Z kart historii Mrowin w 1985 roku

Polacy zaczęli osiedlać się w Mrowinach w początkach lipca 1945 r. Pod koniec tego roku mieszkało we wsi 156 osób narodowości polskiej. Większość pochodziła z powiatów Bochnia i Wadowice. W 1946 i 1947 r. osiedlali się w Mrowinach zarówno repatrianci z zachodu, jak przesiedleńcy z terenów wschodnich i Małopolski. Decyzja o zmianie niemieckiej nazwy na polską zapadła dopiero na przełomie 1945/46 r. Sporą trudność sprawiło znalezienie odpowiedniej nazwy. W grudniu 1945 r. władze gminne zaproponowały przemianować wieś na Konary. Komisja nazewnicza URM zdecydowała się jednak na powiązany znaczeniowo z Konradswaldau Konradów. Po kilku miesiącach uznano jednak tę nazwę za mało trafną i po raz drugi przemianowano wieś, tym razem na obowiązujące do dziś Mrowiny. Nazwa ta nie ma nic wspólnego z niemieckim Konradswaldau, którego polskimi odpowiednikami są „Konradowy Las”, „Konradów”, „Konradówka”. Warto dziś przypomnieć co o Mrowinach odnotowano na kartach wiejskiej kroniki założonej w 1985 roku.

Z kart historii Mrowin

Największą liczbą mieszkańców odznacza się wieś Mrowiny w gminie Żarów, położona około 2 km na wschód od miasta, przy drodze lokalnej prowadzącej do Imbramowic i przy linii kolejowej Jelenia Góra-Wrocław. Komunikację bezpośrednią zapewnia P.K.S. Najbliższa stacja kolejowa w Żarowie. Do sołectwa Mrowiny należą także Tarnawa położona ok. 4 km na wschód od Żarowa przy trasie do Imbramowic. Obie wsie leżą na wysokości ok. 200 m n.p.m. Wśród niewysokich wzgórz Imbramowickich. Wzgórza te o wysokości do 100 m zbudowane są z wychodki granitów i staropaleozoicznych skał metamorficznych. Jest to obszar w zasadzie bezleśny, z małą ilością łąk, z uprawami pszenno-buraczanymi na glebach pylastych. Mrowiny i Tarnawa leżą nad potokiem wpadającym do Strzegomki. Potok ten zwiemy tu Tarnawką. Wzdłuż cieku, niewielkie zagajnki. Najbliższe miejscowości to Żarów, Łażany, Kalno, Pożarzysko i Imbramowice. Mrowiny w tej typowo rolniczej /ale już także i przemysłowej / gminie spełniają funkcję Ośrodka produkcji rolniczej, a jednocześnie jako bezpośrednie zaplecze Żarowa spełniają też funkcję mieszkaniową wobec tego przemysłowego miasteczka. Wieś ma bardzo dobre warunki klimatyczno-glebowe dla rozwoju rolnictwa. We wsi znajdują się: państwowe gospodarstwo rolne, spółdzielnia kółek rolniczych, szkoła, ośrodek wychowawczy dla młodzieży, sklep, biblioteka wiejska i klub "Ruch". Z obiektów zabytkowych zachowały się: wieża pokościelna kościoła barokowego z XVIII w. dziewiętnastowieczny pałac i spichlerz, kaplica i budynki szkolne sprzed roku 1900. Wspomniany pałac otacza park z zabytkowym drzewostanem.Park przecina strumyk Tarnawka. Obecnie w roku 1985 sama wieś Mrowiny liczy około 1400 mieszk. z których już niewielu pracuje w rolnictwie indywidualnym. Więcej w państwowym. Ale większa część mieszkańców pracuje w żarowskich zakładach przemysłowych. Obecną nazwę Mrowiny posiadają od r. 1947. Przedtem wieś Konradowo. Fragmenty z historii 40-lecia przedstawimy w dalszej części księgi.

Źródło: Encyklopedia Województwa 242/273
zam. Trybuna Wałbrzyska nr 20/1451/ z dnia 17-23.V.1983 r.

Wieża dawnego kościoła ewangelickiego w Mrowinach

Pałac w Mrowinach

Przewodnicząca Koła Gospodyń Wiejskich pani Stanisława Łomańska

Działaczka LZS i K.G.W. pani Władysława Kalandyk 

Członkini K.G.W. pani Zofia Śmigielska

Członkini K.G.W. pani Emilia Konieczna 

Członkini K.G.W. pani Janina Ryś

Koło Gospodyń Wiejskich

Koło Gospodyń Wiejskich w Mrowinach założno w 1950 r. Założycielką KGW była ob. Jałoszńska. Wówczas koło liczyło 10 członkiń. W r. 1952 przewodniczącą koła została Jadwiga Siniawska Koło się powiększyło. K.G.W. Zajmowało się sprowadzeniem nasion warzywnych, drzewek owocowych, piskląt. Przeprowadzony został kurs gotowania i pieczenia. W r.1969 objęła Aleksandra Chrobot była założycielką wypożyczalni sprzętu domowego, a do r. 1969 przez 11 lat funkcję przewodniczącej prowadziła ob. Władysława Kalandyk. Następnie ob. Antonina Szczepaniak do r. 1979. W roku 1979 przewodniczącą K.G.W. Została ob. Łomańska Stanisława gdzie prowadzi do chwili obecnej. Przy K.G.W. Wypożyczalnia została powiększona w naczynia i sprzęt domowy. Działa sekcja drobiarska, która zajmuje się sprowadzaniem piskląt i paszy. Sekcję drobiarską prowadzi. ob. Irena Mazur. Wypożyczalnię naczyń prowadzi ob. Zofia Śmigielska i ob. Irena Mazur. Ponadto działa sekcja kulturalno-oświatowa, którą prowadzi ob. Jadwiga Koszeluk. K.G.W. Bierze udział w konkursach i uroczystościach okolicznościowych. Co roku K.G.W., bierze udział w Dożynkach gminnych. Przy K.G.W. Działa zespół amatorsko-artystyczny gdzie występuje na dożynkach. Przy K.G.W. Był przeprowadzony kurs kroju i szycia.

Stanisława Łomańska

Członkinie Koła Gospodyń Wiejskich podczas występów

Korowód Dożynkowy Koła Gospodyń Wiejskich z Mrowin

Nauczycielki Danuta Kalina i Maria Brzezicka

Budynek Szkoły Podstawowej

Budynek Szkoły Podstawowej / na zdjęciu Jan Kalina przed 1 maja

Z dziejów Szkoły Podstawowej w 40-leciu istnienia

Historia tej szkoły nie została przez nikogo spisana. Nie ma na terenie jej pierwszych pracowników. Z opowiadań byłych uczniów, dziś zaawansowanych wiekiem mieszkańców Mrowin wynika, iż została zorganizowana w 1946 r. Jednym z pierwszych jej nauczycieli i kierowników był p. Dełhy. Mieszkańcy pamiętają go jako pierwszego kierownika. Potem kolejno funkcję tę pełnili: Roman Waczków, Mieczysław Skarbek, Helena Chweyka, Romuald Worsa, Edmund Waczków, Edmund Smagieł, Jan Kalina, Zdzisław Kołacz. Pierwsi nauczyciele: Wanda Łątkowska, Maria Matuszkiewicz, Jan Statuch, Marek Ziętek, Eugeniusz Iwan, Józef Masełko. W pierwszych latach po wojnie była to szkoła rozwojowa, najpierw niepełna, potem siedmioklasowa. W kadencji kierownika Jana Kaliny była już szkołą ośmioklasową o ponad 330 uczniach i w pewnym okresie czasu 15 nauczycieli. Od 1974 r. ówczesny kierownik szkoły Zdzisław Kołacz dokonał reorganizacji przenosząc starsze oddziały szkoły do Żarowa. W wyniku tego nowy twór jest filią szkoły nr 3 w Żarowie i kolejnymi kier. Filii były nauczycielki: Danuta Kalina, Helena Konieczna, Maria Parijczuk. Decyzja o obniżeniu stopnia organizacyjnego szkoły na swoje negatywne skutki do dnia dzisiejszego i mieć będzie w przyszłości. Upadł bowiem czynnik kulturotwórczy jakim były: pełna ośmioklasowa szkoła, liczna rada pedagogiczna i prężny podówczas komitet rodzicielski. Rozwijało się życie sportowe, koła zainteresowań, nauczyciele zasilali aktyw społeczny wsi. Obecnie jest to w zaniku, a dzieci z Mrowin są tymi dojeżdżającymi lub często dochodzącymi do Żarowa i z tego tytułu jakby uczniami drugiej kategorii. Upadła też troska o rozwój oświaty wiejskiej itp.

Jan Kalina

Jan Kalina były Dyrektor Zakładu Wychowawczego

Budynek Warsztatów PMOW w Mrowinach

Historia Zakładu Poprawczego

Kierownik Schroniska dla nieletnich w Świdnicy St. Michałkiewicz mój przełożony z okresu pracy przed pójściem do wojska wiedząc, iż Oficerska Szkoła Polityczna zostanie niebawem rozwiązana w wyniku decyzji Biura Politycznego z 1956 roku napisał do mnie do Łodzi mniej więcej następującej treści: "Stary, odkryłem w odległości 15 km od Świdnicy piękny, wolny pałac, gdzie chciałbym zorganizować na zlecenie Ministerstwa Sprawiedliwości – Departamentu Spraw Nieletnich nowy zakład poprawczy. Miejscowość położona blisko Żarowa we wsi dwa ładne stawy rybne i potok także z rybami. Wracaj do pracy. Należny urlop weźmiesz później, a teraz będziemy organizować zakład. Zobaczysz, że ci się spodoba. Czekam".

Uczyniłem jak szef zasugerował. Przez dwa poprzednie lata pałac stał wolny po zlikwidowanej Szkole Przysposobienia Zawodowego. Opiekę nad pałacem sprawował wówczas późniejszy magazynier pan Szewczyk z Żarowa. Wiadomo mi, że we wspomnianej szkole pracowali przed jej likwidacją tacy mieszkańcy Mrowin i Żarowa jak Aleksander Osiak, Stanisław Capała, Jan Chodyniecki, Teofil Podolski, Zygmunt Grodzicki i inni. Początki zakł. poprawczego były trudne. Powstał na bazie wyposażenia zlikwidowanego zakładu w Wojnowie k/Jeleniej Góry. Pierwsi wychowankowie to 9-ciu chłopców "pożyczonych" ze Schroniska w Świdnicy. Wykonywali prace porządkowe i gospodarcze w pałacu, w ogrodzie. Potem już napływali inni kierowani przez sądy. Zakad miał limit miejsc 125 wychowanków, ale niekiedy ich liczba dochodziła do 180. Pierwsi pracownicy to: Henryk Pluciński, Czesław Durkalec, Józef Rosiński, Tadeusz Grzechnik, Gustaw Grzechnik, Janina Michałkiewicz, Czesław Potępa, Michał Michałkiewicz, Janina Potępa, Jan Kalina i oczywiście pierwszy dyrektor Stanisław Michałkiewicz. Pierwszy uruchomiony warsztat typu chałupniczego to kaletniczy, w którym chłopcy wykonywali: czapki-pilotki, rękawice, paski do zegarków itp. Z odpadów skórzanych . Drugim działem było ogrodnictwo, przejściowo hodowla świń, a potem i do dziś tapicerstwo i krawiectwo. Koleje losu zakładu były różne. Najpierw kierowana była była młodzież normalna, a od roku 1965 o ograniczonej sprawności umysłowej w stopniu lekkim /debilizm/ i tak jest do dziś. Kolejni dyrektorzy: Włodzimierz Hawryś, Kazimierz Sławiński, Alojzy Bonczek, jan Kalina, Józef Sochacki, Kohut, St. Poślad, Bogdan Sławuta, Marian Krzeszowski. W r. zakład przemianowany został na Zakład Wychowawczy z podległością Kuratorium Oświaty i Wychowania, a obecnie nie zmieniając resortowej podległości na Państwowy Młodzieżowy Ośrodek Wychowawczy. Nabór wychowanków pozostał nie zmieniony i jest tu kierowana młodzież po wyrokach sądowych i upośledzona w stopniu lekkim. Podobnie jak poprzednio PMOW prowadzi szkołę zawodową specjalną z nauką zawodu o kierunkach rzeczonych wyżej. Aktualnym dyr. Ośrodka jest Zdzisław Łataś.

Jan Kalina

SKR Mrowiny

Spółdzielnia Kółek Rolniczych w Mrowinach – SKR

Obecnie obiekty SKR-u zostały oddane do użytku jako typowa filia Państwowego Ośrodka Maszynowego w Świdnicy w 1967 r. Po utworzeniu 1.01.1974 r. Spółdzielni Kółek Rolniczych filia została przekształcona w siedzibę Spółdzielni z jednoczesnym prowadzeniem warsztatu naprawczego sprzętu rolniczego dla rolników i instytucji rolniczych. Pierwszym pracownikiem jeszcze w trakcie budowy była Ob. Michalina Chodyniecka – stróż pracująca do emerytury w 1978 r. Zasłużonym pracownikiem SKR-u pracującym od 1972 r. jest obecny Wiceprezes d/s technicznych Henryk Lubaczewski, który wiele lat przepracował na stanowisku kierownika warsztatu. Długoletnim pracownikiem warsztatu jest Wacław Bożek pracujący od 1968 r. jako mechanik do chwili obecnej. Dziesięć lat temu od powstania w 1974 r. do 1984 r. prezesem Spółdzielni był Ob. Michał Faściszewski, podczas kadencji którego obiekty siedziby Spółdzielni zostały zmodernizowane.

Celem działalności Spółdzielni jest świadczenie usług rolniczych gospod. indywidualnym. Spółdzielnia, której terenem działania jest gmina Żarów posiada 3 filie w Łażanach, Wierzbnej i Pożarzysku. Spółdzielnia zatrudnia 70 pracowników i posiada na stanie 37 ciągników, 11 kombajnów i cały zestaw maszyn rolniczych. Spółdzielnia w 1979 r. zajęła III miejsce w konkursie krajowym "Najlepszy Żniwiarz" w kategorii zespołowej pras zbierających. Przewodniczącym Rady Nadzorczej jest Ob. Stanisław Orzechowski rolnik indywidualny ze wsi Mielęcin. W skład Rady Nadzorczej ze wsi Mrowiny wchodzą Ob. Stanisław Łomański i Ob. Franciszek Krzymiński. Obecnie prezesem Spółdzielni jest mgr. inż. Stanisław Wachowiak były wieloletni Naczelnik Miasta i Gminy Żarów.

Na terenie gromady Żarów we wsi Mrowiny w roku 1957 powstała Gromadzka Biblioteka Publiczna – ryczałtowa przy szkole Podstawowej w Mrowinach. W roku 1961 bibliotekę przeniesiono do Żarowa gdzie utworzono 1-etatową bibliotekę. Kierowniczką biblioteki była ob. Barbara Kill. Na terenie gromady zostało założonych pięć aktywnych punktów bibliotecznych. Następnie bibliotekę przeniesiono do wsi Mrowiny. W roku 1962 nastąpiła zmiana Kierowniczki. Kierowniczką została Jadwiga Konikowska gdzie pracuje do chwili obecnej, obecnie posiada 11 punktów bibliotecznych na terenie gminy. Biblioteka na terenie wsi spełnia rolę jako placówka Kulturalno-oświatowa. Prowadzi dużą działalność na rzecz środowiska.

Aleksander Osiak - założyciel OSP Mrowiny

Czesław Paluch - jeden z komendantów OSP Mrowiny

Stanisław Wójcik - prezes OSP Mrowiny w latach 1972-2013

Ochotnicza Straż Pożarna w Mrowinach

W pierwszych latach powojennych ochronę przeciwpożarową wsi stanowiły kilkuosobowe brygady wyznaczone w P.G.R. i Spółdzielni Produkcyjnej w Mrowinach oraz DZCH i ŻZMO. Jednostka O.S.P. Zawiązała się w r. 170 z inicjatywy ówczesnego przewodniczącego G.R.N. Aleksandra Osiaka, który zostaje jej pierwszym prezesem, a komendantem Zygmunt Staruszkiewicz. Pośród pierwszych członków byli Kazimierz Mazur, Edward Strachota, Piotr Żygadło, Józef Duda, Józef Dziedzic, Bronisław Stachowiak, Stanisław Piasecki, Władysław Fundali, Kazimierz Piasecki, Czesław Paluch, Marek Gibki, Tadeusz Konieczny. W 1971 r. stanowisko komendanta obejmuje St. Dziedzic,a prezesem w r. 1972 St. Wójcik. Pełni je do dziś, a kolejnym komendantem został w br Czesław Paluch.

Obecnie jednostka powiększyła swoje szeregi i odmłodziła je. Stan osobowy liczy 46 w tym 32 młodych reprezentujących wiele zawodów. Były w organizacji lata chude i tłuste. W dobrych latach organizacja brała udział w licznych zawodach plasując się zawsze na czołowych miejscach. Uświetniała też swoimi zawodami liczne festyny, a szczególnie turnieje wsi i turnieje gmin. Były to dla nas turnieje zwycięskie. Potem członkowie trochę się postarzeli i w roku bieżącym w 40 rocznicę powrotu Ziem Zachodnich i Północnych do Macierzy jednostka O.S.P. Zreformowała się i ponownie tętni życiem organizacyjnym.

Źródła i fotografie:
Kronika Mrowin (od 1985 r.)
T.Ciesielski, Żarów. Historia miasta i gminy, Żarów 2006

Opracowanie
Bogdan Mucha