Kalendarium cz.III

Kalendarium historyczne z uwzględnieniem obszaru Gminy Żarów

Część III - lata 1809 - 1918

● 1810 – zsekularyzowane dobra klasztoru krzeszowskiego w Krukowie i Zastrużu zostają przejęte przez skarb państwa i dwa lata później sprzedane Marii Elizie Ruck z domu Hasenclever
● 1810-11 – zniesienie przymusu cechowego ograniczającego wolność produkcji
● 06.1812 – armia pruska wspiera Napoleona w wyprawie na Rosję, zabezpieczając północną flankę w Kurlandii
● 14.11.1811 – wydany edykt tzw. „regulacyjny” określa zasady nabywania na własność użytkowanych do tej pory dziedzicznie gospodarstw
● 1811 – zsekularyzowane majątki kościelne Bożanów, Kalno i Wierzbną nabył od skarbu państwa August Friedrich von der Goltz
● 1812 – reforma szkolnictwa podstawowego. Powstaje system gimnazjów państwowych
● 18.02.1813 – sojusz obronno-zaczepny pomiędzy Imperium Rosyjskim i Królestwem Prus. Wypowiedzenie wojny Cesarstwu Francuskiemu
● 03.02.1813 – patrioci pruscy pod wodzą Adolfa Lützowa utworzyli w Rogowie Sobóckim na Dolnym Śląsku antynapoleońskie freikorpsy, które od 27.03.1813 prowadzą wojnę podjazdową z wojskami francuskimi
● 17.03.1813 – król Prus Fryderyk Wilhelm III wydaje we Wrocławiu odezwę „An Mein Volk” (do mego ludu), apelując o włączenie się społeczeństwa do walki przeciw wojskom francuskim
● 02.05.1813 – klęska wojsk prusko-rosyjskich w bitwie pod Lützen
● 20-22.05.1813 – klęska sprzymierzonych pod Budziszynem
● 01.06.1813 – podpisanie 36-godzinnego rozejmu w Udaninie
● 04.06.1813 – rozejm w Pielaszkowicach trwający do 13 sierpnia 1813
● 26.08.1813 – siły prusko-rosyjskie zadają klęskę Francuzom w bitwie nad Kaczawą koło Warmątowic, zw. też „bitwą pod Legnicą”

Plan bitwy nad Kaczawą

● 26-27.08.1813 – rozbicie wojsk austriacko-prusko-rosyjskich w bitwie pod Dreznem
● 16-19.10.1813 – klęska Napoleona w bitwie pod Lipskiem, tzw. „Bitwa Narodów”
● 1814 – ustawa wprowadzająca powszechny obowiązek służby wojskowej
● 16.06.1815 –  zwycięstwem wojsk francuskich nad armią pruską w bitwie pod Ligny
● 18.06.1815 – w bitwie pod Waterloo wojska angielsko-pruskie rozbijają armie francuską
● 1815-66 – Związek Niemiecki składający się z 35 suwerennych państw i 4 wolnych miast, Sejm Związkowy „Bundestag” we Frankfurcie funkcjonuje pod przewodnictwem Austrii
● 1815 – reforma administracyjna państwa pruskiego, powstała prowincja śląska („Provinz Schlesien”) z przyłączonymi powiatami górnołużyckimi: Hoyerswerda, Lubań (niem. Lauban), Rozbork (niem. Rothenburg) i Zgorzelec (niem. Görlitz). Podział na rejencje: wrocławską, legnicką, opolską i dzierżoniowską (w niej powiat świdnicki i strzegomski)
● 26.09.1815 – podpisanie Świętego Przymierza. Sojusz zawarty z inicjatywy cara Aleksandra I przez Rosję, Austrię i Prusy, który był próbą stworzenia stałej federacji państw europejskich i oparcia jej na trwałych, ustalonych z góry podstawach
● 1816 – podział rejencji dzierżoniowskiej na powiaty. Miejscowości dzisiejszej gminy Żarów znalazły się w granicach powiatu świdnickiego i strzegomskiego (Buków i Pyszczyn)
● 1817 – z połączenia kościoła luterańskiego i augsbursko-reformowanego powstaje w państwie pruskim jednolity krajowy kościół ewangelicki, na czele którego stoi król Prus
● 1817 – remont wieży kościoła ewangelickiego w Mrowinach

Kościół ewangelicki w Mrowinach

● 1818 – handel wewnętrzny państwa pruskiego wsparty zostaje przez nowe prawo podatkowe i celne. Cła graniczne i podatki konsumpcyjne zastępuje akcyza
● 1819 – założenie Niemieckiego Związku Handlarzy i Przemysłowców
● 1819 – pożar niszczy część zabudowań folwarcznych w Pyszczynie
● 1819 – Sophia Flügel Hasenclever funduje nowy budynek szkolny w Zastrużu 
● 1820 – w Gołaszycach oddano do użytku parterowy budynek szkolny
● 1820 – w Przyłęgowie oddano do użytku nowy budynek szkolny
● 1820 – likwidacja rejencji dzierżoniowskiej. Jej wschodnia część ze Świdnicą i Strzegomiem włączona zostaje do rejencji wrocławskiej
● 1821 – reforma kościelnej administracji, diecezja wrocławska wyłączona przez Piusa VII z archidiecezji gnieźnieńskiej (od 1000 roku) i oddana pod bezpośredni zarząd Watykanu
● 1822 – powstają sejmy prowincjonalne (landtagi w 8 prowincjach z przewagą konserwatywnych urzędników, oficerów i szlachty ziemiańskiej)
● 1822 – z inicjatywy Sophii Flügel-Hasenclever właścicielki majętności w Zastrużu, na szczycie Krukowskiej Góry wybudowano tzw. „Letni dom”
● przed 1829 – powstaje w Łażanach straż pożarna 
● 1824 – pożar niszczy zabudowę folwarczną w Łażanach
● 1824 – na mocy testamentu proboszcza Waltera powstaje fundacja dla biednych dzieci katolickich z Mielęcina, Mikoszowej, Ruska i przysiółka Hummel
● 1824-1830 – budowa nowego, piętrowego budynku szkolnego w Mrowinach
● 1824 – utworzenie Sejmu śląskiego we Wrocławiu
● 1825 – utworzenie Sejmu Prowincjonalnego we Wrocławiu w skład wchodzili książęta, posłowie szlacheccy, posłowie z miasta i wsi
● 1826 – przeprowadzenie reform uwłaszczeniowych w Kalnie upamiętnione kamienną tablicą
● 1828 – kilkudniowy pobyt w Pyszczynie pruskiego następcy tronu Fryderyka Wilhelma IV, który wizytował odbywające się w okolicy wielkie manewry armii pruskiej. W okolicznych wsiach kwaterunek ponad 200 tys. żołnierzy pruskich
● przed 1830 – powstaje cegielnia w Wierzbnej
● przed 1830 – powstaje cegielnia w Marcinowiczkach
● ok. 1830 - chłopi bożanowscy wykupują gospodarstwa, zniesienie świadczeń feudalnych
● 1834 – założony zostaje Niemiecki Związek Celny, który staje się punktem wyjścia do zjednoczenia politycznego i industrializacji
● 1836 – oddanie do użytku budynku szkolnego w Kalnie

- Fryderyk Wilhelm IV - król pruski 1840-1861

● lata 40-te XIX w. –  początek funkcjonowania kamieniołomu pod Gołaszycami
● 29.10.1843 – otwarcie linii kolejowej Wrocław – Świebodzice (wkrótce powstają dworce w Imbramowicach i Żarowie)
● 1843 – badania geologiczne w okolicy Imbramowic i odkrycie bogatych pokładów gliny. Otwarcie dużej cegielni przy tzw. dolnym folwarku
● 1843 – początek eksploatacji kaolinu i glinki ceramicznej ze złoża „Andrzej” pomiędzy Żarowem, Mrowinami i Kalnem
● 1841 – szczytowe wydobycie (od ok.1830) torfu na granicy Kalna i Bożanowa (pozyskano 1200 kop cegieł torfowych)
● 1844 – w pobliżu Łażan powstaje pierwsza kopalnia węgla brunatnego„Glückauf Julius”, która prowadziła eksploatacje do 1872
● 1846 – na pograniczu gruntów żarowskich i łażańskich powstaje huta szkła „Ida” (do lat 80-tych XIX w.)
● 1845 – ustawa przyznająca prawo wykupu ciężarów feudalnych wszystkim zagrodnikom i chałupnikom
● 1847 – klęska nieurodzaju wywołała głód w wielu częściach prowincji śląskiej
● 1848-51 – wojna duńska (zw. też I wojną o Szlezwik) o przynależność państwową księstw Szlezwiku i Holsztynu położonych u nasady Jutlandii – nierozstrzygnięta
- bitwy pod Bov, Szlezwik, Kolding, Fredericia, Isted Hede
● 1848 – wystąpienia na fali Wiosny Ludów
● 31.07.1848 – wojsko krwawo tłumi demonstrację w Świdnicy
● 1848 – rozruchy chłopskie w Łażanach, uspokojone obecnością żołnierzy regimentu piechoty Nr.22 z garnizonu świdnickiego 
● II połowa XIX w. – budowa zagłębia wałbrzyskiego dzięki francuskim kontrybucjom wojennym
● 04.1849 –  Fryderyk Wilhelm IV odrzuca koronę cesarską ofiarowaną mu przez Frankfurckie Zgromadzenie Narodowe obradujące we Frankfurcie nad Menem
● 02.03.1850 – ustawa rozszerzająca prawo do uwłaszczenia na wszystkie grupy ludności wiejskiej z wyjątkiem służby folwarcznej
● 1850 – na pograniczu gruntów żarowskich i łażańskich powstaje huta żelaza „Marie” (do 1926), w latach 60-tych XIX wieku przekształcona w fabrykę maszynową „Maschinenfabrik von C.Kulmiz G.m.b.H.”
● 1850 – w Żarowie powstaje zakład szamotowy „Żarowska Fabryka Szamotowa C.Kulmiz” („Chamottenfabrik Saarau, C.Kulmiz”)
● 1850-56 – dokonano podziału Żarowa na obszar dominialny („Gutsbezirk”) i gminny („Gemeindebezirk”)
● 1852 – gruntowny remont kościoła w Pożarzysku wraz z obniżeniem południowej wieży
● 1855-03.1909 – eksploatacja węgla w żarowskiej kopalni „Marie”
● 1858 – początek produkcji fabryki chemicznej w pobliżu Łażan, zbudowanej przez Karla i Paula von Kulmiza oraz przedsiębiorców wrocławskich (pierwszy duży zakład chemiczny ma Śląsku)

Od góry: „Chamottenfabrik Saarau, C.Kulmiz”, „Ida und Marienhütte", „Silesia Verein Chemischer Fabrik in Saarau”

● 1858 – w związku z postępującą chorobą psychiczną króla Fryderyka Wilhelma IV, jego młodszy brat Wilhelm I Hohenzollern zostaje ustanowiony regentem

- Wilhelm I Hohenzollern – król pruski 1861-1888, cesarz niemiecki - 1871-1888

● II poł. XIX w. – w Żarowie powstaje budynek szpitalny (Joanniter Krakenhaus Saarau) wybudowany został przez Zakon Joanitów przy znaczącej pomocy Fryderyka von Burghaussa i Kulmizów
● pocz. lat 60-tych XIX w. – ukończona zostaje budowa rezydencji Karla von Kulmiza, nazwana ze względu na bryłę architektoniczną zamkiem
● 1861 – w Ida und Marienhütte powstaje szkoła ewangelicka
● 23.09.1862 – premierem Prus i tymczasowym przewodniczącym rządu krajowego zostaje Otto von Bismarck
● 1864 – wojna duńska (zw. też II wojną o Szlezwik), wynikiem sporu o księstwa Holsztyn, Szlezwik i Lauenburg/Elbe
- 9.05 - nie rozstrzygnięta bitwa morska pomiędzy eskadrą duńską a prusko-austriacką pod Helgolandem
- 30.09 - klęska armii duńskiej i zakończenie wojny. W jej rezultacie Holsztyn uzyskała Austria, natomiast Szlezwik przypadł Prusom, do których włączono także Lauenburg/Elbe. Przeniesienie bazy pruskiej marynarki wojennej z Gdańska do Kilonii w Holsztynie
● przed 1865 – wybudowanie pierwszego dworca kolejowego i założenie urzędu pocztowego w Żarowie
● 1865 – wybudowanie gazowni w Żarowie
● 1865 – w Żarowie z inicjatywy Karla von Kulmiza powstaje pierwszy cmentarz przy drodze do Piotrowic
● 1866 – w Krukowie powstaje piętrowy budynek szkolny z wieżyczką, na której zawieszono dzwon
● 16.06-23.08.1866 – wojna prusko-austriacka − konflikt zbrojny pomiędzy Królestwem Prus, Królestwem Włoch i kilkoma państwami-członkami Związku Niemieckiego, a Cesarstwem Austriackim, Saksonią, Królestwem Hanoweru, Królestwem Bawarii oraz kilkoma państwami-członkami Związku Niemieckiego. Przyczyną wojny jest rywalizacja o przewodnictwo w Związku Niemieckim oraz konflikt o granice Szlezwiku i Holsztynu
- pocz. 06.1866 - wojska pruskie wkraczają do administrowanego przez Austrię Holsztyna
- 24.06.1866 – klęska wojsk włoskich w bitwie pod Custozą
- 06.1866 – wojska pruskie przez przełęcze sudeckie wkraczają do Czech
- 27.06.1866 – zwycięstwo Austriaków w bitwie pod Trutnovem
- 03.07.1866 – w bitwie pod Sadową w pobliżu Hradec Králové armia pruska rozbija wojska austriackie

Starcie wojsk pruskich i austriackich pod Sadową

- 24.07.1866 – kapitulacja cesarza austriackiego Franciszka Józefa I
- 23.08.1866 – pokój w Pradze: Prusy przejęły Holsztyn, wraz z ostatecznym włączeniem Szlezwiku, ponadto anektowały Królestwo Hanoweru, Księstwo Nassau, Elektorat Hesji i Wolne Miasto Frankfurt. Najważniejszym skutkiem tej wojny było wycofanie się Austrii z polityki niemieckiej (rozwiązanie Związku Niemieckiego i utworzenie Związku.  Północnoniemieckiego) co prowadziło do zjednoczenia Niemiec pod przewodnictwem Prus. Austria musiała wypłacić także Prusom kontrybucję, w wysokości 40 mln pruskich talarów
● 1867 – uchwalenie konstytucji Związku Północnoniemieckiego: prezydent Związku (Wilhelm I Hohenzollern), kanclerz Związku (Otto von Bismarck), Rada Związkowa („Bundesrat”), wybieralny parlament („Reichstag”), odnowienie Związku Celnego przez Niemiecki Parlament Celny
● 7.07.1867 – w Żarowie powstaje Ochotnicza Straż Pożarna (Freiwillige Feuerwehr)
● 1868 – spadkobiercy hrabiny von Fürstenberg sprzedają Mrowiny przedsiębiorcy żarowskiemu Karlowi von Kulmiz
● lata 70-te XIX w. – Gustav Krause założył w Żarowie przy Luisenstraße 2 (ob. ul. Cicha) drukarnię, która istniała do lat 40-tych XX w.
● lata 70-te XIX w.-1906 – produkcja szamotowych zakładów braci Langer w Mrowinach (wchłonięte przez  „Verein Chamottenfabrik vormals C.Kulmiz G.m.b.H., Saarau”)
● 1870 – wielki pożar niszczy większość starej zabudowy wiejskiej Żarowa

Budynek mieszkalno-gospodarczy przy ul. Armii Krajowej 11. Najstarszy obiekt w zabudowie Żarowa (ok.1850 r.)

● 1870 – na terenie Ida und Marienhütte wybudowany został budynek nowej szkoły ewangelickiej
● 1870/71 – wojna prusko-francuska – bezpośrednią przyczyną wojny była próba osadzenia przez Otto von Bismarcka na tronie Hiszpanii pruskiego księcia Leopolda von Hohenzollern-Sigmaringen. Pośrednio przyczyną była rywalizacji Francji i Prus o dominację w Europie
- 28.7.1870 – cesarz Francji Napoleon III obejmuje dowództwo nad armiami  skoncentrowanymi w rejonie Metz. W tym samym czasie Wilhelm I Hohenzollern obejmuje dowództwo nad siłami pruskimi w Moguncji
- 02.08.1870 – francuski korpus przekracza granicę i ostrzeliwuje miasto Saarbrücken, lecz nie podejmuje próby jego zdobycia
- 04.08.1870 – siły pruskie wkraczają do pierwszych miejscowości alzackich: Lauterburg i Niederbronn
- 05-06.08.1870 – wojska francuskie zostają rozbite w bitwie pod Wörth i zmuszone do odwrotu. Francuzi tracą ok. 11 tys. Zabitych i rannych oraz 9 tys. wziętych do niewoli żołnierzy
- 18.08.1870 – w najkrwawszej bitwie tej wojny pod Gravolette-Saint Privat, pokonane wojska francuskie tracą ok. 12 tys. żołnierzy, Niemcy ponad 20 tys.

Bitwa pod Gravolette-Saint Privat

- 01.09.1870 – bitwa pod Sedanem. Okrążona 80 tys. armia francuska kapituluje 02.09.1870. Do niewoli niemieckiej trafia cesarz Napoleon III
- 04.09.1870 – upadek Cesarstwa Francji i proklamowanie III Republiki
- 19.09.1870 – początek oblężenia Paryża
- 29.10.1870 – kapitulacja francuskiej twierdzy Metz
- 10-12.01.1871 – bitwa pod Le Mans, w której siły francuskie zmuszone zostają do odwrotu
- 18.01.1871 – Ludwik II Bawarski w imieniu książąt niemieckich ogłasza Wilhelma I Hohenzollerna cesarzem niemieckim. Proklamowanie II Rzeszy Niemieckiej
- 28.01.1871 – kapitulacja oblężonego Paryża i zawieszenie broni
- 17.02.1871 – parada armii pruskiej w Paryżu
- 10.05.1871 – pokój we Frankfurcie nad Menem: Francja musiała oddać nowo powstałemu Cesarstwu Niemieckiemu terytoria Alzacji i część Lotaryngii oraz zapłacić olbrzymią sumę 5 miliardów franków w złocie. Do czasu spłaty kontrybucji, wojska niemieckie stacjonowały w północnej Francji, na koszt Francji
● 1870-71 – przebudowa pałacu w Mrowinach z inicjatywy Karla von Kulmiza

Karl Friedrich von Kulmiz - twórca żarowskiego przemysłu

● 1872 – powstaje spółka akcyjna o nazwie „Silesia Zrzeszenie Zakładów Chemicznych w Żarowie” („Silesia Verein Chemischer Fabrik in Saarau”), w skład której wchodzą żarowskie zakłady chemiczne, przedsiębiorstwo handlowe K.Kulmiza, huty „Ida” i „Marie”, fabryka nawozów sztucznych, kopalnie pirytu oraz rudy siarki w Nassau, Norwegii i Kanadzie. Od 1872/73 kombinat górniczo-hutniczy „Morgensterna” w Marciszowie
● 1872 – wprowadzenie nowego kodeksu karnego „Strafgesetzbuch”
● 1872 – ustawa o nadzorze szkolnym; likwidacja zakonu jezuitów
● 1872 – sojusz trzech cesarzy (Niemcy Rosja, Austria) wobec niebezpieczeństwa rewolucji
● 1873 – w pobliżu Łażan powstaje druga kopalnia węgla brunatnego „Anna Auguste” i funkcjonuje do początków XX w.
● 1873 – utworzenie obwodu policyjnego („Amstbezirk”), obejmującego swym zasięgiem tylko Żarów
● 1873 – w Żarowie powstał „Związek Wojenny” (Kriegsverein), który po I wojnie światowej przekształcił się w „Landwehr-Kamaraden-Verein Saarau”
● 1873 – nowe prawa o miarach, wagach i monetach
● 1873-75 – Heinrich von Korn finansuję przebudowę pałacu w Siedlimowicach
● 1874 – ukończenie budowy nowego budynku szkoły katolickiej w Łażanach
● 1875 – wizyta cesarza Wilhelma I Hohenzollerna w Imbramowicach, Krukowie, Mrowinach, Pyszczynie, Tarnawie i Żarowie w związku z odbywającymi się w powiecie świdnickim wielkimi manewrami wojskowymi armii pruskiej

Trasa przejazdu cesarza Wilhelma I w 1875 roku

● 1875 – powstaje Bank Rzeszy
● 1876/77 – powstaje parterowy budynek szkolny w Siedlimowicach
● 1877 –  pierwszy numer gazety „Saarauer Anzeiger” („Kurier Żarowski”), ukazującej się do 1939 roku
● 1878 – ukończenie budowy szkoły w Pyszczynie, sfinansowanej przez von Matuschków
● 1878 – wprowadzenie polityki ceł ochronnych
● 1879 – wprowadzony zostaje jednolity wymiar sprawiedliwości oraz organizacja sądów
● przed 1880 – w Mikoszowej powstaje cegielnia wyposażona w maszyny parowe 
● 02.1880 – powstaje „Żarowski Związek Gimnastyczny” („Saarauer Turnverein”)
● 10.03.1880 – pierwsze posiedzenie Rady Żarowa, na którym wybrano naczelnika (Gemeindevorsteher) i zarząd gminy
● 1882 – układ o Trójprzymierzu (Niemcy, Austro-Węgry i Włochy)
● 1883 – wybudowanie piętrowego budynku szkoły ewangelickiej w Imbramowicach
● przed 1885-po 1910 – kopalnia glinki kaolinowej w pobliżu Żarowa własnością Pfeil-Burgahussów
● 09.01.1883 – uroczyste otwarcie działalności szkoły o poszerzonym programie nauczania w Żarowie
● 1884 – do użytku oddany zostaje nowy, parterowy budynek szkolny w Mielęcinie
● 1884-1886 – budowa dużej, piętrowej szkoły ewangelickiej w Żarowie
● 1884-85 – niemieckie kolonie w Afryce: Niemiecka Afryka Pd.-Zach., Kamerun, Togo i Niemiecka Afryka Wschodnia
● 1884/85 – niemieckie kolonie na południowym Pacyfiku: Kraj Cesarza Wilhelma na Nowej Gwinei, Wyspy Marshalla, Archipelag Bismarcka
● 1885 – tzw. rugi pruskie, władze usunęły z Prus ludność nieposiadającą obywatelstwa
● 1886 – do użytku oddano nowy, parterowy budynek szkolny w Bukowie
● 1887-1888 – budowa drogi z Imbramowic do Marcinowic (przez Krasków i Domanice)

- Fryderyk III Hohenzollern - cesarz niemiecki i król pruski 1888 (panował jedynie 99 dni)

● 1888 – jedynym ważnym aktem urzędowym cesarza Fryderyka III było odwołanie skrajnie konserwatywnego pruskiego ministra spraw wewnętrznych, Roberta von Puttkamera

- Wilhelm II Hohenzollern - cesarz niemiecki i król pruski 1888-1918

● 1889 – powstają drogi Świdnica-Wierzbna-Żarów i Rusko-Przyłęgów
● lata 90-te XIX w. – powstają dwie fabryki „filialne”, zaopatrywane w surowiec z Żarowa – w Halbstadt (Słowenia) i bawarskim Marktredwitz. Przedsiębiorstwo przekształca się w spółkę i zmienia nazwę na „Zjednoczone Zakłady Szamotowe w Żarowie, dawniej K.Kulmiz, spółka z.o.o.” („Verein Chamottenfabrik vormals C.Kulmiz G.m.b.H., Saarau”)
● ok. 1890 – z polecenia hrabiego Alberta von Waldenburga kamienne krzyże pojednania ustawione przy drodze w pobliżu kościoła, przeniesione zostają do przypałacowego parku 
● 1890 – ukończenie budowy drogi o utwardzonej nawierzchni Buków-Osiek
● 1890/91 – ustawy o ochronie robotników
● 1890-91 – ukończenie budowy drogi Żarów-Łażany-Przyłęgów (połączenie do Strzegomia)
● 1891-94 – polityka obniżania ceł poprzez układy handlowe, zwłaszcza z Rosją
● 1892 – ukończenie  budowy drogi o utwardzonej nawierzchni Buków-Imbramowice
● 1892 – Marie von Kramsta finansuje w Mikoszowej budowę parterowego budynku szkolnego
● 1892 – ukończenie budowy wieży kościoła w Zastrużu
● 1892 – hrabia Albert von Waldenburg przekazuje gminie ewangelickiej w Wierzbnej budynek dawnej oranżerii (zaadoptowany na świątynię i szkołę)

Budynek dawnej oranżerii w Wierzbnej

● 1892-1901 – powstaje droga Żarów-Mrowiny-Tarnawa (1894)-Imbramowice
● ok.1893 – gruntowna przebudowa pałacu i tzw. „długiego domu” w Wierzbnej
● 1893 – wzmocnienie armii o ok. 83 000 żołnierzy
● 1893 – w Żarowie do użytku oddany został budynek szkoły katolickiej z 5 salami lekcyjnymi
● 1893 – pastor Friedrich Wiese spisuje i publikuje drukiem trzecią kronikę parafii mrowińskiej
● 1893-95 – oświetlenie lampami olejowymi ulic Żarowa
● 1894 – w Bożanowie powstaje budynek szkolny, w którym zatrudniono „własnego” nauczyciela
● 24.10.1894 – w dużej sali (zaadaptowa na kaplicę modlitewną) szkoły katolickiej w Żarowie odprawiono pierwsza mszę świętą
● 1895 – Marie von Kramsta finansuję budowe nowej szkoły w Przyłęgowie
● 1895 – budowa kaplicy w Pyszczynie, sfinansowana przez von Matuschków
● 1895 – otwarcie kanału kilońskiego Bałtyk – Morze Północne
● 1896 – powstaje droga Łażany-Kruków-Mielęcin
● 1897 – wielka powódź na Śląsku
● 1897/98 – zajęcie Cingdao, układ o dzierżawie z Chinami
● 1898-99 – program rozbudowy floty wojennej i koncesja na kolej bagdadzką
● 1899 – odkupienie od Hiszpanii wysp Karoliny, Mariany i Palau
● k. XIX w. – odbudowa wieży kościelnej w Bukowie (zawaliła się w 1729) i remont świątyni
● 1899 – zawarcie umowy i nawiązanie współpracy pomiędzy „Verein Chamottenfabrik vormals C.Kulmiz G.m.b.H., Saarau” a szczecińską spółką „Chamottenfabrik AG”
● XIX/XX w. –  w Żarowie powstaje niewielka elektrownia opalana węglem. Zelektryfikowanie Żarowa i okolicznych miejscowości
● 1900 – wprowadzenie kodeksu cywilnego „Bürgerliches Gesetzbuch”
● 1900 – wprowadzenie nowego kodeksu cywilnego
● pierwsza dekada XX w. – budowa sieci kanalizacyjnej w Żarowie
● pocz. XX w. – wybudowanie nowej stacji kolejowej w Żarowie (budynek z czerwonej, nieotynkowanej cegły)

Dworzec kolejowy w Żarowie na pocztówce z pocz. XX w.

● pocz. XX w. – powstaje ochotnicza straż pożarna w Wierzbnej („Freiwillige Feuerwehr”)
● pocz. XX w. – w Żarowie powstaje nowy cmentarz (użytkowany do dziś) 
● 3.03.1900 – Sejm Śląski uchwalił ustawę przeciwpowodziową, wg niej w latach 1902-1912 powstały zabezpieczenia przeciw osuwaniu głazów, zbiorniki retencyjne i zalesia się stoki gór
● 1901-1903 – zakrojone na szeroką skalę badania geologiczne w okolicy Krukowa celem odkrycia złóż surowców mineralnych (bezskuteczne)
● 1901 – dobra kalneńskie nabywa firma „Carl Kulmiz G.m.b.H.” (do 1926)
● 1902 – żarowską placówkę szkolną podniesiono do rangi gimnazjum humanistycznego, wprowadzając naukę języków łacińskiego, angielskiego i francuskiego
● 1903 – wielka powódź na Śląsku
● 1903 – Eugen von Kulmiz finansuje budowę nowych, wysokich tam przeciwpowodziowych na Strzegomce w Krukowie
● 1904-1906 – wybudowano sieć wodociągową, którą sfinansowali Kulmizowie, zakłady chemiczne oraz gmina. Woda docierała do Żarowa i Ida und Marienhütte, a także Bożanowa i Mrowin
● po 1904 – w Bożanowie powstaje gospoda „Zum Feldschloss”, wybudowana przez Alfreda Gerstmanna
● 1904-04.1909 – wydobycie węgla przez przedsiębiorstwo „Saarauer Braunkohlenwerke”, które powstało z połączenia pól górniczych „Käthe”, „Margarethe”, „Eugen”, „Karl” i „Rudolph”
● 1905 – Kalno podłączone zostaje do wodociągu, który zaopatrywał zakład wspólny dla Żarowa, Kalna i części Mrowin
● 1906 – nowym naczelnikiem gminy zostaje Martin Müller (do 1932) – zasłużony dla rozwoju Żarowa
● 1906 – do użytku zostaje oddany nowy, piętrowy budynek szkoły katolickiej w Imbramowicach
● 9.09.1907 – w Żarowie powstaje kasa oszczędnościowo-pożyczkowa „Spar und Darlehnskasse Saarau”
● po 1907 – rozbudowa folwarku w Krukowie i wzniesienie okazałego domu zarządcy majątku
● 1909 – budowa kolejnego pawilonu szkolnego w Mrowinach 
● 1909 – oddanie do użytku nowego, piętrowego budynku szkolnego w Łażanach
● 10.05.1909 – rozpoczęcie budowy kościoła w Żarowie 
● 1909-1910 – wybrukowanie ulic w Bukowie
● 1910 – remont i przebudowa pałacu w Zastrużu z inicjatywy Eugena von Kulmiz
● 29.09.1910 – zakończenie budowy kościoła i probostwa w Żarowie, która pochłonęła kwotę 113 000 marek

Kościół w Żarowie na pocztówce z 1 ćw. XX wieku

● 1910 – ukończono nowy, piętrowy budynek szkolny w Kalnie
● 1911 – regulamin ubezpieczeń w Rzeszy rozszerza opiekę społeczną na stan średni
● 1911 – „Verein Chamottenfabrik vormals C.Kulmiz G.m.b.H., Saarau” przejęły „Śląskie Zakłady Szamotowe” w Udaninie-Piekarach
● 1912 – rozpoczęcie w Żarowie budowy „domu opieki nad młodzieżą” na terenach i ze środków von Kulmizów
● 1912 – w Zastrużu powstała ochotnicza straż pożarna („Freiwillige Feuerwehr”)
● 1913 – wzmocnienie armii do 780 000 żołnierzy
● 16.12.1913 – pierwsze ewangelickie nabożeństwo i poświęcenie nowego budynku, który od imienia fundatorki otrzymał nazwę „Marienhaus”. W wyniku starań miejscowej społeczności ewangelickiej w największym pomieszczeniu urządzono kaplicę
● 1914 – ukończenie budowy piętrowego budynku szkolnego w Wierzbnej

I WOJNA ŚWIATOWA 1914-1918

KALENDARIUM I WOJNY ŚWIATOWEJ

● 1914-18 – w działaniach wojennych poległo lub zaginęło 21 mieszkańców Krukowa, 69 Łażan, 17 Pożarzyska, 14 Zastruża, 30 Kalna, 74 Mrowin 
● 01.09.1915 – władze diecezjalne podnoszą duszpasterstwo żarowskie do rangi kurateli
● 1916 – elektryfikacja Kalna
● 1916 – na miejscu żarowskiej brykietowni powstaje duży młyn będący własnością spółki „Żarowskie Zakłady Młynarskie” („Saarauer Mühlenwerke G.m.b.H.”)
● 1917 – powstaje droga Mielęcin-Zastruże
● 1917 – przejęcie przez państwo na potrzeby zbrojeniowe prawie wszystkich dzwonów kościelnych, a także konfiskata zwierząt pociągowych i środków transportu

Źródła: Atlas Historii Świata - 1999, Monografia Historyczna Gminy Żarów - 1993, 2006 oraz archiwum prywatne autora

(część IV w przygotowaniu)

Opracowanie
Bogdan Mucha