W sakiewce dawnych mieszkańców gminy Żarów, cz.6: Monety III Rzeszy 1933-1945

W 1930 roku NSDAP zdobyła 18,3% głosów, w 1932 roku w lipcu – 37,4%, w listopadzie – 33,1%. 30 stycznia 1933 roku prezydent Rzeszy powierzył Hitlerowi tekę kanclerza Rzeszy. W kolejnych wyborach w marcu 1933 roku NSDAP uzyskało 43,9% głosów co przełożyło się na 44,5% miejsc w Bundestagu. 6 lipca 1933 roku Hitler proklamował zakończenie „rewolucji narodowosocjalistycznej”. Do 1 maja 1933 roku do partii nazistowskiej wstąpiło 1,6 mln osób. Ustawą z 14 lipca 1933 roku zakazano działalności wszelkich partii politycznych poza NSDAP. W wyborach 12 listopada 1933 roku NSDAP zdobyła 92,2% głosów. Od 1 sierpnia 1934 roku Hitler łączył stanowiska prezydenta i kanclerza Rzeszy. Odtąd pełnia władzy należała do Hitlera, mógł robić co chciał. Stał ponad państwem, a jego wola stanowiła najwyższe prawo. Według rocznika statystycznego w 1932 roku było w Niemczech 141 000 domów mieszkalnych, w następnym roku po dojściu Hitlera do władzy było ich już 284 000 W latach 1933-1938 dochód narodowy Niemiec wzrósł ponad dwukrotnie, podobnie przemysł ciężki i zbrojeniowy zwiększył moce ponad dwukrotnie, produkcja stali wzrosła ponad czterokrotnie, a wydobycie rud żelaza wzrosło prawie pięciokrotnie. Wskaźnik produkcji dóbr przemysłowych w latach 1932-1938 wzrósł ponad dwukrotnie, w tym dóbr inwestycyjnych ponad trzykrotnie. Zbudowano w tym okresie od podstaw przemysł włókien sztucznych, produkcję syntetycznej benzyny i kauczuku, a w produkcji aluminium Niemcy wysunęły się na pierwsze miejsce w świecie. W przemyśle samochodowym zatrudnienie wzrosło z 65 000 (1933 r.) do 220 000 (1938 r.). Wprowadzono program wielkich robót publicznych, w tym ponad 5 tys. km autostrad oraz pierwsze na świecie lotniska i poligony. W rolnictwie średnia wydajność produkcji zbóż wzrosła z 21 do 26 q/ha. Bezrobocie spadło z 30% na 1,3% tj. zmalało ponad dwudziestokrotnie. W 1932 roku zawodowo czynnych było 18,0 mln osób, z tego zatrudnionych 12,0 mln, a bezrobotnych 6,0 mln osób, natomiast w 1938 roku zawodowo czynnych było już 21,0 mln osób, zatrudnionych 20,8 mln, a bezrobotnych zaledwie 200 000. Po 1938 roku odczuwany był w Niemczech brak rąk do pracy.

Hjalmar Schacht jako prezes banku centralnego (Reichbank) umożliwił wprowadzenie do obiegu tak zwanych weksli Mefo-Wechsel celem finansowania programów tworzenia nowych miejsc pracy oraz programu zbrojeniowego. Te weksle wystawiane przez firmę-atrapę Metallurgische Forschungsgesellschaft m.b.H. i gwarantowane przez państwo pokryły w latach 1934–1938 30% wydatków na zbrojenia. Już następnego dnia po przyłączeniu Austrii do III Rzeszy (Anschluss 12 marca 1938 roku) dokonano transferu 78,3 ton czystego złota oraz dewiz i walut z austriackiego banku narodowego Österreichische Nationalbank do niemieckiego Banku Rzeszy (Reichsbank) w Berlinie. Ilość złota z Austrii przewyższała 3-krotnie niemieckie rezerwy tego kruszcu. Płatności zbrojeniowe były realizowane w różnych systemach kredytowania. Akceptowano wysokie zadłużenie, zwłaszcza w kredytach krótkoterminowych. Liczono na zdobycze terytorialne wymuszone przez lokalne działania militarne. Pomimo zaniechania pokrycia pieniądza rezerwą złota i nadmiernego zadłużenia nie wystąpiła oczekiwana przez teoretyków inflacja. Wskaźnik cen detalicznych wykazywał oficjalnie wzrost około 1% rocznie, co wynikało z kontroli rynku przez państwo, ceny i marże były regulowane. Politycznie wymuszona stabilność pieniądza nie miała uzasadnienia gospodarczego, toteż reichsmarka nie cieszyła się zaufaniem na międzynarodowym rynku walutowym. Z powodu braku dużych międzynarodowych inwestycji w gospodarce niemieckiej wystąpił chroniczny brak dewiz.

W III Rzeszy Niemieckiej wydawano następujące nominały monet:

1 reichspfennig (brąz 1936-1940, cynk 1940-1945)
2 reichspfennig (brąz 1936-1940)
5 reichspfennig (aluminium-brąz 1936–1939, cynk 1940–1944)
10 reichspfennig (aluminium-brąz 1936–1939, cynk 1940–1945)
50 reichspfennig (nikiel 1938–1939, aluminium 1939–1944)
1 reichsmark (nikiel 1933–1939)
2 reichsmark (srebro 1933–1939)
5 reichsmark (srebro 1933–1939)

Obiegowe emisje srebrnych monet dwumarkowych i pięciomarkowych (1936–1939) przedstawiają na rewersie portret Paula von Hindenburga. Wcześniejsze pięciomarkówki (1934-1935) przedstawiają kościół garnizonowy w Poczdamie. Wyemitowano także monety 2 i 5 markowe z Marcinem Lutrem (1933) i Friedrichem Schillerem (1934, tylko w mennicy Stuttgarcie).

1 reichspfennig, brąz (90-70% miedzi, 10-30% cyny), waga 2,01 g, średnica 17,43 mm, lata emisji: 1936-1940, mennice: (A - Berlin, B - Wiedeń, D - Monachium, E - Muldenhütt , F - Stuttgart, G - Karlsruhe, J - Hamburg), znany nakład emisji: 552 982 000 sztuk

1 reichspfennig, cynk, waga 1,81 g, średnica 17 mm, lata emisji: 1940-1945, mennice: (A - Berlin, B - Wiedeń, D - Monachium, E - Muldenhütt , F - Stuttgart, G - Karlsruhe, J - Hamburg), znany nakład emisji: 3 329 916 000 sztuk

2 Reichspfennig, brąz (90-70% miedzi, 10-30% cyny), waga 3,31 g, średnica 20,2 mm, lata emisji: 1936-1940, mennice: (A - Berlin, B - Wiedeń, D - Monachium, E - Muldenhütt , F - Stuttgart, G - Karlsruhe, J - Hamburg), znany nakład emisji: 233 243 000 sztuk

5 Reichspfennig, stop (~ 81-63% miedzi, 9-27% cyny, 10% aluminium), waga 2,53 g, średnica 18,2 mm, lata emisji: 1936-1939, mennice: (A - Berlin, B - Wiedeń, D - Monachium, E - Muldenhütt , F - Stuttgart, G - Karlsruhe, J - Hamburg), znany nakład emisji: 233 757 000 sztuk

5 Reichspfennig, cynk, waga 2,5 g, średnica 19 mm, lata emisji: 1940-1944, mennice: (A - Berlin, B - Wiedeń, D - Monachium, E - Muldenhütt , F - Stuttgart, G - Karlsruhe, J - Hamburg), znany nakład emisji: 1 299 522 000 sztuk

10 reichspfennig, stop (~ 81-63% miedzi, 9-27% cyny, 10% aluminium), waga 4 g, średnica 21 mm, lata emisji: 1940-1944, mennice: (A - Berlin, B - Wiedeń, D - Monachium, E - Muldenhütt , F - Stuttgart, G - Karlsruhe, J - Hamburg), znany nakład emisji: 269 019 000 sztuk

10 reichspfennig, cynk, waga 3,52 g, średnica 21 mm, lata emisji: 1940-1944, mennice: (A - Berlin, B - Wiedeń, D - Monachium, E - Muldenhütt , F - Stuttgart, G - Karlsruhe, J - Hamburg), znany nakład emisji: 1 792 647 000 sztuk

50 reichspfennig, aluminium, waga 1,33 g, średnica 21,5 mm, lata emisji: 1935, mennice: (A - Berlin, D - Monachium, E - Muldenhütt , F - Stuttgart, G - Karlsruhe, J - Hamburg), znany nakład emisji: 140 057 000 sztuk

50 reichspfennig, nikiel, waga 3,5 g, średnica 20 mm, lata emisji: 1938-1939, mennice: (A - Berlin, B - Wiedeń, D - Monachium, E - Muldenhütt , F - Stuttgart, G - Karlsruhe, J - Hamburg), znany nakład emisji: 40 530 000 sztuk

1 reichsmark, nikiel, waga 4,85 g, średnica 23 mm, lata emisji: 1933-1939, mennice: (A - Berlin, B - Wiedeń, D - Monachium, E - Muldenhütt , F - Stuttgart, G - Karlsruhe, J - Hamburg), znany nakład emisji: 468 798 000 sztuk

2 reichsmark, srebro 625/1000, waga 8 g, średnica 25 mm, lata emisji: 1933, mennice: (A - Berlin), dystrybucja: obiegowa okazjonalna (Marcin Luter), znany nakład emisji: 1 001 000 sztuk

2 reichsmark, srebro 625/1000, waga 8 g, średnica 25 mm, lata emisji: 1934, mennice: (A - Berlin), dystrybucja: obiegowa okazjonalna (Kościół Garnizonowy w Poczdamie), znany nakład emisji: 5 002 000 sztuk

2 reichsmark, srebro 625/1000, waga 8 g, średnica 25 mm, lata emisji: 1934, mennice: (F - Stuttgart), dystrybucja: obiegowa okazjonalna (Fryderyk Schiller), znany nakład emisji: 300 000 sztuk

2 reichsmark, srebro 625/1000, waga 8 g, średnica 25 mm, lata emisji: 1936-1939, mennice: (A - Berlin, B - Wiedeń, D - Monachium, E - Muldenhütt , F - Stuttgart, G - Karlsruhe, J - Hamburg), dystrybucja: obiegowa okazjonalna (Paul von Hindenburg), znany nakład emisji: 130 135 000 sztuk

5 reichsmark, srebro 900/1000, waga 13,88 g, średnica 29 mm, lata emisji: 1933, mennice: (A - Berlin), dystrybucja: obiegowa okazjonalna (Marcin Luter), znany nakład emisji: 196 000 sztuk

5 reichsmark, srebro 900/1000, waga 13,88 g, średnica 29 mm, lata emisji: 1934, mennice: (A - Berlin), dystrybucja: obiegowa okazjonalna (Kościół Garnizonowy w Poczdamie), znany nakład emisji: 4 000 000 sztuk

5 reichsmark, srebro 900/1000, waga 13,88 g, średnica 29 mm, lata emisji: 1934-1935, mennice: (A - Berlin), dystrybucja: obiegowa okazjonalna (Kościół Garnizonowy w Poczdamie), znany nakład emisji: 70 000 000 sztuk

5 reichsmark, srebro 900/1000, waga 13,88 g, średnica 29 mm, lata emisji: 1934, mennice: (F - Stuttgart), dystrybucja: obiegowa okazjonalna (Fryderyk Schiller), znany nakład emisji: 100 000 sztuk

5 reichsmark, srebro 900/1000, waga 13,88 g, średnica 29 mm, lata emisji: 1935-1936, mennice: (A - Berlin, B – Wiedeń, D - Monachium, E - Muldenhütt , F - Stuttgart, G - Karlsruhe, J - Hamburg), dystrybucja: obiegowa okazjonalna (Paul von Hindenburg), znany nakład emisji: 92 083 000 sztuk

5 reichsmark, srebro 900/1000, waga 13,88 g, średnica 29 mm, lata emisji: 1936-1939, mennice: (A - Berlin, B - Wiedeń, D - Monachium, E - Muldenhütt , F - Stuttgart, G - Karlsruhe, J - Hamburg), dystrybucja: obiegowa okazjonalna (Paul von Hindenburg), znany nakład emisji: 63 518 000 sztuk

Źródła i ilustracje:
http://dylewski.com.pl/
http://www.beutler-muenzen.de/
http://colnect.com/pl/

Ilustracje zawierające symbole ustroju totalitarnego prezentowane w tym opracowaniu, mają jedynie wartość historyczną, dokumentacyjną i poznawczą

Opracowanie
Bogdan Mucha