Obrazy pejzażowe w tym dzieło Carla Ernesta Morgensterna w zbiorach Żarowskiej Izby Historycznej

Dzisiaj prezentujemy naszym czytelnikom trzy obrazy, które przekazane zostały do zbiorów Żarowskiej Izby Historycznej przez pana Krzysztofa Jacka Matziola z Wrocławia. Wszystkie stanowią przykład malarstwa krajobrazowego (pejzaż), które ukazuje widok natury lub otoczenia wiejskiego (również miejskiego). Dwa egzemplarze namalowane zostały przez nieznanych nam bliżej artystów. Czas powstania jednego z nich datowany jest na ok. 1915 rok. Wskazuje na to umieszczony na odwrocie napis Weihnachten 1915 (Boże Narodzenie 1915). Trzeci największy wymiarowo egzemplarz opatrzony jest podpisem Professor Morgenstern – Breslau, Eichen bei Groß Graben (Dęby przy Groß Graben; ob. Grabowno Wielkie, pow. Oleśnica, gm. Twardogóra). Jego autorem jest Carl Ernst Morgenstern, znany niemiecki malarz pejzażysta, grafik i autor licznych widoków Karkonoszy.

 Składamy Serdeczne Podziękowania panu Krzysztofowi za przekazanie obrazów do Żarowskiej Izby Historycznej

Carl Ernst Morgenstern (ur. 1847 roku w Monachium, zm. 1928 roku w Wolfshau, obecnie Karpacz - Wilcza Poręba)

Jego ojciec Christian Morgenstern był malarzem na dworze króla Bawarii Ludwika I. Początkowo uczył się u ojca i monachijskiego miniaturzysty Carla Restallino, a następnie Josefa Schertla i Johanna Gottfreida. Jego pierwsza wystawa w Monachium miała miejsce w 1869 roku. W 1871 roku urodził się jego syn Christian Morgenstern. W 1884 roku objął w Szkole Sztuki we Wrocławiu utworzoną wówczas klasę malarstwa krajobrazowego. W latach 1887–1913 prowadził tam klasę akwaforty. W 1887 roku otrzymał tytuł profesora. Od końca lat 80-tych XIX wieku wyruszał z uczniami na zajęcia plenerowe w Karkonosze, a później także na samodzielne wyprawy w wyższe partie gór, gdzie szukał inspiracji do prac malarskich. Stworzył liczne rysunki, akwaforty, akwarele i obrazy olejne. Rozwój rynku pocztówek i zainteresowanie ich wydawców (m. in. Maxa Leipelta) pracami Morgensterna zaowocowało wydaniem dużej liczby jego obrazów olejnych i akwarel w postaci reprodukcji pocztówkowych, co przyniosło malarzowi dużą popularność. W późniejszym wieku Morgenstern osiadł na stałe w Karpaczu, gdzie zbudował swój dom (przy ul. Skłodowskiej 1). W 1913 roku została utworzona fundacja Carla i Elizabeth Morgensternów, która umożliwiła artystom zainteresowanym Karkonoszami zatrzymywanie się w tym domu. W testamencie zapisał swój dom miastu Wrocław. W 1915 roku przeszedł na emeryturę. Zmarł 9 września 1928 roku w swoim domu w Karpaczu. Do jego uczniów należeli m.in. E. Burkert, S. Haertel, A. Nickisch, H. Tüpke, H. Oberländer i G. Wichmann.

Grabowno Wielkie (niem. Groß Graben) to wieś w położona w północno-wschodnim krańcu województwa dolnośląskiego, w powiecie oleśnickim, w gminie Twardogóra, na wysokości 190–215 m n.p.m. Jej powierzchnia wynosi ok. 2724 hektary. Wieś graniczy z Twardogórą, Grabownem Małym, Dobroszycami, Białym Błotem i Bukowinką. We wsi znajduje się stacja kolejowa. Dokładny czas założenia miejscowości nie jest określony. Wieś została rozbudowana ok. XV wieku z osady hutników i węglarzy. Jej nazwa pochodzi prawdopodobne od polskiego słowa "grabow" – "wieś grabów", wiele okolicznych nazw wsi pochodzi właśnie od nazw drzew (m.in. Bukowinka, Dąbrowa). W 1875 roku powstała linia kolejowa Oleśnica – Gniezno przebiegająca przez Grabowno Wlk., a 35 lat później odgałęzienie do Międzyborza. W 1945 roku mieszkało tu ok. 120 Niemców i ok. 510 Polaków. Po zakończeniu II wojny światowej początkowo zwierzchnictwo nad miejscowością miała radziecka Komenda Wojenna, która stacjonowała na tym terenie od końca stycznia do połowy kwietnia 1945 roku. Przełom kwietnia i maja był początkiem zwierzchnictwa administracji polskiej. Pierwszym sołtysem wsi został Tadeusz Kozioł.

W okresie powojennym ponownie uruchomiono szkołę w pałacu majątku ziemskiego, ponieważ poprzedni budynek szkolny został zniszczony podczas wojny. W tym czasie we wsi znajdowało się około 50 gospodarstw rolnych, robotnicy podjęli pracę na stacji PKP (która zatrudniała wówczas ok. 60 osób) i w pobliskich zakładach. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa wrocławskiego.

Według rejestru Narodowego Instytutu Dziedzictwa na listę zabytków wpisane są:

- kościół ewangelicki, ob. rzymskokatolicki parafialny pod wezwaniem Matki Boskiej Częstochowskiej, postawiony na miejscu pierwszego drewnianego z XVI wieku Starszy kościół był ufundowany przez oleśnickiego księcia Karola II, a rozbudowany i uwieńczony wieżą z dzwonem przez ówczesnego właściciela Grabowna – Hansa von Strachwitz z Brodaw. Kościół uległ zniszczeniu w pożarze, na jego miejscu w 1850 roku - XIX wieku powstał nowy w stylu eklektycznym, przetrwał do dziś. Świątynie wzniesiono na planie prostokąta, jednonawowa, na zachodzie zwieńczona wieżą, na wschodzie półkolistym prezbiterium. Zbudowana z cegieł i otynkowana. 25 listopada 1945 roku uroczyście wyświęcono luterańską świątynię na kościół rzymskokatolicki. Uległ zniszczeniu XIX-wieczny wystrój wnętrza, pozostałością dawnego zboru ewangelickiego są empory obiegające kościół z trzech stron, strop oparty jest na drewnianym wiązaniu wiszącym. W kruchcie kościoła na ścianie po lewej stronie znajduje się renesansowa płyta nagrobna Hansa von Strachwitza, wykonana z piaskowca. Naprzeciwko płyty stoi dolna część chrzcielnicy pochodzącej z 1769 roku, jej srebrnej góry brak. Była ona darem ówczesnego właściciela Grabowna – Ernesta Zygmunta von Tschierschy z okazji chrztu jego pierworodnego syna.

- pozostałości parku z 1740 roku, koniec XIX wieku

- grodzisko z około 985-900 roku, zbudowane na planie trójkąta, z widocznymi partiami 5-8-metrowych wałów od strony zewnętrznej i 2,5-metrowymi od wewnętrznej, które okalają ok. 0,24 ha powierzchni; grodzisko przetrwało do XII wieku, na ten właśnie czas datuje się znalezione fragmenty ceramiki (okres wczesnego średniowiecza)

Posiadacie niepotrzebne starocie (przedmioty, fotografie, dokumenty lub inne rzeczy) ?? Posiadacie wiedzę na temat interesujących miejsc, budowli, a może znacie jakąś ciekawą historię ?? Podzielcie się z nami swoją wiedzą lub starociami z domowych strychów, głębokich szuflad oraz rodzinnych albumów. Wszelkie informacje, skany fotografii i dokumentów możecie przesyłać bez wychodzenia z domu na adres mailowy: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie obsługi JavaScript.. Skany bądź fotografie, oględziny wszelkich dokumentów i przedmiotów możemy wykonać również od ręki w Gminnym Centrum Kultury i Sportu w Żarowie przy ul. Piastowskiej 10A. Utrwalmy wspólnie w słowie pisanym oraz wzbogacimy historię Naszej Małej Ojczyzny.

Źródła:
R. Habel, Morgenstern, Christian, Neue Deutsche Biographie (NDB), t.18, 1997, s. 104–108
https://pl.wikipedia.org/

Opracowanie
Bogdan Mucha