Stowarzyszenie Zegarmistrzowskie “GRAHAM” ze Świebodzic

O tym, że Świebodzice słynęły dawniej z produkcji wytwornych zegarów, wie chyba każdy mieszkaniec grodu nad Pełcznicą, ale za to nie każdy słyszał o istnieniu w naszym mieście znanego niegdyś w całych Niemczech Stowarzyszenia Zegarowego o nazwie “GRAHAM” (niem. Uhrmacherverein GRAHAM in Freiburg i. Schl.). Stowarzyszenie to powołane zostało do życia w marcu 1884 r. Swoją nazwę przyjęło na cześć Georga Grahama (1673-1751) słynnego angielskiego astronoma, zegarmistrza i konstruktora zegarów. Patron Stowarzyszenia był m.in. wynalazcą kotwicowego wychwytu spoczynkowego (jako elementu zegara), który jest dziś powszechnie nazywany wychwytem Grahama. Poza tym jemu też możemy zawdzięczać skonstruowanie pierwszego mechanicznego modelu Układu Słonecznego. W statucie świebodzickiego towarzystwa zegarowego zapisano wiele postanowień. W głównej mierze miało ono na celu promowanie i rozwój zegarmistrzostwa na terenie naszego miasta. Poza tym jego członkowie oferowali szkolenia w zakresie zegarmistrzostwa, mechaniki i elektrotechniki oraz wygłaszanie wykładów z wyżej przedstawionych zagadnień. Misją stowarzyszenia było także propagowanie wszelkiej literatury, czasopism i książek związanych z rozwojem przemysłu zegarowego.

Początkowo w skład Stowarzyszenia “GRAHAM” wchodziło 26 członków. Byli to głównie zegarmistrzowie i miłośnicy lokalnych zegarów (ale nie tylko). Po roku czasu (od momentu założenia) liczba uczestników wzrosła do 37 osób. Oczywiście tak jak każde szanujące się zgromadzenie, również te ze Świebodzic posiadało swój własny Zarząd, złożony z honorowych członków, którzy wybrani zostali w wewnętrznych wyborach. W skład kierownictwa stowarzyszenia wchdzili: W. Girke (jako przewodniczący), P. Rieger (sprawozdawca), A. Riegert (skarbnik), G. Wehner (archiwista), C. Fricke (nauczyciel zawodu) oraz P. Matike, E. Michaelis, W. Arlt i B. Kühn (jako zastępcy przewodniczącego).

 George Graham (1673-1751) patron Stowarzyszenia Zegarmistrzowskiego w Świebodzicach (zbiory autora)

 Adnotacja zamieszczona w 1885 r. na łamach niemieckiego czasopisma zegarowego “Allgemeines Journal der Uhrmacherkunst” na temat Stowarzyszenia “GRAHAM” ze Świebodzic (zbiory autora)

7 marca 1885 r. odbył się w Świebodzicach uroczysty festyn związany 1 rocznicą powstania Stowarzyszenia. Na tą okazję zaproszonych zostało wielu honorowych gości. Byli więc obecni członkowie Zarządu Miasta i przedstawiciele niektórych świebodzickich fabryk zegarów. Przewodniczący klubu, Wilhelm Girke  (1), wygłosił okazjonalne przemówienie, po czym wszyscy zebrani goście wzięli udział w wystawnym bankiecie. O uroczystościach rocznicowych Stowarzyszenia pisała również prasa krajowa. Między innymi na łamach zegarowego czasopisma: Allgemeines Journal der Uhrmacherkunst z 1885 r. możemy zapoznać się z krótką adnotacją przezentującą historię świebodzickiego Stowarzyszenia oraz relacją z rocznicowego przyjęcia.

Jak długo działało w naszym mieście Stowarzyszenie Zegarmistrzowskie “GRAHAM” oraz w jaki sposób doszło do jego rozwiązania? Dzisiaj nie wiemy. Do naszych czasów przetrwało niewiele informacji, które poświadczałyby szczytne cele i idee założycieli tej świebodzickiej organizacji.

Źródła uzupełniające:
Allgemeines Journal der Uhrmacherkunst, nr 12 z 21 marca 1885 r., s. 94
Beilage zum “Allgemeinen Journal der Uhrmacherkunst”, nr 20 z 15 października 1892 r., s. 385
George Graham, hasło w: www.wikipedia.org (dostęp 18.04.2018).

(1) Wilhelm Girke uchodził w tamtym okresie za dość znaną osobistość w świebodzickim środowisku zegarowym. To właśnie jemu udało się zarejestrować w 1892 r. pewien wzór użytkowy, który dotyczył rozwiązania technicznego, jakie znalazło zastosowanie w budzikach produkowanych w tzw. amerykańskim stylu (nr 7736). Miał on również swój warsztat w Świebodzicach przy ul. Świdnickiej (dawna Schweidnitzerstrasse 19).

Opracowanie
Rafał Wietrzyński