Świebodzickie korzenie “Czerwonego Barona” ?

Manfred von Richthofen (1892-1918) zwany “Czerwonym Baronem” jest uważany dziś za bohatera narodowego Niemiec i największego asa myśliwskiego z czasów I wojny światowej. Znaczną część swojego życia spędził w nieodległej Świdnicy, gdzie do dziś zachowała się willa jego rodziców (przy ul. Wł. Sikorskiego 19). Szukając jednak dawnych korzeni rodzinnych legendarnego pilota można dojść do wniosku, że był on spokrewniony ze średniowiecznym rodem Dachs von Polsnitz, który prawdopodobnie wywodził się z terenu Świebodzic, a ściślej mówiąc - spod świebodzickiej Pełcznicy. Dawni kronikarze i historycy dosyć skromnie rozpisywali się o przeszłości wymarłego już, ale dość ciekawego rodu. Chyba najwięcej informacji o nim zostawił żyjący na przełomie XVII i XVIII stulecia kronikarz Johann Sinapius (1667-1725) w swoim znakomitym dziele: Schlesische Curiositaten darinnen die ansehnlichen Geschlechter des schlesischen Adels, wydanym w Lipsku w 1720 r. Na nim też wzorowali się inni późniejsi historycy, pisząc o losach rodziny von Polsnitz. Byli to m.in. wybitny niemiecki heraldyk Ernest Heinrich Kchneschke (1798-1869), autor 9-tomowego dzieła: Neues allgemeines deutsches Adels-Lexicon oraz badacz śląskiej szlachty Ekkehart Neumann-Reppert.

Dziś trudno dojść do wniosku, skąd tak naprawdę pochodzili przodkowie interesującego nas rodu i w jakich okolicznościach osiedlił się na świebodzickiej ziemi. Pierwsi legendarni członkowie tej rodziny są wymieniani już w XIII stuleciu. Są to m.in.: Hartmann von Polsnitz (zm. po 1257 r.), Matthias von Polsnitz (zm. po 1278 r.) czy też Heinrich von Polsnitz (zm. po 1319 r.).Można więc przyjąć, że na tych terenach przyszło im zamieszkać w czasach pierwszych Piastów śląskich (Henryka I Brodatego, Henryka II Pobożnego czy Bolesława II Rogatki), którzy wówczas znacząco krzewili i popierali akcję kolonizacyjną przybyszów z Europy Zachodniej. Wcale się nie wyklucza, iż potomkowie naszego rodu mogli przybyć w te okolice z terenu Górnych Łużyc, albowiem tam spotyka się ich pierwszego przedstawiciela, niejakiego rycerza Ottona von Polsnitz, który jest wymieniany w źródłach historycznych pod 1232 r. Pełnił on wówczas urząd komorzego na jednym z możnowładczych dworów.

Familia von Polsnitz wywodziła się raczej z drobnego stanu rycerskiego i nie dane jej było odegrać w dziejach Dolnego Śląska, tak znaczącej roli jak innym wybitnym rodom szlacheckim. Nie mniej na kartach historii pojawiają się niektórzy jej członkowie. Na przykład rycerz Niklas Dachs von Friedland (spokrewniony z linią von Polsnitz) był uczestnikiem wielkiej wojny polsko-krzyżackiej 1409-1411 i brał udział po stronie Zakonu w bitwie pod Grunwaldem. Inny z kolei przedstawiciel rodziny - Zygmunt von Polsnitz jest wymieniany w 1444 r. w otoczeniu książąt legnickich (Ludwika II oraz jego żony Elżbiety). W 1596 r. jest wzmiankowany też Fryderyk Henryk Dachs von Polsnitz, uważany za 9-go pradziada Manfreda von Richthofena. Kolejni członkowie rodu to m.in. Georg von Polsnitz (1555-1628), właściciel majątku w Ciechanowicach koło Kamiennej Góry i pełniący funkcje administracyjno-wojskowe (jako ‘Bestalter”) w dawnym księstwie świdnicko-jaworskim oraz jego syn – również Georg zwany Młodszym – który ponad 20 lat swojego życia spędził na wojażach po świecie (zmarł nagle w 1671 r.).

Herb rodowy familii von Polsnitz

Pomimo swojej przeciętności i skromności, w stosunku do innych rodów rycerskich, familia von Polsnitz była skoligacona z innymi dolnośląskimi rodzinami. Byli to m.in. von Liebenthaltowie założyciele miasteczka Lubomierz i fundatorzy tutejszego klasztoru benedyktynek, rodzina von Schlauphof, której posiadłością rodową była wieś Słupice położona u podnóża góry Ślęży, przedstawiciele rodu von Hohenliebenthal pochodzący z Lubichowej koło Świerzawy, czy też ród von Schweinitz, posiadający swoje dobra rodowe w okolicach Legnicy.

Ostatnią z rodu była Anna Margaretta von Polsnitz, żona Georga Wilhelma von Reibnitz, właściciela Wojcieszowa koło Złotoryi. Zmarła ona 6 stycznia 1713 r. (w wieku około 69 lat). Po niej cały majątek rodowy przeszedł w ręce skoligaconego z nią rodu von Schweinitz.

Źródła:
Die Familie Dachs von Polsnitz (www.dirkpeters.net)
E.H. Kneschke: Neues allgemeines deutsches Adels-Lexicon, t. II, s. 396.

Opracowanie
Rafał Wietrzyński