Gustav Tschee z Przyłęgowa - pilot rozpoznawczego samolotu Rumpler C.I

Początki organizacji lotnictwa wojskowego jako komponentu różnych służb (łączności, saperów itp.) lub wojsk lądowych, przypadają w zasadzie na lata 1910–1911. Wyczyn Louisa Blériota zaktywizował bowiem sztaby generalne i ministerstwa wojny we Francji i Włoszech oraz w Wielkiej Brytanii, Niemczech i Rosji. W 1910 zorganizowano wojska aeronautyczne we Francji i w Rosji, a rok później we Włoszech i w Stanach Zjednoczonych. W Wielkiej Brytanii Królewski Korpus Lotnictwa powstał w maju 1912 roku. Natomiast w Niemczech wojskowa służba powietrzna działała od października 1912 roku. Ponadto w latach 1910–1911 we wszystkich tych państwach zostały utworzone wojskowe szkoły lotnicze. Początkowo w rozwoju lotnictwa przodowała Francja. Już bowiem 10 listopada 1909 roku w Vincennes powstała – w składzie artylerii – jednostka doświadczalna Etablissement d’Aviation Militaire. Kilka dni po przelocie Blériota nad kanałem La Manche francuskie Ministerstwo Wojny podjęło decyzję o rozpoczęciu szkolenia pilotów wojskowych. Już wiosną 1910 roku prawie jednocześnie rozpoczęły działalność Wojskowa Szkoła Lotnicza w Châlons i Wojskowa Szkoła Lotnicza w Satory pod Wersalem. 2 sierpnia 1914 roku, w momencie ogłoszenia mobilizacji, stan lotnictwa francuskiego był już znaczny. Stanowiło ono 0,4% wojsk lądowych. 23 eskadry (21 eskadr korpusów armijnych po 6 samolotów oraz 2 eskadry po 3 samoloty współdziałające z kawalerią) stacjonowały na terytorium Francji (132 samoloty), 4 eskadry zaś – w koloniach (razem 162 samoloty, 6 sterowców i 10 balonów). Lotnictwo francuskie było nadal jednym z najsilniejszych. Dysponowało bowiem najlepiej rozwiniętym zapleczem i miało najliczniejsze rezerwy zarówno w sprzęcie, jak i w personelu latającym.

W Niemczech rozwój lotnictwa wojskowego przebiegał z opóźnieniem w stosunku do innych państw, ponieważ przez dłuższy czas priorytetowo traktowano sterowce. Lotnictwo niemieckie przystępowało do I wojny światowej rozproszone pod względem organizacyjnym. Własnym lotnictwem dysponowały zarówno marynarka wojenna, jak i wojska lądowe. Oprócz tego w ramach wojsk lądowych – ze względu na obowiązującą zasadę tworzenia Sił Zbrojnych Rzeszy Niemieckiej – funkcjonowało lotnictwo pruskie (skupiające również lotnictwo wojskowe Wirtembergii i Saksonii) i bawarskie. Lotnictwo było zaliczane wspólnie ze służbą samochodową i kolejową do służby komunikacji. Kadr dla niego dostarczała Tymczasowa Szkoła Lotnicza (provisorische Fliegerschule) utworzona w 1910 roku w Döberitz pod Berlinem. Najliczniejsze były, utworzone 1 października 1912 roku, Królewskie Pruskie Wojska Lotnicze (königlich preussische Fliegertruppen). Wiosną 1914 roku składały się one z 4 trzykompanijnych batalionów (w Döberitz, Poznaniu, Kolonii i Strasburgu). W tym samym czasie lotnictwo bawarskie dysponowało jednym dwukompanijnym batalionem w Monachium. Podczas mobilizacji w sierpniu 1914 roku na bazie tych batalionów utworzono 34 polowe oddziały lotnicze (Feldfliegerabteilungen) dla armii i korpusów oraz 7 fortecznych oddziałów lotniczych (Festungsfliegerabteilungen) dla twierdz (obszarów warownych). Stanowiły one zaledwie 0,3% wojsk lądowych. Łącznie wysłano na front 232 samoloty, 8 sterowców i 22 balony, w tym 190 samolotów, 5 sterowców i 16 balonów na front zachodni, pozostałe zaś – na wschodni.

Początki wojny lotniczej to głównie wykorzystywanie samolotów do zwiadu nad polem bitwy. Dopiero później pojawiły się specjalistyczne typy samolotów myśliwskich i bombowych. Najlepszych pilotów tamtego okresu porównywano często do rycerzy, a oni sami zyskiwali status bohatera narodowego swojego kraju. Pierwsze loty zwiadowcze były wręcz okazją do relaksu, a piloci traktowali się z szacunkiem, pozdrawiając się uniesioną dłonią i uśmiechem. Z każdym dniem wojny niebo zaczynało być jednak coraz bardziej zatłoczone, a wrogi zwiad przynosił straty wśród własnych żołnierzy na ziemi. Tym samym walki powietrzne zaczęły przybierać brutalny charakter, a latające maszyny wyposażono w śmiercionośne karabiny maszynowe.

Pilotem jednego z wielu samolotów rozpoznawczych lotnictwa niemieckiego podczas I wojny światowej był Gustav Tschee urodzony w Przyłęgowie 28 grudnia 1894 roku (niem. Preilsdorf). Lotnik ten służył w 2. Oddziale Lotniczym (Flieger-Abteilung Nr. 2) w stopniu podoficera (niem. Unteroffizer). Była to jednostka obserwacyjna, która od kwietnia 1918 roku bazowała na lotnisku polowym we francuskim Villers-au-Terte, gdzie została przeniesiona z frontu włoskiego. Jako piloci (samoloty dwumiejscowe pilot + obserwator/strzelec) służyli w niej m.in. Josef Kraemer, Franz Kurtina, Hans Schacher, pochodzący ze Świdnicy sierżant Bernhard Hedwig oraz Hermann Becker – późniejszy as lotnictwa z 23 zwycięstwami powietrznymi na koncie, dowódca eskadry myśliwskiej Jagdstaffel 12. Jednostka Flieger-Abteilung Nr. 2 prowadziła loty rozpoznawcze nad linią frontu mając na wyposażeniu samoloty typu Rumpler C.I. Taką właśnie maszynę pilotował podczas swego ostatniego lotu Gustav Tschee. Wedle źródeł brytyjskich jego obserwatorem/strzelcem pokładowym (obrotowy karabin maszynowy z tyłu maszyny) był niejaki Paul Tonn. Samolot lotników uległ wypadkowi w rejonie Fressain 28 marca 1918 roku. Pochodzący z Przyłęgowa pilot maszyny zginął na miejscu. Jego grób (nr 269, rząd 1) znajduje się na cmentarzu wojennym w Bouchain. Losy Paula Tonna pozostają nieznane.

Gustav Tschee i Paul Tonn w samolocie Rumpler C.I

Mapa rejonu Villers-au-Terte i Fressain z miejscami niemieckich lotnisk polowych z czasu I wojny światowej

Informacje dotyczące Gustava Tschee i Paula Tonn

 Cmentarz wojenny w Bouchain z grobem Gustava Tschee

W 1915 roku Edmund Rumpler zbudował w swojej wytwórni dwumiejscowy samolot w układzie dwupłata. Po kilku lotach próbnych samolot ten wykonał w ciągu 18 godzin lot bez lądowania z Berlina do Konstantynopola. Po tym osiągnięciu rozpoczęto produkcję dla potrzeb wojska dwóch wersji samolotów samolotów rozpoznawczo-bombowych Rumpler B.I i Rumpler B.II, które różniły się między sobą tylko rodzajem zastosowanego silnika. Samoloty te wykorzystywano na froncie zachodnim I wojny światowej, gdzie zdały egzamin jako samoloty rozpoznawcze dla współdziałania z artylerią i piechotą. W związku z tym w 1915 roku powstała nowa wersja oznaczona jako Rumpler C.I o lepszych osiągach niż wcześniejsze wersje. Nowy samolot miał szczególnie duża długotrwałość lotu, co było wykorzystywane przy prowadzeniu obserwacji pola walki. Rumpler C.I mógł być również stosowany do szkolenia pilotów. Samoloty Rumpler C.I sukcesywnie od 1916 roku kierowane były najpierw na front zachodni w Europie, potem na front wschodni. Używano ich także w Macedonii i Palestynie. Na Bliskim Wschodzie używano również tych samolotów do bombardowania, wówczas wyposażano je w 100 kg bomb.

Kadłub samolotu Rumpler C.I miał konstrukcję drewnianą, kratownicową i skrzyniową, mieścił w przedniej części mieścił silnik rzędowy, w górnej części odkryty, chłodzony cieczą. Nad silnikiem wystawała wyprowadzona do góry rura wydechowa odprowadzająca spaliny ze wszystkich cylindrów. Za silnikiem w kadłubie znajdowały się jedna za drugą dwie kabiny odkryte – pierwsza pilota, druga obserwator. Z tyłu kadłuba przymocowane było skośne usterzenie klasyczne dzielące się na stateczniki i stery. Pokrycie kadłuba przy silniku stanowiła blacha aluminiowa, w pozostałej części sklejka i płótno. Płaty drewniane o kształcie prostokątnym, pokryte płótnem, połączone ze sobą słupkami i usztywnione cięgnami stalowymi. Na środku górnego płata zamontowano chłodnicę cieczy, połączoną rurkami z silnikiem. Lotki umieszczono jedynie na górnym płacie.

Sylwetka samolotu Rumpler C.I w barwach Lotnictwa Polskiego

Samolot Rumpler C.I był dwumiejscowym samolotem wielozdaniowym, dwupłatem o konstrukcji mieszanej. Podwozie klasyczne – stałe. Napęd silnik rzędowy 6-cylindrowy Mercedes D.III, śmigło dwułopatowe drewniane. Masa własna: 960 kg, masa cstartowa: 1330 kg, rozpiętość: 12,15 m, długość: 7,85 m, wysokość: 3,07 m, prędkość maksymalna: 152 km/h, pułap: 5050 m, czas lotu: 4 godziny, uzbrojenie: 1 ruchomy karabin maszynowy i 100 kg bomb, załoga: 2 osoby (pilot + obserwator/strzelec).

Posiadacie niepotrzebne starocie (przedmioty, fotografie, dokumenty lub inne rzeczy) ?? Posiadacie wiedzę na temat interesujących miejsc, budowli, a może znacie jakąś ciekawą historię ?? Podzielcie się z nami swoją wiedzą lub starociami z domowych strychów, głębokich szuflad oraz rodzinnych albumów. Wszelkie informacje, skany fotografii i dokumentów możecie przesyłać bez wychodzenia z domu na adres mailowy: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie obsługi JavaScript.. Skany bądź fotografie, oględziny wszelkich dokumentów i przedmiotów możemy wykonać również od ręki w Gminnym Centrum Kultury i Sportu w Żarowie przy ul. Piastowskiej 10A. Utrwalmy wspólnie w słowie pisanym oraz wzbogacimy historię Naszej Małej Ojczyzny.

Źródła i ilustracje:
W. Sankowski, Rumpler C.I., Lotnictwo z szachownicą, 2007 Wrocław
http://www.theaerodrome.com/
http://www.frontflieger.de/
http://www.anciens-aerodromes.com/
http://www.histomin.com/
https://www.mojehobby.pl/
http://bequickorbedead.com/

Opracowanie
Bogdan Mucha