Pałac w Tarnawie – zabytek "istniejący jedynie na papierze"

Pierwsze informacje mówiące o istnieniu tzw. Rittersitz, czyli siedziby rycerskiej w Tarnawie, pochodzą kolejno z lat 1638, 1650 i 1670. Istnienie dworu, potwierdza także dokument sprzedaży dóbr spisany w 1734 roku. Na dobrą sprawę nie wiadomo nic o czasie powstania, założycielach oraz wyglądzie wspomnianej rezydencji szlacheckiej. Prawdopodobnie została ona całkowicie zniszczona podczas wojny trzydziestoletniej ok. 1638 roku, kiedy to tarnawskie dobra należące wówczas do Friedricha von Littwitz (Liettwitz) z Kwieciszowa, określone zostały jako "ganz wüste". Jesienią 1670 roku nową właścicielką siedziby rycerskiej i folwarku w Tarnawie została Anna Jadwiga von Hof-Schnorbein z domu Hundt, żona właściciela części sąsiednich Imbramowic Hansa Christopha von Hof-Schnorbein. Jej spadkobiercami byli kolejni przedstawiciele rodu von Hof-Schnorbein: Christian August (do 1691 roku) oraz Christoph Ernest (do 1727 roku). W 1727 roku dwór rycerski, folwark, młyn i staw nabył właściciel sąsiednich Mrowin Samuel Adolf von Winterfeld. Tym samym dobra tarnawskie weszły w skład tzw. klucza mrowińskiego, przy którym pozostały aż do 1945 roku. Ich kolejnymi właścicielami byli: Sophia Elisabeth von Winterfeld (do 1756 roku), hrabia Anton Wilhelm von Nostitz (do 1764 roku), Friedrich Heinrich Karl August von Nostitz (do 1770 roku), Johann Adolf von Knobelsdorf (do 1794 roku), hrabia Friedrich Wilhelm Schlabrendorf (do 1803 roku), hrabina Charlotte von Fürstenberg i jej spadkobiercy (do 1868 roku).

Fragment mapy topograficznej Topographische Karte (Messtischblatt) 5065 (alt. 2952) Ingramsdorf (1:25 000) 1937. Strzałką oznaczony dawny budynek pałacowy, archiwum autora

Nieistniejący pałac w Tarnawie. Fotografia z początku lat 90-tych XX wieku, archiwum autora

Dawna obora z początku XX wieku w kompleksie administracyjno-gospodarczym w Tarnawie, fot. GEZ 2004 i B.Mucha

W 1868 roku majętności tarnawskie wraz ze starą siedzibą rycerską zakupił Carl Friedrich von Kulmiz. Kolejni przedstawiciele tego "przemysłowego" rodu zarządzali Tarnawą aż do 1945 roku: Paul (do 1895 roku), Rudolf (do 1905 roku), Eugen Karl (do 1925 roku), Karl Adolf (do 1945 roku). Dziełem von Kulmizów była całowita przebudowa tamtejszego dworu wraz z folwarkiem, mająca miejsce w ostatniej ćwierci XIX wieku. Wówczas wzniesiony został kompleks administracyjno-gospodarczy z klasycystycznym pałacem, dwoma budynkami gospodarczymi i młynem wodnym. Na przełomie XIX i XX wieku w najbliższym położeniu pałacu założony został niewielki ogród ozdobny wraz ze stawem, poszerzony w 1926 roku o część parkowo-leśną, rozciągającą się w kierunku linii kolejowej. Obok stawu rósł stary dąb uznany za pomnik natury, tzw. Naturdenkmal, który oznaczono na mapie topograficznej z 1937 roku. Rezydencja wraz ze zlokalizowanym w Tarnawie okręgiem łowieckim, pełniła zapewne funkcje pałacyku myśliwskiego oraz kwatery dla gości przybywających do von Kulmizów. Być może w latach 20-30-tych XX wieku, pałac w Tarnawie był rezydencją pełnomocnika właściciela klucza mrowińskiego, najpierw Karola Adolfa von Kulmiz (do 1925 roku), a następnie hrabiego Kurta von Blücher-Wahlstatt. Budowla szczęśliwie przetrwała działania wojenne z 1945 roku. Później pełniła funkcję budynku mieszkalnego dla pracowników majątku dzierżawionego przez Żarowskie Zakłady Materiałów Ogniotrwałych, a następnie PGR. Przez szereg lat stan techniczny nie zabezpieczonego należycie pałacu, pogorszył się do stanu skrajności i dopiero w 1988 roku rozpoczęto jego remont kapitalny, który przerwano w 1991 roku. Prace doprowadziły do całkowitego zniszczenia obiektu, który następnie opuszczony zniknął zupełnie "po cichu" z powierzchni ziemi. Ciekawostką jest, że nadal figuruje w wykazie zabytków WUOZ (dla gminy Żarów), pod miejscowością Mrowiny jako: obiekt/zespół pałac Tarnawa (ostatnia aktualizacja 05.2018 r.). Do chwili obecnej zachowała się XIX-wieczna murowana obora, której pierwsza kondygnacja licowana jest kamieniem, a druga cegłą.

Posiadacie niepotrzebne starocie (przedmioty, fotografie, dokumenty lub inne rzeczy) ?? Posiadacie wiedzę na temat interesujących miejsc, budowli, a może znacie jakąś ciekawą historię ?? Podzielcie się z nami swoją wiedzą lub starociami z domowych strychów, głębokich szuflad oraz rodzinnych albumów. Wszelkie informacje, skany fotografii i dokumentów możecie przesyłać bez wychodzenia z domu na adres mailowy: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie obsługi JavaScript.. Skany bądź fotografie, oględziny wszelkich dokumentów i przedmiotów możemy wykonać również od ręki w Gminnym Centrum Kultury i Sportu w Żarowie przy ul. Piastowskiej 10A. Utrwalmy wspólnie w słowie pisanym oraz wzbogacimy historię Naszej Małej Ojczyzny.

Źródła:
Topographische Karte (Messtischblatt) 5065 (alt. 2952) Ingramsdorf (1:25 000) 1937
T. Ciesielski, Gmina Żarów. Monografia historyczna, Żarów 1993
Gminna Ewidencja Zabytków, Żarów 2004
T. Ciesielski, Żarów. Historia miasta i gminy, Żarów 2006

Opracowanie
Bogdan Mucha