Bernhard Adalbert Emil Koehne - wybitny dendrolog z Zastruża

Bernhard Koehne urodził się 12 lutego 1848 roku w Zastrużu (Sasterhausen) koło Strzegomia (Striegau), w rodzinie rolnika Wilhelma Koehne i jego żony Berthy, z domu Prömmel. Uczęszczał do Królewskiego Francuskiego Gimnazjum w Berlinie, później, od roku 1865 roku, studiował nauki przyrodnicze i matematykę na Uniwersytecie Berlińskim, uzyskując w lipcu 1869 roku stopień doktora filozofii na podstawie pracy „Blütenentwicklung bei den Compositen” o rozwoju kwiatów u roślin z rodziny złożonych. Wlatach 1869-70 odbywał służbę wojskową w 1.Regimencie Grenadierów w Berlinie. Służbę tę przedłużył wybuch wojny francusko-pruskiej, podczas której został ciężko ranny w sierpniu 1870 roku pod Gravelotte i bardzo długo wracał do zdrowia. W roku 1872 zdał egzamin pro facultate docendi i rozpoczął pracę w Szkole Rzemiosła Friedricha Werdera w Berlinie, skąd w roku 1880 jako starszy nauczyciel przeniesiony został do Falk−Realgymnasium. Z kuzynką Conradiną Prömmel, z którą ożenił się w roku 1874, miał dwie córki i syna Wernera, znanego geologa. W botanice Koehne zasłynął jako monograf rodziny krwawnicowatych (Lythraceae). Opisał tę w dużej mierze tropikalną rodzinę w szeregu starannie przemyślanych prac, zaś w roku 1903 w dziele „Das Pflanzenreich” zamieścił jej monografię, do której uzupełnienia publikował jeszcze w latach 1907 i 1908. Począwszy od „Deutsche Dendrologie” z roku 1893 pisał wiele na temat drzew, przy czym szczególnie upodobał sobie dwie podrodziny różowatych: jabłkowe (Pomoideae) i śliwowe (Prunoideae). Wydawane przez niego „Herbarium dendrologicum” ukazało się w latach 1896−1905 w 565 numerach.

Dziełem tym zasłużył sobie na godność członka honorowego Niemieckiego Towarzystwa Dendrologicznego, w którym przez wiele lat pełnił obowiązki wiceprezesa. Poza botaniką Koehne zasłużył się również jako redaktor czasopisma „Botanische Jahresbericht” w latach 1883-1897, redaktor piątego wydania dzieła „Bilderatlas des Pflanzenreichs” Willkomma i autor cenionych podręczników szkolnych. Wielokrotnie wznawiano jego „Repetitionstafeln für den zoologischen Unterricht an höheren Lehranstalten” wydane po raz pierwszy w latach 1878-79, zaś w roku 1901 ukazało się jego „Pflanzenkunde”. We wszystkich tych pracach Koehne dał się poznać jako utalentowany rysownik, jednak jego talent osiągnął szczyty mistrzostwa w zachowanym w rękopisie atlasie krwawnicowatych. Poza wspomnianym wyżej Niemieckim Towarzystwem Dendrologicznym Koehne był też współzałożycielem i aktywnym członkiem Niemieckiego Towarzystwa Botanicznego, który nadzorował jego publikacje, a także Botanische Verein der Provinz Brandenburg, w którego władzach zasiadał w latach 1893-1900 i 1909-1915. Od 1875 roku był ponadto członkiem Naturforschender Gesellschaft in Berlin, od 1887 - członkiem Deutsche Gartenbau-Gesellschaft, a w roku 1892 przyjęty został w poczet członków Leopoldyńsko-Karolińskiej Akademii Przyrodników.

Bernhard Adalbert Emil Koehne 1848-1918

W roku 1913 przeszedł na emeryturę i zamierzał całkowicie poświęcić się pracy naukowej, ale obok ischiasu poważną przeszkodą w realizacji tych zamierzeń stały się też dolegliwości sercowe i coraz słabsze oczy. Gdy nie pozwalały mu już one na studiowanie szczegółów budowy kwiatów, szukał rozrywki w rysowaniu krajobrazów. Ostatnim radosnym wydarzeniem w jego życiu były uroczyście obchodzone w lutym 1918 roku w kręgu kolegów botaników jego 70. urodziny. W ciągu lata tegoż roku stan jego zdrowia uległ znacznemu pogorszeniu i 12 października zmarł w Friedenau koło Berlina. Już F. Mueller i O. Kuntze na jego cześć opisanym przez siebie nowym rodzajom nadali nazwy Koehnea (Lythraceae) i Koehneago (Rubiaceae), które potem okazały się synonimami rodzajów Nesaea i Euosmia. Później Urban nowemu rodzajowi z rodziny złożonych z Kuby nadał nazwę Koehneola, a S. A. Graham , H. Tobe i P. Baasnowemu rodzajowi z rodziny krwawnicowatych z Madagaskaru nazwę Koehneria. Poza tymi nazwami jego koledzy zadedykowali mu również trzy nazwy gatunkowe roślin z rodziny krwawnicowatych: Ammannia koehnei Britton, Cuphea koehneana Rosa i Lagerstroemia koehneana K. Schummel. Jego zielnik dendrologiczny zachował się w zbiorach Ogrodu Botanicznego w Berlinie−Dahlem.

Ważniejsze publikacje Bernarda Koehne:

1. Bemerkungen über die Gattung Cuphea. Bot. Zeitung 31, 1873
2. Lythraceae. Flora Brasiliensis 13, 1877
3. Repetitionstafeln für den zoologischen Unterricht an höheren Lehranstalten. 2 H. Berlin 1878−79
4. Über die Entwicklung der Gattungen Lythrum und Peplis in der palaearktischen Region. Verh. Bot. Ver. Prov. Brandenb. 22, 1880
5. Lythraceae monographice describuntur. Bot. Jahrb. 1−7, 1881−86
6. Lythraceae. W: Buchenau. Reliquiae Rutenbergianae. Abh. Naturwiss. Ver. Bremen 7, 1882
7. The Lythraceae of the United States. Botanical Gazette 10, 1885
8. Beschreibende Botanik. W: A. Hansen, E. Koehne, Die Pflanzenwelt, enthaltend die Formengliederung, Lebenserscheinungen und Gestaltungsvorgänge im Gewächsreich. Stuttgart 1887
9. Die Gattungen der Pomaceen. Wissenschaftliche Beilage zum Programme Nr. 95 des Falk−Real−gymnasiums. Berlin 1890
10. Lythraceae. W: A. Engler. Die natürliche Pflanzenfamilien 3. Leipzig 1892
11. Deutsche Dendrologie. Kurze Beschreibung der in Deutschland im Freien aushaltenden Nadel− und Laubholzgewächse zur schnellen und sicheren Bestimmung der Gattungen, der Arten und Abarten und Formen. Stuttgart 1893
12. Seltene, kritische und neue Gehölze. Mitt. Deutsch. Dendr. Ges. 3, 1894
13. Philadelphus. Gartenflora 45, 1896; Über das Vorkommen von Papillen und oberseitigen Spaltöffnungen auf Blättern von Laubholzgewächse. Mitt. Deutsch. Dendr. Ges. 8, 1899; Lythraceae novae. Bot. Jahrb. 29, 1901
14. Pflanzenkunde für den Unterricht an höheren Lehranstalten. Bielefeld und Leipzig 1901; Lythraceae. W: A. Engler. Das Pflanzenreich 17. Leipzig 1903
15. Zur Kenntnis der Gattung Philadelphus. Mitt. Deutsch. Dendr. Ges. 13, 1904
16. Über Forsythia. Gartenflora 55, 1906; Lythraceae. Nachträge. Bot. Jahrb. 41, 1908
17. Neue oder noch wenig bekannte Holzgewächse (Ulmus, Rubus, Rosa, Prunus, Robinia, Rhus, Evonymus, Syringa, Fraxinus, Lonicera). Mitt. Deutsch. Dendr. Ges. 19, 1910
18. Die geographische Verbreitung der Kirschen, Prunus Subg. Cerasus. Ibid. 21, 1912;
19. Die Gattung Pygeum Gaertn. Bot. Jahrb. 51, 1915
20. Zur Kenntnis von Prunus Grex Calycopadus und Grex Gymnopadus Sect. Laurocerasus. Ibid. 52, 1915
21. Die Kirschenarten Japans. Mitt. Deutsch. Dendr. Ges. 26, 1917.

Źródło tekstu:
M. Syniawa, Biograficzny słownik przyrodników śląskich, t.1. Katowice 2006, str. 169-170

Przygotował
Bogdan Mucha