Georg Schrötter i ołtarz główny w kościele parafialnym w Wierzbnej

Georg Schrötter urodził się w 1650 roku w Krzeszowie (Grüssau). Był synem stolarza, pracującego dla miejscowego klasztoru cystersów. Krzeszowscy zakonnicy sfinansowali młodzieńcowi naukę fachu stolarskiego, którą pobierał najprawdopodobniej w Pradze oraz w Górnej Austrii. Po powrocie do rodzinnej miejscowości w roku ok. 1672, rzeźbiarz utworzył z polecenia ówczesnego opata Bernarda Rosy, przyklasztorny warsztat. Wedle badań archiwalnych Nicolasa Lutterottiego, w skład nowo powstałej pracowni Schröttera, wchodzili po za nim samym: stolarz-snycerz Stephan Kose, brat zakonny Schubert, a także malarz-pozłotnik Sigmund Leistritz. Obsada przyklasztornej pracowni była stała, a jej zmiany wymuszała z reguły śmierć, któregoś z doświadczonych artystów. Dla przykładu w 1698 roku, zmarłego Stephana Kosego, zastąpili snycerz Anton Hoffman i rzeźbiarz nazwiskiem Jung. Do podstawowych zadań realizowanych przez pracownię Georga Schröttera, należała barokizacja gotyckiej świątyni opackiej w Krzeszowie oraz wytwórczość na potrzeby nowych budowli sakralnych wznoszonych przez krzeszowskich braci zakonnych. Rozbiórka głównego kościoła w Krzeszowie i budowa nowej świątyni barokowej w 1728 roku, wymusiła przeniesienie dzieł wykonanych w 1678 roku przez warsztat Schröttera do kilku kościołów patronackich klasztoru, w tym m.in. do Wierzbnej.

Twórczość artystów rzeźbiących dla krzeszowskich opatów, podzielić można zasadniczo na trzy okresy. Pierwszy to lata 70-te XVII wieku, kiedy przyklasztorny warsztat skupiał się głównie na pracach związanych z wystrojem kościoła opackiego (m.in. ołtarz główny, ołtarz boczny św. Macieja oraz rzeźby Kaplicy Loretańskiej), a także zespołu kaplic kalwarii, znajdującej się w bliskim sąsiedztwie klasztoru. Okres ten charakteryzuje się dosyć tradycyjnym zestawem dzieł powstających pod nadzorem Schröttera. Realizowany był wówczas schemat ołtarzy, oparty na rozbudowanym do góry ratebulum architektonicznym, na wzór wrocławskiego dzieła z kościoła Norbertanów, którego autorami byli Franz Georg Zeller i Franz Motsch. W ornamentyce zaś, szeroko stosowano motywy małżowinowo-chrząstkowe.

Drugi okres pracy warsztatu krzeszowskiego, przypada na lata 1681-1684, kiedy Georg Schrötter we współpracy z Matthiasem Stenlem, budował ołtarz główny w kościele cysterskim w Henrykowie. Pracowania Schröttera wzniosła wówczas strukturę retabulum oraz ornamentykę i mniejsze rzeźby, zdobiące m.in. tabernakulum, a Matthias Stenl, wyrzeźbił duże figury ołtarzowe. Samodzielnym dziełem warsztatu krzeszowskiego, było wykonanie w 1685 roku dwóch ołtarzy: św. Bernarda i św. Benedykta, które również znalazły miejsce w henrykowskim kościele klasztornym. W 1686 roku Schrötter powrócił wraz ze swoimi dotychczasowymi współpracownikami do Krzeszowa. Pobyt w Henrykowie, pociągnął za sobą daleko idące zmiany w stylu wytwarzanych dzieł. Schrötter dzięki Steinlowi, wzbogacił swoją wiedzę o najnowsze tendencje panujące w śląskim snycerstwie. Miało to swoje zasadnicze odbicie w zmianach jakie zaszły w ornamentyce i kształcie ołtarzy wytwarzanych przez krzeszowskich artystów. Dotychczasowa dekoracja małżowinowo-chrząstkowa, została zastąpiona motywami akantowymi, propagowanymi wówczas przez warsztat lubiąski. Zmianie uległ także wygląd fryzu belkowania, który teraz przybrał formę "poduszkowego" wybrzuszenia. W palecie pojawiły się także nowe formy wytwarzanych retabulów. Wyrazem zmian, które zaszły w twórczości krzeszowskiej pracowni, były z pewnością niearchitektoniczne ołtarze, wykonane w 1686 roku, a obecnie znajdujące się w Krzeszówku. W ich stolarce uwagę zwracają motywy pędów akantowych, użytych jako elementy tektoniczne. Jednym z głównych dzieł drugiego okresu działalności krzeszowskich artystów, był także tzw. Ołtarz Wspomożycieli, wykonany dla krzeszowskiego kościoła opackiego w 1690 roku, a obecnie znajdujący się w kościele filialnym w Lubawce-Podlesiu.

Opactwo krzeszowskie. Widok z miedziorytu H.Tescheringa, wg. rysunku L.M.Willmanna z 1678 roku (źródło)

Początek trzeciego okresu działalności pracowni krzeszowskiej, zapoczątkowała śmierć w 1698 roku, wspomnianego na początku Stephana Kosego i zatrudnienie Antona Hoffmana oraz Junga. Miało to wpływ na dalszą ewolucję stylową wytwarzanych dzieł. Ważnym czynnikiem, mającym przełożenie na pracę warsztatu, był również brak uznania ze strony opata krzeszowskiego Dominicusa Geyera. Nowy gospodarz klasztoru do wykonania prospektu organowego i ambony w krzeszowskim kościele Świętego Józefa, zatrudnił mistrzów wrocławskich oraz pracownię tzw. Mistrza Figur ze Starych Bogaczowic. W rezultacie Georg Schrötter wraz ze współpracownikami, zatrudniany był jedynie do wykonywania prac o mniejszym znaczeniu i reprezentatywności, które lokowano głównie w kościołach i kaplicach patronackich poza Krzeszowem. Do dzieł powstałych w trzecim okresie działalności pracowni krzeszowskiej, zaliczyć można ołtarz Czternastu Wspomożycieli z kościoła klasztornego w Kamieńcu Ząbkowickim (1702 rok), nieistniejący wystrój kaplicy zamkowej w Bolkowie (1704 rok) oraz dwie altariole z kościoła parafialnego w Chełmsku Śląskim (1711 rok). Georg Schrötter zmarł w Krzeszowie w 1717 roku. Po Jego śmierci pracownię prowadził przez pewien czas Anton Hoffman. Kres jej działalności nastąpił w 1729 roku, kiedy do Krzeszowa z Pragi, sprowadzony został Ferdinand Maximilian Brokoff. Podkreślić należy, że krzeszowska pracownia rzeźbiarska, była drugą po Lubiążu stałą pracownią działającą na usługach dolnośląskich cystersów.

Ze wspomnianym na początku pierwszym okresem działalności warsztatu Georga Schröttera w Krzeszowie, związany jest ołtarz główny kościoła opackiego, wykonany w 1678 roku. Dzieło to zastąpiło starą nastawę, która została zniszczona rok wcześniej w wyniku pożaru. Bogato zdobiony ołtarz krzeszowski, zawierał ponadto dwa obrazy namalowane przez Michaela Wilmanna. W jego górnej kondygnacji znajdował się obraz Koronacja Najświętszej Marii Panny przez Trójcę, natomiast w dolnej obraz Drzewo genealogiczne Chrystusa. W 1728 roku wraz z rozbiórką opackiego kościoła w Krzeszowie, podjęto decyzję o demontażu ołtarza głównego i przeniesienia go do kościoła w Wierzbnej, gdzie znajdował się cysterski przeorat. Zbyt małe rozmiary wnętrza wierzbneńskiej świątyni, przebudowanej w latach 1729-1730, nie pozwoliły jednak na pomieszczenie całego dzieła Georga Schröttera. W rezultacie do Wierzbnej trafiła jedynie część przebudowanej nastawy z obrazem Koronacji Najświętszej Marii Panny (obecnie uznawany za dzieło Georga Wilhelma Neunhertza; losy oryginalnego obrazu namalowanego przez Michaela Wilmanna pozostają nieznane), a także figury św. Benedykta, św. Bernarda z Clairvaux, św. Piotra i św. Pawła.

Widok na ołtarz główny w kościele pw. Wniebowzięcia NMP w Wierzbnej. Dzieło warsztatu Georga Schröttera, wykonane w 1678 roku dla kościoła opackiego w Krzeszowie, fot. B.Mucha

 Figura przedstawiająca św. Piotra, fot. B.Mucha

Figura przedstawiająca św. Pawła, fot. B.Mucha

Anioły ołtarzowe, fot. B.Mucha

Najważniejsze dzieła Georga Schröttera i jego pracowni:

1. Chełmsko Śląskie – Kościół parafialny pw. św. Rodziny: Ambona (1686 r.), dwie altariole na ołtarzu głównym (1711 r.)

2. Henryków – Kościół klasztorny pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny: architektura i ornamentyka ołtarza głównego oraz tabernakulum wraz z częścią wystroju figuralnego: rzeźby leżących aniołów w zwieńczeniu i figurami dekorującym tabernakulum, (1681–1684, przy współpracy Matthiasa Steinla i jego warsztatu), ołtarze św. Bernarda i św. Benedykta (1685 r.)

3. Kamieniec Ząbkowicki – Kościół klasztorny pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny: ołtarz Czternastu Wspomożycieli (1702 r.)

4. Kamienna Góra – kościół parafialny pw. Matki Boskiej Różańcowej: 7 figur archaniołów (1677 r.)

5. Krzeszów – kościół opacki pw. Łaski Najświętszej Marii Panny: Matka Boska w Kaplicy Loretańskiej (1677 r.), Chrystus złożony w Grobie w Kaplicy Grobu Pańskiego (1678 r.)

6. Krzeszówek – kościół filialny pw. św. Wawrzyńca: ołtarz główny (1701 r.), dwa ołtarze boczne (1686 r.), ławki (4 ćw. XVII w. ?)

7. Lubawka – kościół cmentarny pw. św. Anny: dwa ołtarze boczne (1702 r.)

8. Lubawka-Podlesie – kościół filialny pw. św. Krzysztofa: ołtarz Czternastu Wspomożycieli (1690 r.), dwa ołtarze boczne (1714 r.), dwie figury zakonników w zakrystii (4 ćw. XVII w. ?)

9. Okrzeszyn – kościół filialny pw. Narodzenia Najświętszej Marii Panny: ambona (4 ćw. XVII w. ?), 4 figury z dolnej kondygnacji ołtarza głównego (4 ćw. XVII w. ?)

10. Stare Bogaczowice – kościół parafialny pw. św.Józefa: ołtarz główny (lata 70-te XVII w.)

11. Strzegom – bazylika mniejsza pw. św. Piotra i św. Pawła: anioły z tabernakulum ołtarza głównego (4 ćw. XVII w. ?)

12. Wierzbna – kościół parafialny pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny: ołtarz główny (1678 r.), dwa ołtarze boczne (lata 70-te XVII w.)

Źródła:
P. A. Rose, Kloster Grüssau. Stuttgart 1974
T.Ciesielski, Żarów. Historia miasta i gminy, Żarów 2006
Z.Malicki, O kościele na klasztornym wzgórzu w Wierzbnej, Świdnica 2011
http://www.mapakultury.pl/
http://www.drogibaroku.org/

Opracowanie
Bogdan Mucha