Zabytki w gminie - Mrowiny

Pałac i park przypałacowy: pierwsza rezydencja rycerska „Rittersitz” w Mrowinach powstała w 2 poł. XVI w. (przed 1605 r.) z inicjatywy rodu von Adelsbach. W połowie XVIII w. stojąca na wschodnim skraju miejscowości rezydencja szlachecka była już okazałym barokowym pałacem, założonym na planie podkowy. Czterokondygnacyjna budowla pokryta była wówczas dwuspadowym dachem. W 1870 r. dwa lata po zakupieniu majętności mrowińskiej, Karl Friedrich von Kulmiz przystąpił do przebudowy pałacu według planu berlińskiego architekta Waesemana. Prace zostały ukończone już w następnym roku. Budynek pałacowy o niezmienionej do dziś formie został zabudowany w zwartą bryłę o rzucie wydłużonego prostokąta, utrzymaną w stylu neorenesansowym.Od strony zachodniej bryłę budowli podkreśla czterokondygnacyjna wieżą nawiązującą stylem do włoskiego renesansu. Reprezentacyjne wejście znajduje się po stronie południowej. Pałac jest budowlą trzykondygnacyjną na wysokich piwnicach, w którym  było 40 pomieszczeń, w tym sporych rozmiarów sala balowa z tarasem wyprowadzonym w fasadzie północnej. Elewacje zewnętrzne zdobi bogaty tynkowany detal (gzymsy, pilastry, obramienia okien i drzwi, naczółki, boniowanie). Teren przypałacowy okala fragmentaryczny, XVIII-wieczny mur z nieregularnego, nie otynkowanego kamienia. Drogę dojazdową do pałacu zamyka murowana, tynkowana z tynkowanym detalem (boniowanie, pilastry) neorenesansowa brama w formie łuku triumfalnego. Przejazd i przejście piesze w bramie posiada formę pełnołukowych arkad. Jej zwieńczenie natomiast ma postać pełnego belkowania. Obecnie pałac znajduje się w rękach prywatnych, jednak jego stan techniczny jest zły. 

Od strony zachodniej do pałacu przylega 0,4 ha staw przedzielony kamiennym mostem na dwa baseny. Z pozostałych stron pałac otacza 3,4 ha park utrzymany w stylu naturalistycznym, który powstał w XIX wieku. W parku występuje szereg drzew aklimatyzowanych (m.in. choina kanadyjska, tulipanowiec amerykański), natomiast za pałacem równolegle do pobliskiego potoku Tarnawka, biegnie stara ok. 300 letnia aleja dębowa z drzewami, których obwód pni przekracza 4,5 m.

Kościól ewangelicki: W 1742 r. właściciel Mrowin i kilku sąsiednich majątków Samuel  Alfred von Winterfeld, który dosłużył się w pruskiej kawalerii stopnia podpułkownika,  wystąpił o zgodę na wybudowanie w swoich majętnościach domu modlitwy (Bethausu) dla mieszkańców wyznania ewangelickiego. Pozwolenie otrzymał bardzo szybko, na dodatek nie skrępowane tak licznymi zastrzeżeniami, jak w przypadku innych okolicznych świątyń ewangelickich. Wkrótce rozpoczęto budowę domu modlitw, którą ukończono po niespełna 10 miesiącach. Uroczyste poświęcenie Bethausu odbyło się 18.08.1743 r. Koszt budowy w 2/3 pokryli właściciele mrowińskich dóbr rycerskich, którzy stali się patronami kościoła i parafii. Budynek został zbudowany z cegły i kamienia łamanego w stylu surowego baroku. W 1744 r. dobudowano do niego 25 m wieżę zwieńczoną hełmem i z zegarem. W październiku 1746 r. zawieszono na niej 3 dzwony. W tych elementach (wieża i dzwony) mrowiński Bethaus różnił się od innych okolicznych świątyń ewangelickich, które zgodnie z zarządzeniem władz pruskich do końca lat 50-tych XVIII w. nie miały wież i dzwonów. Łaskawość władz pruskich wobec świątyni  mrowińskiej można tłumaczyć chwalebną militarną przeszłością von Winterfelda. W 1751 r. gmina ewangelicka i Zofia Elżbieta von Nostitz ufundowali wspólnie organy. W 1817 r. gmina sfinansowała remont wieży. Po I wojnie światowej odrestaurowano wnętrze kościoła. W 1921 r. Marie von Kramsta ufundowała tablicę z wykazem 109 poległych w trakcie I wojny światowej mieszkańców parafii. W 1924 r. gmina wyznaniowa i właściciele dóbr mrowińskich złożyli się na zakup nowych dzwonów („stare podarowane zostały ok. 1917 r. walczącej ojczyźnie”) oraz organów. W czasie II wojny światowej kościół nie poniósł żadnego uszczerbku. Jednak po wysiedleniu ludności niemieckiej nie został zagospodarowany i w bardzo szybkim czasie jego wyposażenie zostało rozszabrowane, a budowla popadła w całkowitą ruinę. W latach 1964-66 rozebrano kościół, po którym pozostała jedynie trzykondygnacyjna (górna kondygnacja ze ściętymi narożami), murowana, tynkowana z tynkowanym detalem (gzymsy, obramienia okienne, podziały ramowe elewacji) wieża na planie kwadratu. Z każdej strony wieży dawnego   kościoła ewangelickiego znajdują się dwa otwory okienne o pełnołukowych zamknięciach (po jednym na każdej z górnych kondygnacji), a górną kondygnację przykrywa dwuspadowy dach o małym kącie nachylenia połaci

Kaplica (pw. Matki Bożej Królowej Polski): powstała w 1989 r. po wyremontowaniu i zaadoptowaniu na cele modlitewne byłego mauzoleum rodu von Kulmiz. Przez zabudowanie kolumnady zamknięto obiekt, powiększając przy tym jego przestrzeń użytkową. W 1990 roku wstawiono nowe okna i drzwi, wykonano ołtarz i ławki oraz uporządkowano cały otoczony 1,5 m murem teren, który do lat 40-tych XX w. był cmentarzem. W 2000 r. ustawiono przed kaplicą Krzyż Jubileuszowy

GALERIA ZABYTKÓW

Opracowanie
Bogdan Mucha