W sakiewce dawnych mieszkańców gminy Żarów, cz. 8: Złote dukaty cesarza Leopolda I Habsburga

Był trzydziestym ósmym świętym cesarzem rzymskim i dziesiątym z dynastii Habsburgów. Leopold I Habsburg, syn cesarza Ferdynanda III, urodził się 9 czerwca 1640 roku we Wiedniu. Po śmierci ojca w 1657 roku został samodzielnym królem Czech i Węgier oraz odziedziczył po ojcu wszystkie jego tytuły. 18 lipca 1658 roku we Frankfurcie kolegium elektorów Świętego Cesarstwa Rzymskiego w składzie: on sam jako król Czech, arcybiskup Moguncji Johann Philipp von Schönborn (1647–1673), arcybiskup Kolonii Maksymilian Henryk Wittelsbach, arcybiskup Trewiru Karl II Kaspar von der Leyen-Hohengeroldseck, książę Bawarii Ferdynand Maria Bawarski, książę Saksonii Jan Jerzy II Wettyn, margrabia Brandenburgii Fryderyk Wilhelm I Hohenzollern, hrabia-palatyn reński Karol Ludwik Wittelsbach wybrało go na króla niemieckiego i cesarza rzymskiego. W polityce zagranicznej Leopold I Habsburg Wspierał Polskę i Litwę oraz Danię w walce ze Szwecją i Siedmiogrodem podczas II Wojny Północnej, wraz z Rosją, Brandenburgią i Holandią. Wojska cesarskie brały udział w walkach na Półwyspie Jutlandzkim i wyzwalały Kraków a także Poznań. W 1683 roku cesarz prosił Jana III Sobieskiego o pomoc w walce z najazdem tureckim. O ostatecznej klęsce Turków zadecydowała bitwa pod Zentą w 1697 roku, kiedy armia księcia Eugeniusza Sabaudzkiego zwyciężyła siły osmańskie i wyparła je z Węgier. Zmagania zakończył pokój Karłowicki. Był to jeden z największych sukcesów politycznych w dziejach dynastii Habsburgów. W 1658 roku w swojej kapitulacji wyborczej zakazał stanom państw niemieckich zwoływania posiedzeń sejmów stanowych bez zgody książąt. W ten sposób przyczynił się do rozwoju absolutyzmu książęcego w Niemczech. Leopold I Habsburg jako ostatni cesarz rzymski pojawił się w 1664 roku na obradach Sejmu Cesarstwa w Ratyzbonie. W 1692 roku nadał księciu Hanoweru Ernestowi Augustowi z dynastii Welfów tytuł elektora Rzeszy. W 1700 roku włączył się do walki o dziedzictwo Habsburgów hiszpańskich (wojna o sukcesję hiszpańską). W 1681 roku Leopold I wziął chłopów ze swej monarchii w obronę przed nieuzasadnionymi oskarżeniami ich panów. W 1691 roku cesarz wydał postanowienie (Explanatio Leopoldina) zezwalające protestantom na sprawowanie kultu w domach, w otoczeniu rodziny, pod warunkiem, że będą uczestniczyć w publicznych świętach katolickich. Administratorzy protestanccy mieli podlegać biskupom katolickim i być mianowani przez władze cesarskie. Zmiana wyznania na reformowane groziła sankcjami karnymi.

Leopold, z Bożej łaski uświęcony i wybrany cesarz rzymski, po wieki August, król Niemiec, Węgier, Czech, Dalmacji, Chorwacji, Slawonii etc. etc. arcyksiążę Austrii, książę Burgundii, Brabancji, Styrii, Karyntii, Karnioli, margrabia Moraw, książę Luksemburga, Górnego i Dolnego Śląska, Wirtembergii, Teck etc. książę Szwabii, hrabia Habsburga, Tyrolu, Ferreti, Kyburga, Gorycji etc. landgraf Alzacji, margrabia Świętego Cesarstwa Rzymskiego, Burgau, Górnych i Dolnych Łużyc etc. pan Marchii Wendyjskiej Salin, Port Naon etc. etc. etc.

W 1701 roku Leopold I wydał edykt uznający unitów w Siedmiogrodzie za przedstawicieli narodu rumuńskiego. Biskupi uniccy mieli odtąd zasiadać w Sejmie Księstwa Siedmiogrodu. Za jego panowania państwo przejmuje w znacznym stopniu kontrolę nad Kościołem w Austrii, Czechach i na Węgrzech. W 1702 roku cesarz Leopold I Habsburg założył Uniwersytet we Wrocławiu. W 1703 roku zawarł tajne porozumienie ze swoimi synami, w którym mowa była o niepodzielności monarchii naddunajskiej. Za panowania Leopolda I, w toku nieustannych wojen, bardzo wzrosły wydatki państwa, zwłaszcza związane z obroną. Okazało się, że niskie wpływy do budżetu wynikają z nieudolności i słabej organizacji administracji cesarskiej oraz oporów szlachty. Natomiast chłopi byli bardziej ulegli wobec fiskusa. W związku z tym Habsburgowie rozpoczęli politykę rozbudowy i modernizacji aparatu administracyjnego i dążyli do stworzenia monarchii absolutnej. Cesarz Leopold I Habsburg zmarł 5 maja 1705 roku. Następcą tronu został jego syn Józef I.

Za panowania cesarza Leopolda I Habsburga w latach 1658-1705, oprócz srebrnych greszeli, halerzy, krajcarów i talarów, wybijano także złote dukaty. Te ostatnie powstawały w mennicach m.in. w Brzegu, Grazu, Kłodzku, Kutnej Horze, Opolu, Pradze i Wrocławiu. Wizerunek cesarza i godło monarchii habsburgów, widniało na następujących złotych nominałach: 1/12, 1/8, 1/6, 1/4, 1/3 i 1/2 dukata oraz na monetach o wartości 1, 2, 3, 4, 5, 6 i 10 dukatów.

1/12 dukata, złoto (próba .986), rok emisji: 1681, mennica: Wrocław, waga 0,2917 g, awers: LEOPOLDVS D G R I S A G H B REX, rewers: ARCHID AV (SHS) DVX R E SIL

1/8 dukata, złoto (próba .986), rok emisji: 1690, mennica: Wrocław, waga: 0,46 g

1/6 dukata, złoto (próba .986), rok emisji: 1674, mennica: Wrocław, waga: 0,58 g , awers: LEOPOLDVS D G R I S // A G H B R, rewers: ARCHID A (SHS) D BVR E SIL

1/4 dukata, złoto (próba .986), rok emisji: 1694, mennica: Wiedeń, waga: 0,86 g, awers: LEOPOLDVS D G R I S // A GE H BO REX, rewers: ARCHID AVS (MM) DVX B CO TYR

1/3 dukata, złoto (próba .986), rok emisji: 1675, mennica: Wiedeń, waga 1.1667 g, awers: LEOPOLDVS D G R I S A G H B REX, rewers: ARCHID AVS (*) DVX B CO TYR

1/2 dukata, złoto (próba .986), rok emisji: 1671, mennica: Wrocław, waga: 1,75 g, awers: LEOPOLDVS D G R I S A G H B R, rewers: ARCHID A (SHS) D BVR ET SIL

1 dukat, złoto (próba .986), rok emisji: 1668, mennica: Wiedeń, awers: LEOPOLDVS D G R I S A G H ET B REX, rewers: ARCHID AVS (*) DVX B CO TYR

2 dukaty, złoto (próba .986), rok emisji: 1660, mennica: Wiedeń, waga: 7 g, awers: LEOPOLDVS D G // R I S A G H BO REX, rewers: ARCHID AVS DVX (CA) BVR CO TIRO

4 dukaty, złoto (próba .986), rok emisji: 1703, mennica: Neustadt, waga: 13,73 g, awers: LEOPOLD DVS D G RO I S AVG GER HV BO REX, rewers: ARCHIDVX AV DVX BVR MAR MOR CO TY

5 dukatów, złoto (próba .986), rok emisji: 1661, mennica: Wiedeń, waga: 17,16 g, awers: LEOPOLDVS D G R // I S A G H B REX, rewers: ARCHI D AVS D (CA) BVR COM TIRO

6 dukatów, złoto (próba .986), rok emisji: 1680, mennica: Graz, waga: 20,6 g, awers: LEOPOLDVS D G R I S AVG GER HV B REX, rewers: ARCHI D AVS DVX // BVRG STYRIÆ

10 dukatów, złoto (próba .986), rok emisji: 1682, mennica: Graz, waga: 38 g, awers: LEOPOLDVS D G ROM IM SE AV GE HVN BOH REX , rewers: ARCHI AVS DVX // BVRG STYRIÆ Etc

Źródła i fotografie:
M. Serwański, J. Dobosz (red.), Słownik władców Europy nowożytnej i najnowszej, Poznań 2002
Ch. L. Krause, C.Mishler, Standard Calalog of World Coins. Seventeenth Century 1601-1700, Iola, Wisconsin 2009
https://wcn.pl/
https://en.numista.com/
https://en.numista.com/

Opracowanie
Bogdan Mucha