I Spacer Historyczny: Kalno - 8.05.2017 r.

Wedle badaczy dziejów regionu nazwa wsi Kalno wywodzi się od imienia jej założyciela-zasadźcy. Wskazywane są dwie osoby. Pierwsza to rycerz księżnej Anny, żony księcia wrocławskiego Henryka II, Tomasz zwany Kahle (nazwa od jego przydomka Ka(h)lendorf). Drugi potencjalny zasadźca to rycerz i urzędnik dworu księcia Konrada I głogowskiego Falco. Nazwa wsi miała powstać przez zniekształcenie słowiańskiego odpowiednika imienia Falco - Chwałek (Chwalisław) do Kalek. Z kolei słownik etymologiczny nazw geograficznych Śląska wywodzi nazwę Kalna od od słów pochodzenia słowiańskiego „kal” („błoto”, „bagno”) lub „kalina” (nazwa drzewa, łac. Viburvum). Obie propozycje znajdują uzasadnienie w położeniu wsi. W jej pobliżu były zarówno bagna, jak i gęsty las liściasty, w którym licznie mogła występować kalina. W XIX wieku przy wydobyciu torfu odkryto w pobliżu Kalna pozostałości domów stojących na palach. Powstanie tej słowiańskiej osady należy orientacyjnie datować na XII wiek. Być może w XIII wieku mieszkańcy tej osady przenieśli się na wyżej położone, suche tereny. Przy tej okazji mogło dojść do lokacji nowo powstałej osady na prawie niemieckim. Pierwsza wzmianka źródłowa o Kalnie to dokument z 1307 roku, który wymienia wieś „Kalendorf” wśród miejscowości należących do parafii Wierzbna. Czynsz tamtejszemu proboszczowi uiszczano tylko z 2-łanowej części wsi. Potwierdzają to kolejne dokumenty z lat 1308-1318. Pierwszym znanym właścicielem Kalna był mieszczanin świdnicki Mikołaj Kolditz żyjący w pierwszej połowie XIV wieku, a ostatni raz wymieniony w dokumencie z 1334 roku. Po jego śmierci wsią czasowo władali wdowa i jego syn. Przed 1369 rokiem Kalno znalazło się w posiadaniu księcia świdnickiego Bolka II. Po jego śmierci, żona-wdowa księżna Agnieszka w dniu 11 kwietnia 1369 roku podarowała wieś klasztorowi cysterskiemu w Krzeszowie. Darowiznę potwierdził 25 września tego samego roku Karol IV – król czeski i przyszły władca księstwa świdnickiego. Klasztor krzeszowski pozostał właścicielem Kalna przez następnych 441 lat, aż do 1810 roku. Do krzeszowskich cystersów należały wszystkie czynsze, podatki, służby i inne świadczenia od miejscowej ludności, rozległe przywileje immunitetowe oraz pełne prawa sądownicze.

8 maja 2017 roku o godz. 16:00 w Kalnie odbył się I Spacer Historyczny zorganizowany wspólnie przez Stowarzyszenie Rozwoju Lokalnego "Kalinów" oraz Żarowską Izbę Historyczną. Pomimo niezbyt przychylnej aury, zgromadzeni w świetlicy wiejskiej uczestnicy spaceru, postanowili wyruszyć w teren, aby obejrzeć to co interesującego i zabytkowego znajduje się w ich miejscowości. Wieś liczy obecnie blisko 400 mieszkańców i jest typową ulicówką, czyli osadą, której zabudowa skupia się przy jednym trakcie komunikacyjnym. Dodatkowo w obrębie wsi na północny wschód znajduje się mała dzielnica, przysiółek Wostówka, którą zalicza się jako część administracyjną Kalna. W centrum wsi znajduje się barokowa kapliczka z początku XVIII wieku, która wybudowana została z inicjatywy krzeszowskiego opata Dominika Geyera. W 1806 roku w miejscowości wybudowano drugą kapliczkę mającą formę niewielkiej budowli wolnostojącej. Obiekt ten zachował się do dnia dzisiejszego w nieco zmienionej postaci. Obecnie znajduje się na terenie posesji nr 42. Jest to budowla jednokondygnacyjna, tynkowana, założona na planie prostokąta, którą pokrywa dwuspadowy dach ceramiczny. Otwór wejściowy umieszczony został osiowo w elewacji, zwieńczonej trójkątnym szczytem, w którym znajduje się wnęka (w niej umieszczony był pierwotnie krzyż lub święta figura). Zamurowany dziś otwór wejściowy prowadził niegdyś do wnętrza przez wykonany z piaskowca portal, na którym umieszczona została informacja o czasie jej wzniesienia – wyryte litery i data J.M. A.D. 1806.

Oprócz zarysu historycznego miejscowości i architektury jej budowli, uczestnicy spaceru mogli posłuchać również opowieści o tym jak wyglądało życie mieszkańców Kalna na przestrzeni XVI-XIX wieku. Z pewnością wrócimy jeszcze do Kalna a tymczasem myślimy już o kolejnej historycznej wędrówce.

Opracowanie
Bogdan Mucha