Kolumna Maryjna z 1870 roku w Bukowie

W 1349 roku biskup wrocławski Przecław odkupił za 208 grzywien srebra w groszach praskich uprawnienia immunitetowe we wsi Buckow (ob. Buków) od Schybana, Jana i Franczka de Czecow. Jednocześnie od starosty wrocławskiego Konrada de Falkenhayn, otrzymał dokument potwierdzający biskupstwu wrocławskiemu posiadanie Bukowa wraz ze wszystkimi prawami w tym sądowniczymi. Dobra kościelne oraz patronat nad miejscową świątynią, należały jednak do wrocławskiej kapituły katedralnej. Taki stan własnościowy utrzymał się przez ponad 460 lat, aż do chwili sekularyzacji dóbr kościelnych, które miało miejsce w 1810 roku. Wówczas zarząd nad dobrami bukowskimi, przejął skarb państwa, który w szybkim czasie sprzedał "dobra lenne" i sołectwo osobom prywatnym oraz przeprowadził uwłaszczenie chłopów, zakończone w 1819 roku. Jak podają źródła, do chwili sekularyzacji majątku kościelnego, w Bukowie nie nie osiedlali się protestanci. Już w XVI wieku biskupstwo wrocławskie skutecznie przeciwstawiło się tutaj reformacji oraz utrzymało katolicką świątynię, której nie przejęli luteranie. Napływ ludności protestanckiej rozpoczął się dopiero w drugiej i trzeciej dekadzie XIX wieku. Wiadomo, że ok. 1829 roku w Bukowie mieszkało 27 ewangelików, a w 1890 roku liczba ta wzrosła do 61 osób. W 1925 roku protestanci stanowili zaledwie 9% mieszkańców wsi (68 osób), co było charakterystyczne dla wszystkich miejscowości parafii bukowskiej, zamieszkiwanych przez 1296 katolików i 301 protestantów.

Wyrazem katolickiego charakteru Bukowa oraz pobożności jego mieszkańców, jest z pewnością figura św. Jana Nepomucena, wystawiona ok. 1729 roku oraz zachowany zespół 7 kapliczek (6 w Bukowie, 1 przy drodze Buków-Dzikowa). Innym osobliwym zabytkiem o wymowie sakralnej, jest kolumna maryjna, ustawiona w granicach obecnej posesji przy ul. Lipowej 19. Zabytek ten składa się z kanelowanel kolumny korynckiej, która osadzona jest na prostopadłościennym postumencie z widniejącym na nim napisem O MARIA oraz data 1870 (całość mierzy 1,40 m). Na kolumnie ustawiona jest figura Matki Boskiej w Koronie z Dzieciątkiem o wysokości 80 cm. Całość kompozycji nosi ślady licznych przemalowań. Owa kolumna z figurą, ma ścisły związek z wojną prusko-francuską z lat 1870-1871. Jej powstanie wiąże się bowiem z osobą nieznanego mieszkańca Bukowa, który służąc w pruskiej armii, wyruszył w 1870 roku na wojnę z Francją. Rodzina tego żołnierza, powierzyła Matce Boskiej opiekę nad nim i jego szczęśliwym powrotem do domu. Wyrazem tego było ufundowanie kolumny ze stosowną inskrypcją umieszczoną na postumencie.

Z taką genezą zabytku, zgadza się również pani profesor dr hab. Urszula Mazurczak z Katedry Historii Sztuki Średniowiecznej i Nowożytnej Katolickiego Uniwersytetu w Lublinie, która poproszona o opinię w kwestii kolumny z Bukowa, powiedziała ... początki kolumn maryjnych sięgają tradycją XI wieku i obszaru Francji (Clermont-Ferrand) oraz Hiszpanii, gdzie stawiane za ołtarzem w absydzie kościołów, były początkiem pełnej rzeźby w tradycji sztuki chrześcijańskiej i liturgii Maryi związanej z Eucharystią. Rozpowszechnione następnie przez zakon Cystersów. Posągi na kolumnach sytuowano w ogrodach różanych zwanych "zamknionymi". Odrodziły się w sztuce obszaru Czech XV wieku i południowych Niemiec oraz okresie baroku. Najwyraźniej bardzo piękna statua Maryi z Dzieciątkiem, nawiązuje do śląskich wyobrażeń i pochodzi z kręgu dworskiego. Inskrypcja "O Maria" jest wezwaniem modlitewnym, odnoszącym się do opieki Maryi i słusznie wiąże Pan to z faktem historycznym – wojną prusko-francuską. Nawiązuje do litanii maryjnej rozpowszechnionej w tym obszarze religijnym. Przypuszczenia dotyczące przemalowań oraz barwy, nie zmieniają faktu kunsztownej formy, którą należałoby porównać z kręgiem śląskiej tradycji średniowiecznej rzeźb Wrocławia, Świdnicy. Trop, który Pan przyjął jest słuszny, a historyczne konotacje należą do dalszych badań.

Analogie względem kolumny maryjnej z 1870 roku w Bukowie, odnaleźć można w podobnych obiektach, zlokalizowanych na terenie niemieckiej Bawarii. W miejscowości Großmehring (powiat Eichstätt), znajduje się kolumna wotywna wzniesiona 10 września 1871 roku z wdzięczności za powrót żołnierzy z wojny 1870/71. Z kolei w miejscowości Pfronten (powiat Ostallgäu) obok kościoła św. Mikołaja, posadowiona jest kolumna maryjna, która upamiętnia 4 poległych żołnierzy w walkach pod Orleanem w 1870 roku. Jako pomnik upamiętniający poległych w wojnie z Francją 1870-71, wystawiona została w 1885 roku kolumna maryjna – pomnik w miejscowości Aiglsbach (pow. Kelheim).

Kolumna Maryjna w Großmehring (powiat Eichstätt), Bawaria

 Kolumna Maryjna w Pfronten (powiat Ostallgäu), Bawaria

Kolumna Maryjna w Aiglsbach (pow. Kelheim), Bawaria

Składamy Podziękowania dla pani prof. dr hab. Urszuli Mazurczak za udzielone wskazówki i informacje dotyczące kolumny maryjnej z Bukowa

Posiadacie niepotrzebne starocie (przedmioty, fotografie, dokumenty lub inne rzeczy) ?? Posiadacie wiedzę na temat interesujących miejsc, budowli, a może znacie jakąś ciekawą historię ?? Podzielcie się z nami swoją wiedzą lub starociami z domowych strychów, głębokich szuflad oraz rodzinnych albumów. Wszelkie informacje, skany fotografii i dokumentów możecie przesyłać bez wychodzenia z domu na adres mailowy: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie obsługi JavaScript.. Skany bądź fotografie, oględziny wszelkich dokumentów i przedmiotów możemy wykonać również bezpłatnie od ręki w Żarowskiej Izbie Historycznej przy ul. Dworcowej 3. Utrwalmy wspólnie w słowie pisanym oraz wzbogacimy historię Naszej Małej Ojczyzny.

Źródła i ilustracje:
W. Neu, V. Liedke, Oberbayern. Hrsg.:M. Petzet, Bayerisches Landesamt für Denkmalpflege (= Denkmäler in Bayern. Band I.2), Oldenbourg/München 1986
G. Paula, V. Liedke, M. M. Rind, Landkreis Kelheim (= Bayerisches Landesamt für Denkmalpflege [Hrsg.]: Denkmäler in Bayern. Band II.30), München/Zürich 1992
GEZ (Alma Wrocław) 2004
T. Ciesielski, Żarów. Historia miasta i gminy, Żarów 2006
https://www.aiglsbach.de/
https://commons.wikimedia.org/
http://geoportal.bayern.de/
https://www.pfronten.de/

Opracowanie
Bogdan Mucha