Strona wykorzystuje pliki cookies, jeśli wyrażasz zgodę na używanie cookies, zostaną one zapisane w pamięci twojej przeglądarki. W przypadku nie wyrażenia zgody nie jesteśmy w stanie zagwarantować pełnej funkcjonalności strony!

Numizmaty i inne historyczne pamiątki przekazane do Żarowskiej Izby Historycznej

Drukuj
Utworzono: piątek, 21, wrzesień 2018

Zgodnie z decyzją nr 1100/2018 z dnia 22 sierpnia 2018 roku wydaną przez Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków – Delegatura w Wałbrzychu do Żarowskiej Izby Historycznej przekazane zostały następujące zabytki pozyskane przez Urząd Skarbowy w Świdnicy jako przepadek na rzecz Skarbu Państwa (prawomocne postanowienie Sądu Rejonowego w Świdnicy) wg pozycji: 1 niemiecka moneta srebrna z 1935 roku o nominale 5 Marek (Paul von Hindenburg), medal niemiecki za Kampanię Zimową na Wschodzie 1941/42 (Ostmedaille), 4 sztuki Depozytowych Bonów Rewaloryzacyjnych od nr EC8149399 do EC 8149402 wyemitowanych przez Narodowy Bank Polski na kwotę 100 zł każdy, 3 polskie monety srebrne z 1974-75 r. o nominale po 200 zł każda (2 monety z napisem XXX LAT PRL i 1 moneta z napisem 30 ROCZNICA ZWYCIĘSTWA NAD FASZYZMEM), 1 polska moneta miedzioniklowa z 1976 r. MARCELI NOWOTKO o nominale 20 zł.

 

 

5 Marek 1935 Hindenburg – moneta obiegowa III Rzeszy, o nominale 5 Marek, bita w srebrze (Ag 900), wprowadzona do obiegu w 1935 roku (ostatnia emisja w 1936 roku). Bita w mennicach: Berlin (A), Monachium (D), Muldenhutte (E), Stuttgart (F), Karlsruhe (G), Hamburg (J)

Awers:

W centralnym punkcie umieszczone godło Rzeszy, po bokach data 19 35 (19 36) napis u góry: Deutsches Reich, napis na dole: Reichs 5 Mark, napis na rancie: Gemeinnutz geht vor Eigennutz

Rewers:

Centralnie umieszczony wizerunek Paula von Hindenburga (twarz skierowana w prawą stronę), dookoła napis Paul von Hindenburg 1847-1934

Nakład:

Znany nakład 92 083 000. Bicie w poszczególnych mennicach przedstawia się następująco: 1935 (A ):19 325 000, 1935 (D): 6 596 000, 1935 (E): 3 260 000, 1935 (F): 4 372 000, 1935 (G): 2 371 000, 1935 (J): 3 830 000, 1936 (A): 30 611 000, 1936 (D): 7 032 000, 1936 (E): 3 320 000, 1936 (F): 4 926 000, 1936 (G): 2 734 000, 1936 (J): 3 706 000

Opis:

Moneta bita w srebrze próba Ag 900. Waga: 13,88 g, średnica: 29 mm

 

 

Medal za Kampanię Zimową na Wschodzie 1941/1942 (niem. Medaille „Winterschlacht im Osten 1941/42”) – niemieckie odznaczenie wojskowe, nadawane żołnierzom Wehrmachtu i ich sprzymierzeńcom, którzy zasłużyli się w walkach na froncie wschodnim w czasie mroźnej, rosyjskiej zimy na przełomie lat 1941/1942.

Ustanowienie odznaczenia:

Medal Winterschlacht im Osten 1941/42, znany również jako Ostmedaille, został ustanowiony zarządzeniem Adolfa Hitlera z 26 maja 1942 roku. W tym samym dniu ukazało się rozporządzenie OKW, zawierające ustalenia wykonawcze, które szczegółowo regulowały kwestie związane z nadawaniem tego odznaczenia. Zgodnie z intencją Führera, medal miał wyrażać uznanie dla heroicznych czynów ludzi, którzy sprawdzili się w walce z bolszewickim wrogiem na froncie wschodnim, podczas ciężkiej zimy 1941/1942.

Warunki przyznawania odznaczenia

Ostmedaille mógł być nadawany:

1. Żołnierzom Wehrmachtu i armii sprzymierzonych z Niemcami,
2. Zagranicznym ochotnikom w służbie Wehrmachtu – jeśli do odznaczenia zarekomendował taką osobę co najmniej generał dowodzący dywizją,
3. Cywilom pracującym dla armii, personelowi administracyjnemu, w tym również kobietom w służbie Wehrmachtu,
4. Obcokrajowcom pracującym na rzecz Niemiec w fabrykach,
5. Poległym, zaginionym oraz tym, którzy nie z własnej winy trafili do niewoli

Nie wszystkie wyżej wymienione grupy mogły otrzymywać Medal za Kampanię Zimową na Wschodzie 1941/1942 od samego początku jego istnienia – Hitler rozszerzył krąg uprawnionych do tego odznaczenia postanowieniem z 29 września 1942 roku. Żeby zostać uhonorowanym Ostmedaille niezbędne było spełnienie jednego z poniższych warunków:

- minimum dwutygodniowe zaangażowanie w walkach,
- nieprzerwane przebywanie na terenie operacyjnym przez okres co najmniej 60 dni,
- odniesienie ran lub odmrożenie, potwierdzone otrzymaniem Odznaki za Rany,
- wylatanie przynajmniej 30 dni nad terytorium wroga (kryterium dla żołnierzy Luftwaffe)

Medaille „Winterschlacht im Osten 1941/42” mogli otrzymać ci, którzy walczyli oraz ci, którzy wspomagali walczących, w okresie od 15 listopada 1941 do 15 kwietnia 1942 roku na wschód od terytorium objętego władzą głównodowodzącego Wehrmachtem na Ukrainie i na wschód od Komisariatu Rzeszy Wschód lub na obszarze operacyjnym „Finlandia” – na wschód od fińsko-radzieckiej granicy z roku 1940.

Nadawanie Ostmedaille

Nadanie Medalu za Kampanię Zimową na Wschodzie 1941/1942 następowało:

- w przypadku żołnierzy Wehrmachtu – przez przełożonego, który musiał być co najmniej dowódcą pułku,
- w przypadku pensjonariuszy lazaretów – przez najbliższego wojskowego przełożonego lazaretu,
- w przypadku osób nienależących do Wehrmachtu – poprzez odpowiednie urzędy

W początkowym okresie przyznawania medalu pojawiały się liczne niejasności co do kryteriów jego nadawania. Odznaczenie nie zawsze wręczano zgodnie z przepisami. W kwestii tej niejednokrotnie musiało interweniować OKW. Niekiedy dochodziło do unieważnienia przyznania Ostmedaille. Wątpliwości odnośnie nadawania medalu ustały, po wydaniu rozstrzygnięcia, doprecyzowującego kryterium 60 dni pobytu na terenie operacyjnym. Zgodnie z treścią tego rozstrzygnięcia, Medalem Winterschlacht im Osten 1941/42, mogła być odznaczona wyłącznie osoba, która przebywała na terenie operacyjnym przez minimum 60 dni w sposób ciągły, nieprzerwany. Jeśli przebywanie na tym obszarze zostało przerwane przez urlop lub podróż służbową, wówczas kryterium dla otrzymania Ostmedaille nie zostało spełnione, nawet jeśli suma dni spędzonych na terenie operacyjnym przed urlopem lub delegacją oraz po takiej przerwie wyraźnie przekraczała 60. W myśl rozkazu Führera z 20 stycznia 1943 roku należało każdorazowo dokładnie skontrolować, czy osoba wytypowana do uhonorowania medalem Winterschlacht im Osten 1941/1942 faktycznie spełnia ścisłe warunki dla otrzymania tej nagrody. Żołnierz uhonorowany Medalem za Kampanię Zimową na Wschodzie 1941/1942 otrzymywał również dokument potwierdzający nadanie tego odznaczenia. Przyznanie medalu odnotowywano także w Soldbuchu i Wehrpassie odznaczonego. W sytuacji pośmiertnego przyznania Ostmedaille, zarówno medal, jak i akt jego nadania wręczano najbliższym krewnym zmarłego. Jeśli natomiast żołnierz za życia uhonorowany medalem zginął w późniejszych walkach, jego rodzina nie musiała zwracać odznaczenia, mogła je zachować na pamiątkę. Zgodnie z decyzją Naczelnego Dowództwa Wehrmachtu z 4 września 1944 roku nadawanie medali Winterschlacht im Osten 1941/42 zakończyło się 15 października 1944 roku.

Wygląd odznaki i reguły jej noszenia

Początkowo Adolf Hitler ogłosił konkurs na wykonanie projektu Medalu za Kampanię Zimową na Wschodzie 1941/1942. Jednakże żaden z 96 projektów, zgłoszonych przez wybitnych profesorów, nie odpowiadał wyobrażeniom Führera. Ostatecznie medal zaprojektował SS-Unterscharführer Ernst Krause, członek komórki odpowiedzialnej w Waffen-SS za propagandę i korespondent wojenny przy 1 Dywizji SS Leibstandarte Adolf Hitler. W 1942 roku dwudziestodwuletni Krause zaprezentował swoje prace na wielkiej niemieckiej wystawie stuki. Wtedy to właśnie młody artysta zwrócił na siebie uwagę Hitlera obrazem, przedstawiającym grupę członków dywizji LSSAH odznaczonych Krzyżami Rycerskimi.

Medal Winterschlacht im Osten 1941/42 jest okrągły. Jego średnica (a zarazem szerokość medalu) wynosi 36 mm. Awers medalu jest lekko wklęsły, zaś rewers wypukły. Na obwodzie medalu uwydatniona została szeroka na 1,5 mm i wysoka na 1 mm krawędź. Po obu stronach odznaczenia widoczny jest wieńczący medal od góry wizerunek stalowego hełmu Wehrmachtu i ręcznego granatu trzonkowego. Na górnej części hełmu umieszczono oczko do zaczepienia pierścienia wstążki medalu. Wysokość medalu (mierzona łącznie z oczkiem na pierścień wstążki) to 44 mm. Na awersie odznaki uwidoczniony jest niemiecki orzeł Wehrmachtu z rozłożonymi skrzydłami, który w szponach trzyma swastykę. Za swastyką znajduje się gałązka laurowa. Na rewersie wyryto dużymi literami napis WINTERSCHLACHT IM OSTEN 1941/1942. Pod inskrypcją widnieje również gałązka laurowa, tym razem skrzyżowana z mieczem.

Szeroka wstążka Ostmedaille ma kolor czerwony, a pośrodku, wzdłuż jej osi, przebiegają 3 cienkie paski w następujących kolorach: biały, czarny, biały; przy czym paski białe są nieco węższe od paska czarnego. Kolory na wstążce medalu mają następujące znaczenie:

- czerwień symbolizuje rozlew krwi,
- biel symbolizuje śnieg,
- czerń symbolizuje żałobę i pamięć o tych, którzy polegli w czasie kampanii

Medal za Kampanię Zimową na Wschodzie 1941/1942 ma kolor ciemnoszary, jednakże jego wypukła krawędź boczna i stalowy hełm w górnej części odznaki są jasnosrebrne. Istnieją również rzadziej spotykane egzemplarze Ostmedaille z hełmem Wehrmachtu w kolorze białym. Medale wytwarzano z cynku lub innego metalu kolorowego. Odznaczenie wręczano nagrodzonemu w papierowej kopercie koloru niebieskiego, czerwonego lub płowego. Na przedniej stronie koperty wydrukowana była nazwa odznaczenia, zaś na odwrocie często umieszczano nazwę producenta medalu. Na samym medalu zwykle nie było oznaczenia producenta. Jeśli jednak odznaka miała takie oznaczenie, to znajdowało się ono na pierścieniu na wstążkę medalu.

Przy oficjalnych okazjach medal mógł być noszony zawieszony na wstążce lub jako jeden z wielu – w grupie innych odznaczeń. Na co dzień osoba odznaczona Ostmedaille mogła nosić wstążkę medalu przeciągniętą przez drugą dziurkę na guzik kurtki munduru albo prezentować wstążkę odznaczenia na klamrze orderowej, nad kieszenią po lewej stronie klatki piersiowej.

Ciekawostki:

1. Ponieważ na wyprodukowanie medali potrzebny był dłuższy czas, odznaczeni Medalem za Kampanię Zimową na Wschodzie 1941/1942 w okresie od połowy sierpnia 1942 do połowy 1943 roku początkowo otrzymywali jedynie wstążkę odznaczenia.


2. Na rynku kolekcjonerskim są obecne reprodukcje Medaille „Winterschlacht im Osten 1941/1942”, jednak większość z nich cechuje się mniej dokładnym wykonaniem detali w stosunku do oryginałów. Spotyka się również oryginalne medale z czasów wojny zawieszone na współcześnie wytworzonych wstążkach.


3. Ze względu na ciężkie warunki pogodowe, w jakich przebiegały działania wojenne na froncie wschodnim zimą 1941/1942, Medal za Kampanię Zimową na Wschodzie 1941/1942 nazywany był sarkastycznie „Orderem Mrożonego Mięsa Armatniego”; podobnie interpretowano kolory na wstążce Ostmedaille: pasek czarny – to droga kołowania samolotu, paski białe – to śnieg, a kolor czerwony oznacza Armię Czerwoną na prawo i na lewo.


4. Chociaż szeroko rozpowszechniony Medaille „Winterschlacht im Osten 1941/1942” był medalem za konkretną kampanię, niekiedy był ceniony wyżej niż Krzyż Zasługi Wojennej II klasy.

 

 

200 złotych 1974 XXX lat PRL – moneta okolicznościowa o nominale 200 złotych, bita w srebrze, wprowadzona do obiegu 30 kwietnia 1974 roku zarządzeniem z 22 kwietnia 1974 roku, wycofana z dniem denominacji z 1 stycznia 1995 roku, rozporządzeniem prezesa Narodowego Banku Polskiego z dnia 18 listopada 1994 (M.P. z 1994 r. Nr 61, poz. 541). Moneta wybita z okazji trzydziestej rocznicy Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.

Awers:

W centralnym punkcie umieszczono tarczę z godłem – orłem bez korony, na tarczy, obok łapy orła, znak mennicy w Warszawie, pod spodem cyfry 200, pod nimi „ZŁ”, a dookoła napis „POLSKA RZECZPOSPOLITA LUDOWA 1974”.

Rewers:

Na tej stronie monety znajduje się mapa Polski, w środku napis w trzech rzędach „XXX LAT PRL”, a pod mapą monogram projektanta.

Nakład:

Monetę bito w Mennicy Państwowej, w srebrze próby 625, stemplem zwykłym, na krążku o średnicy 31 mm, masie 14,5 grama, z rantem ząbkowanym, w nakładzie 13 062 041 sztuk, wg projektu J.Markiewicz-Nieszcz.

Wersje próbne:

Istnieje wersja tej monety należąca do serii próbnej w niklu, w nakładzie 500 sztuk. Jest to ta sama moneta co dla wersji kolekcjonerskiej. Istnieje również wersja próbna technologiczna wybita w srebrze w nakładzie 20 sztuk z rantem ząbkowanym oraz w srebrze, z rantem gładkim, w nieznanym nakładzie. W serii monet próbnych niklowych i jako próba technologiczna w miedzioniklu, z takim samym wzorem rewersu, istnieje moneta o nominale 20 złotych.

Opis:

Waga: 14,5 g, średnica: 31 mm, materiał: srebro Ag 625

 

 

200 złotych 1975 XXX rocznica zwycięstwa nad faszyzmem – okolicznościowa moneta o nominale 200 złotych, bita w srebrze, wprowadzona do obiegu 28 czerwca 1975 roku zarządzeniem z 2 czerwca 1975 roku, wycofana z dniem denominacji z 1 stycznia 1995 roku, rozporządzeniem prezesa Narodowego Banku Polskiego z dnia 18 listopada 1994 roku (M.P. z 1994 r. Nr 61, poz. 541). Moneta wybita z okazji trzydziestej rocznicy zwycięstwa nad faszyzmem.

Awers:

W centralnym punkcie umieszczono godło – orła bez korony, po bokach rok 19 75, pod łapą znak mennicy w Warszawie, pod spodem napis „ZŁ 200 ZŁ”, a dookoła napis „POLSKA RZECZPOSPOLITA LUDOWA”.

Rewers:

Na tej stronie monety znajdują się głowy żołnierza radzieckiego w hełmie i polskiego w rogatywce, dookoła napis „XXX ROCZNICA ZWYCIESTWA NAD FASZYZMEM 1945–1975”.

Nakład:

Monetę bito w Mennicy Państwowej, w srebrze próby 750, stemplem zwykłym, na krążku o średnicy 31 mm, masie 14,5 grama, z rantem ząbkowanym, w nakładzie 1 825 900 sztuk, wg projektu St. Wątróbskiej.

Opis:

Moneta jest jedną z trzech srebrnych dwustuzłotówek wprowadzonych do powszechnego obiegu w okresie PRL. Pozostałe dwie to: 200 złotych 1974 XXX lat PRL, 200 złotych 1976 Igrzyska XXI olimpiady. Waga: 14,5 g, średnica: 31 mm, materiał: srebro Ag 750

Wersje próbne:

Istnieje wersja tej monety należąca do serii próbnej w niklu, w nakładzie 500 sztuk. Jest to ta sama moneta co dla wersji kolekcjonerskiej. Istnieje również wersja próbna technologiczna wybita w srebrze w nakładzie 20 sztuk.

 

 

20 złotych wzór 1974 Marceli Nowotko – moneta dwudziestozłotowa, wprowadzona do obiegu 29 marca 1974 roku zarządzeniem z 22 marca 1974 roku (Monitor Polski nr 10, poz. 78), wycofana z dniem denominacji z 1 stycznia 1995 roku, rozporządzeniem prezesa Narodowego Banku Polskiego z dnia 18 listopada 1994 (Monitor Polski nr 61 poz. 541). Była emitowana w latach 1974–1983. Była bita w ramach serii tematycznej Wielcy Polacy.

Awers:

W centralnym punkcie umieszczono godło – orła bez korony, poniżej rok bicia, dookoła napis „POLSKA RZECZPOSPOLITA LUDOWA” oraz na dole napis „ZŁ 20 ZŁ”. Na monetach bitych w Warszawie pod łapą orła dodatkowo znajduje się znak mennicy.

Rewers:

Na tej stronie monety znajduje się popiersie Marcelego Nowotki, dookoła napis „MARCELI NOWOTKO 1893 – 1942”.

Nakład:

Monetę bito w mennicach w Warszawie i Kremnicy, w miedzioniklu MN25, na krążku o średnicy 29 mm, masie 10,15 grama, z rantem ząbkowanym, wg projektu Stanisławy Wątróbskiej. Nakłady monety w poszczególnych latach przedstawiały się następująco: 1974: 10 000 000 (Warszawa), 1975: 10 000 000 (Kremnica), 1976: 20 000 000 (Kremnica), 1976: 30 000 000 (Warszawa), 1977: 16 000 000 (Warszawa), 1983: 152 000 (Warszawa)

Opis:

Według nieoficjalnych informacji cały nakład rocznika 1983 został rozprowadzony między członków Polskiego Towarzystwa Archeologicznego i Numizmatycznego. W drugiej połowie lat siedemdziesiątych XX w. monetę często fałszowano. Zazwyczaj były to bicia bądź odlewy w miedzi, z nałożoną galwanicznie warstwą niklu, która z biegiem czasu ulegała ścieraniu. Waga: 10,15 g, średnica: 29 mm, materiał: miedzinikiel MN 25

Wersje próbne:

Istnieje wersja tej monety należąca do serii próbnej w niklu (rok 1974) z wypukłym napisem PRÓBA, wybita w nakładzie 500 sztuk, oraz wersja próbna technologiczna w miedzioniklu z 1974 roku, w nakładzie w 20 sztuk. Obserwacja rynku kolekcjonerskiego może jednak sugerować, że w przypadku monety próbnej w miedzioniklu nakład podawany w katalogach jest stanowczo zaniżony.

 

 

Depozytowy Bon Rewaloryzacyjny NBP na kwotę 100 zł – cztery sztuki o kolejnych numerach serii od EC 8149399 EC do 8149401(4 sztuki), wszystkie opatrzone pieczęcią obrączkową ODDZ. ŚWIDNICA – WŁ datownik 31.12.83 r. Bony stanowią dowód zrewaloryzowania wkładu oszczędnościowego wartości 500 zł zgodnie z uchwałą Nr 27 Rady Ministrów z dnia 27 stycznia 1982 r. w sprawie jednorazowej rewoaloryzacji wkładów oczczędnościowych (Monitor Polski Nr 5, poz. 28).

 

Składamy SERDECZNE PODZIĘKOWANIA dla pracowników WUOZ – Delegatura Wałbrzych w osobach pani Anny Nowakowskiej-Ciuchery i pana Marka Kowalskiego oraz pracowników Urzędu Skarbowego w Świdnicy w osobach pani Beaty Bryning-Banach i pana Krzysztofa Kuzko

 

Przedmioty zawierające symbole ustroju totalitarnego mają charakter jedynie poznawczy, dokumentacyjny i historyczny bez propagowania jakichkolwiek skrajnych i totalitarnych ideologii.

Źródła:
H.K. Geeb, H. Kirchner, H.-W. Thiemann, Deutsche Orden und Ehrenzeichen: Kommentar zum Gesetz über Titel, Orden und Ehrenzeichen und eine Darstellung deutscher Orden und Ehrenzeichen von der Kaiserzeit bis zur Gegenwart mit Abbildungen, Kolonia 1970
J. R. Angolia, For Führer and Fatherland: Military awards of the Third Reich, San Jose 1976
K. G. Klietmann, Auszeichnungen des Deutschen Reiches 1936-1945: eine dokumentation Ziviler und Militärischer Verdienst- und Ehrenzeichen, Stuttgart 1982
J. Parchimowicz, Monety polskie, 2003
J. Chałupski, Specjalizowany katalog monet polskich XX i XXI w. część trzecia Rzeczpospolita Polska 1945-1952 Polska Rzeczpospolita Ludowa 1952-1989, 2010
https://colnect.com/pl

Opracowanie
Bogdan Mucha

© 2022 Żarowska Izba Historyczna

Friday the 29th. By BlueHost Review and Affiliate Marketing.