Zabytek techniki wodociągowej z ok. 1905 roku odnaleziony podczas prac budowlanych przy ul. Dworcowej w Żarowie

W trakcie prac ziemnych prowadzonych przy budowie centrum przesiadkowego na ul. Dworcowej w Żarowie, odnaleziony został ciekawy zabytek techniki. Jest nim pochodzący z ok. 1905 roku (1) żeliwny zawór zasuwowy firmy Bopp & Reuther oHG - Mannheim. Zawory zasuwowe, popularnie zwane zasuwami, stanowią do dziś podstawowe wyposażenie każdej sieci wodociągowej. Zgodnie z zaleceniami producentów służą one wyłącznie do odcinania przepływu w rurociągu. W praktyce jednak stosowane są niekiedy również do regulacji, co naraża te urządzenia na szybkie zniszczenie z uwagi na korozyjną działalność kawitacji. Firma Bopp und Reuther powstała w 1872 roku w Mannheim. Jej założyciele Carl Reuther i Carl Bopp wybudowali w dzielnicy Mannheim Neckarstadt fabrykę maszyn, odlewnię żeliwa i mosiądzu. Produkowano tam cały asortyment armatury przeznaczonej do podawania wody, gazu oraz pary wodnej. Rozwój działalności firmy wymusił zakup w 1897 roku gruntów w dzielnicy Waldhof. Na łącznej powierzchni 165 000² wybudowano nową odlewnię oraz przeniesiono dotychczasową wytwórnię armatury, poszerzonej o wydział produkcji wodomierzy. W 1900 roku produkcja firmy Bopp und Reuther zaspakajała 60% światowego zapotrzebowania na akcesoria wodno-kanalizacyjne. W Mannheim budowano skomplikowane systemy zaopatrujące w wodę całe miasta. W 1908 roku w fabryce zatrudnionych było już 3500 pracowników. W 1925 roku razem z sześcioma innymi znanymi producentami armatury, Bopp & Reuther zakłada spółkę handlową ‘Vereinigte Armaturen Gesellschaft mbH’, w skrócie VAG.

W latach 20-tych VAG był liderem sprzedaży armatury wodnej na rynku w Ameryce Południowej. Podczas II wojny światowej Mannheim jako ważne miasto przemysłowe w Niemczech, stało się celem alianckich ataków bombowych. W wyniku jednego z takich nalotów w 1943 roku, zniszczona została fabryka w Mannheim-Waldhof wraz z całym archiwum i dokumentacją produkcyjną. Zniszczone obiekty odbudowano w 1946 roku i wznowiono produkcję, dzięki zamówieniom rządowym. Już w 1948 roku obroty przedsiębiorstwa wyniosły 62% sprzedaży przedwojennej. W 1999 roku VAG staje się wyłączną organizacją sprzedaży dla firmy Bopp & Reuther Armaturen GmbH. Dwa lata później Bopp & Reuther Armaturen GmbH i VAG łączą się w VAG-Armaturen GmbH. W tym samym czasie czeski producent armatury JMA z Hodonina staje się w 100% własnością VAG-Armaturen GmbH. Obecnie VAG GmbH zatrudnia ponad 1300 pracowników w 6 fabrykach produkcyjnych i 10 punktach dystrybucji.

Zawór zasuwowy firmy Bopp & Reuther z ok. 1905 roku odnaleziony przy ul. Dworcowej w Żarowie

 Pocztówka przedstawiająca fragment dzisiejszej ul. Dworcowej z zaznaczonym miejscem odnalezienia zaworu, lata 1905-1910

Przekrój zaworów zasuwowych firmy Bopp & Reuther oraz sposób ich montażu w systemie wodociągowym,
1905 r.

 Fabryka Bopp & Reuther w Mannheim-Neckarvorstadt, 1892 r.

Reklama VAG GmbH z 1930 r.

Przypisy:
T.Ciesielski, Gmina Żarów. Monografia Historyczna, Żarów 1993, str. 17 .... w 1905 r. ukończono budowę sieci wodociągowej będącej wspólnym przedsięwzięciem Kulmizów, Zakładów "Silesia" oraz gminy, ujęcie wody znajdowało się w pobliżu Kalna.  

Fotografie i źródła:
Archiwum autora

Opracowanie
Bogdan Mucha