Pocztówka przedstawiająca żarowski zamek Kulmiza w zbiorach Żarowskiej Izby Historycznej

Zamek w Żarowie to budowla wzniesiona w stylu neogotyckim, która stylem nawiązuje do zamków budowanych niegdyś na Wyspach Brytyjskich. Jego część północna, najstarsza bo wybudowana ok. 1860 roku jest trójkondygnacyjną budowlą murowaną o bryle rozczłonkowanej, posadowionej na wysokich piwnicach. Nakrywa ją dwuspadowy dach pokryty dachówką ceramiczną. Elewacje zewnętrzne licowane są cegłą. W detalu ceramicznym z użyciem cegły glazurowanej powstały obramienia okien, drzwi, szczytów, pilastry, lizeny, sterczyny oraz fryzy neogotyckie. Otwory okienne zamknięte są łukami odcinkowymi. Uwagę w architekturze tej części zamku zwraca: czworoboczna wieża w narożniku południowo-zachodnim od strony parku, pseudobaszta w narożniku północno-zachodnim, klatka schodowa na ścianie północnej w formie wysuniętego ryzalitu oraz górny ryzalit w formie nadwieszonej wieżyczki. Północną ścianę z dwoma ryzalitami flankują dodatkowo wieżyczki sterczynowe. Ściana wschodnia ozdobna jest w lizeny oraz fryzy neogotyckie. W narożnik przy klatce schodowej nr 15 wkomponowana jest kolejna wieżyczka sterczynowa. Tutaj znajdują się także dwa pilastry ścienne, czyli lokalne pogrubienia ściany w formie płaskich filarów ustawionych przy ścianie, nieznacznie występujących przed jej lico. Czworoboczna wieża, pseudobaszta oraz ściana zachodnia zwieńczone są ozdobnym krenelażem. Posadowiona w północno-zachodnim narożniku pseudobaszta oraz czworoboczna wieża posiadały niegdyś balkony na wysokości pierwszego piętra. Po pierwszym z nich pozostały do dziś tylko żelazne podpory, drugi natomiast został rozebrany w czasie późniejszej rozbudowy zamku. Do korpusu głównego budowli od strony południowej przylegała pierwotnie, prostokątna w zarysie klatka schodowa, przedzielona na dwie części: jedno- i dwupiętrową. Obie wieńczył ozdobny krenelaż.

W drugiej połowie XIX wieku zamek został rozbudowany. Powstało skrzydło południowe – dziś oficyny mieszkalne przy ul. Zamkowej nr 13, 11 i 7 (kolejność na osi pn-płd.). W czasie rozbudowy, przestała istnieć jednopiętrowa cześć wspomnianej wyżej klatki schodowej. W miejsce to wzniesiono od strony zachodniej masywną wieżę alkierzową zwieńczoną krenelażem. Również od strony parku powstała druga wieża alkierzowa o podobnym zwieńczeniu. Znacznie mniejsza, założona na planie kwadratu, stanowiła niegdyś wysunięte wejście do zamku prowadzące portykiem. Część ta jest obecnie przebudowana i stanowi siedzibę Teatru Bezdomnego. W skutek rozbudowy o wspomniane elementy powstał istniejący do dziś niewielki, wewnętrzny dziedziniec zamku. Oficyny mieszkalne nr 13 i 11 to trójkondygnacyjny budynek murowany, licowany cegłą z murowanym przyziemiem. Nakrywa go dwuspadowy dach z dachówką ceramiczną. Ceramiczny detal dekoracyjny stanowią: obramienia okien, drzwi i szczytów, gzymsy podokienne oraz fryzy neogotyckie. Otwory okienne zwieńczone są łukami odcinkowymi. Północna ściana szczytowa, przylegająca do klatki schodowej nr 15, ozdobna jest w sterczyny schodkowe.

Oficyna mieszkalna przy ul.Zamkowej nr 7 jest trójkondygnacyjnym budynkiem murowanym o rozczłonkowanej bryle, który nakrywa dwuspadowy dach o pokryciu ceramicznym. Elewacje zewnętrzne licowane cegłą, posiadają detal w postaci obramień okien, drzwi i szczytów, fryzy neogotyckie oraz gzymsy. Otwory okienne zwieńczone są łukami odcinkowymi lub zamknięte pełnołukowo. W ścianę południową oficyny wkomponowane są wieżyczki sterczynowe – dwie flankujące oraz jedna środkowa. Strona zachodnia budynku od parku zwieńczona jest ozdobnym krenelażem. Również od strony parku wzniesiono murowaną, dwukondygnacyjną oficynę mieszkalną (ul. Zamkowa 9a) o regularnej bryle założonej na planie prostokąta. Budynek licowany cegłą z detalem wykonanym przy użyciu cegły ceramicznej (gzymsy, obramienia okien, drzwi i szczytów, lizeny), nakryty jest dachem tarasowym. Oficyna połączona jest z wieżą alkierzową od strony północnej gankiem biegnącym na wysokości pierwszego piętra, który zbudowany został w konstrukcji muru pruskiego wypełnionego cegłami z rzeźbionym elementem drewnianym.

Pocztówkę przedstawiającą zamek w Żarowie przekazał do Żarowskiej Izby Historycznej pan Janusz. Składamy Serdeczne Podziękowania.

Posiadacie niepotrzebne starocie (przedmioty, fotografie, dokumenty lub inne rzeczy) ?? Posiadacie wiedzę na temat interesujących miejsc, budowli, a może znacie jakąś ciekawą historię ?? Podzielcie się z nami swoją wiedzą lub starociami z domowych strychów, głębokich szuflad oraz rodzinnych albumów. Wszelkie informacje, skany fotografii i dokumentów możecie przesyłać bez wychodzenia z domu na adres mailowy: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie obsługi JavaScript.. Skany bądź fotografie, oględziny wszelkich dokumentów i przedmiotów możemy wykonać również od ręki w Gminnym Centrum Kultury i Sportu w Żarowie przy ul. Piastowskiej 10A. Utrwalmy wspólnie w słowie pisanym oraz wzbogacimy historię Naszej Małej Ojczyzny.

Opracowanie 
Bogdan Mucha