Uczestnicy zajęć historyczno-archeologicznych w GCKiS przy tzw. Kochbunkrze z czasów II wojny światowej w Żarowie

Żarowski schron bojowo-obserwacyjny górujący nad byłymi Dolnośląskimi Zakładami Chemicznymi „Organika” w Żarowie to z tzw. Kochbunker, zwany też przez żołnierzy Wehrmachtu Kochtopfe, czyli garnek Kocha. Kochbunkry te były niewielkimi prefabrykowanymi schronami mieszczącymi jednego żołnierza. Ich potoczna nazwa zaczerpnięta została od imienia gauleitera Erich Kocha, który przygotowując Prusy Wschodnie do obrony w 1944 roku przed nadchodzącą Armią Czerwoną, nakazał masową produkcję tego typu obiektów fortyfikacyjnych. Koncepcja Kochbunkrów transportowanych na miejsce ustawienia w elementach, była realizowana przez Niemców przez cały okres II wojny światowej. W praktyce Kochbunker/Kochtopfe była to okrągła konstrukcja z betonu o średnicy od 1,2 do 2,5 m i wysokości ok.2,5 m z niewielkim wejściem (ok. 0,8×0,8 m) wyposażonym w stalowe, betonowe lub drewniane drzwiczki. Schrony tego typu zagłębiano w ziemi lub ustawiano na powierzchni na betonowych fundamentach. Służyły jako stanowiska strzeleckie (otwarte od góry lub wyposażone w strzelnice), stanowiska obserwacyjne lub indywidualne schrony dla wartowników strzegących koszar, urzędów, obiektów przemysłowych czy stacji kolejowych. Miały chronić znajdującego się w nich żołnierza przed ostrzałem z broni ręcznej, odłamkami wybuchających pocisków artyleryjskich i bomb lotniczych, dawały też wartownikom możliwość ukrycia się przed deszczem i wiatrem, pozwalając obserwację terenu przez wąskie szczeliny obserwacyjne. Czasami Kochbunkry występowały w towarzystwie kilku bliźniaczych obiektów. Większość z nich została po II wojnie światowej usunięta przez służby saperskie Wojska Polskiego. Te, które przetrwały, zobaczyć można w okolicy mostów, przy torach kolejowych (Kąty Wrocławskie), na wyniesieniach terenu (Żarów) lub na środku pola rolniczego albo łąki.

Obiekt żarowski posadowiony został na sztucznym wyniesieniu terenu (hałda odpadowa), dominującym nad dawnymi zakładami chemicznymi, co powiększało maksymalnie możliwości obserwacyjne. Schron różni się zasadniczo od innych zachowanych obiektów tego typu. Wejście do cylindrycznej kopuły prowadzi betonowym łukowym przedsionkiem, przylegającym do niej od strony północnej. Przedsionek ten został wkomponowany w podłoże naturalne i obsypany ziemią przez co pierwotnie był zupełnie niewidoczny. Wejścia do przedsionka po obu stronach umieszczone zostały we wnękach przez co były osłonięte z jednej strony bryłą kopuły oraz wysuniętym rękawem przedsionka z drugiej. Cylindryczna kopuła żarowskiego Kochbunkra posiada cztery otwory obserwacyjno-strzeleckie (2 od strony wschodniej i 2 od zachodniej) o wymiarach zewnętrznych 60x20cm, wewnętrznych 50x20cm, których łączny średni sektor ostrzału wynosi 160°-240°. Nie wiadomo dokładnie jaką rolę odegrał omawiany schron w 1945 roku w czasie kiedy na blisko 3 miesiące linia frontu zatrzymała się w okolicach Żarowa. Pewnym jest, że fortyfikacja ta powstała w 1944 roku i prawdopodobnie do pierwszych dni maja 1945 roku pełniła jedynie rolę punktu obserwacyjnego.

W dniu 25 października 2017 roku uczestnicy zajęć historyczno-archeologicznych w GCKiS odbyli kolejną wyprawę terenową, której celem był omówiony powyżej żarowski Kochbunker. Wysiłek w dotarciu do schronu był dla uczestników wyprawy niemały, lecz frajda po zdobyciu stromego wzniesienia ogromna.

Schemat budowy Kochbunkra

Opracowanie
Bogdan Mucha