Ocalić od zapomnienia - kamienny słup damy dworu cesarzowej "Sissi" w Tarnawie

Tarnawa to najmniejsza miejscowość gminy Żarów, należąca do sołectwa Imbramowice. Pierwsza wzmianka o tej osadzie pochodzi z 1227 roku. Niestety nie znamy pierwotnego właściciela wsi, lecz mogła ona wchodzić w skład rozległego majątku Piotra Własta – dziesięcina z tej wioski oddawana była na rzecz klasztoru augustianów regularnych „Na Piasku” we Wrocławiu (jak wiadomo Piotr Włast był jego fundatorem). Prawdopodobnie zakonnicy doprowadzili też do przeniesienia wsi na prawo niemieckie, co nastąpiło najpóźniej w 2 połowie XIII wieku. Nie znamy również pierwotnej wielkości Tarnawy, lecz opierając się na danych pochodzących z XX wieku, stwierdzić można, iż jej obszar obejmował około 7 łanów frankońskich (tj. około 140 ha). Wiadomo natomiast, iż już w okresie średniowiecza mieszkańcy wsi przypisani zostali do parafii w Pożarzysku.

W tej niewielkiej miejscowości zachował się do dziś interesujący relikt przeszłości w postaci granitowego słupa, na powierzchni którego widnieją wyryte inicjały „CVF”. To kamienny ślad związany z XIX-wieczną właścicielką tutejszych majętności. Kamień graniczny posiadłości – bo o nim mowa, został ustawiony w czasach, kiedy majątek w Tarnawie należał do Charlotte von Fürstenberg – damy dworu słynącej z urody i mądrości austriackiej cesarzowej Elżbiety Bawarskiej (nazywanej „Sissi”).

Po przeszło 160 latach kamienny słup, naznaczony zębem czasu oraz współczesną techniką rolną, nieco „podupadł” i wymagał ponownego ustawienia w pierwotnym miejscu. Z inicjatywy Żarowskiej Izby Historycznej działającej w ramach Gminnego Centrum Kultury i Sportu w Żarowie, przy wsparciu i pomocy pani sołtys Agnieszki Ciastoń, w dniu dzisiejszym przeprowadzone zostały wstępne prace „rewitalizacyjne” przy owym kamieniu. W trosce o jego dalsze poszanowanie, w dniu jutrzejszym do Urzędu Miejskiego w Żarowie wpłynie pismo wraz z dokumentacją o wpis do Gminnej Ewidencji Zabytków oraz pismo do Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków o wpis do rejestru zabytków ruchomych. Przy kamieniu wystawiona zostanie również stosowna tabliczka z informacją o jego historii.

Kamienny słup w Tarnawie, stan na 25.03.2022 r., fot. B. Mucha

Kamienny słup po wstępnych pracach rewitalizacyjnych w dniu 29.03.2022, fot. T. Pietrzyk

Charlotte von Fürstenberg, urodziła się 12 stycznia 1787 roku w Stolcu koło Ząbkowic Śląskich. Jej ojcem był hrabia Friedrich Wilhelm Ludwig Heinrich Schlabrendorf, właściciel zamku w Stolcu (Stolz bei Frankenstein) oraz Goszyc koło Kłodzka. W 1783 roku od spadkobierców cesarskiego marszałka hrabiego Georga Oliviera von Wallisa nabył klucz stroński i majątek w Wolanach. W 1795 roku zakupił za 300 000 talarów od korony pruskiej – księstwo ziębickie (bez miast Ziębice i Ząbkowice Śląskie). Kiedy ojciec Charlotty zmarł w 1803 roku została ona jedyną dziedziczką dóbr. Młoda hrabina mając niespełna 18 lat, poślubiła w 1804 roku Josepha Friedricha Franza de Paule Vincenza, landgrafa von Fürstenberg-Weitera (ur. 4.9.1777, zm. 19.09.1840) – tajnego radcę, ochmistrza dworu cesarskiego, rycerza Orderu Czerwonego Orła. Małżeństwo nie doczekało się potomstwa.

Hrabina Charlotte von Fürstenberg (1787-1864)

Za swego życia Charlotte von Fürstenberg dała się poznać jako osoba zaangażowana w działalność charytatywną. Dzięki jej datkom zakupiono m. in. w 1847 roku sikawkę konną w miejscowości Purkersdorf, wykopano studnię w Gablitz (obie miejscowości w Dolnej Austrii, pow. Wien-Umgebung), a także wybudowano szpital, kaplicę, ambulatorium oraz szkołę dla dziewcząt w Odrau (miasto w Czechach, kraj morawsko-śląski). Jako dama dworu cesarzowej Austrii, na stałe mieszkała we Wiedniu. Położonymi na pruskim wówczas Śląsku dobrami ziemskimi w Imbramowicach, Mrowinach i Tarnawie, zarządzali w jej imieniu zaufani urzędnicy. Trudno dzisiaj orzec, czy prawowita właścicielka odwiedziła choć raz w życiu odziedziczone po ojcu majątki ziemskie. Być może miało to miejsce jeszcze przed 1803 rokiem. Charlotte von Fürstenberg zmarła 22 lutego 1864 roku we Wiedniu. Swoimi spadkobiercami uczyniła nieznanych z imienia i nazwiska zarządców kompleksu mrowińskiego. Ci po czterech latach sprzedali dobra ziemskie znanemu żarowskiemu przemysłowcowi Carlowi Friedrichowi von Kulmiz.

Posiadacie wiedzę na temat interesujących miejsc, budowli, a może znacie jakąś ciekawą historię ?? Podzielcie się z nami swoją wiedzą lub starociami z domowych strychów, głębokich szuflad oraz rodzinnych albumów. Wszelkie informacje, skany fotografii i dokumentów możecie przesyłać bez wychodzenia z domu na adres mailowy: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie obsługi JavaScript.

Źródła i ilustracje:
● B. Mucha, Charlotte von Fūrstenberg – dama dworu cesarzowej Sissi, właścicielka dóbr mrowińskich, 2018 Żarów (Żarowska Izba Historyczna)
● B. Mucha, S. Nowotny, A. Dobkiewicz, Ślązaczka na dworze cesarzowej „Sissi”, Świdnica 2020 (Świdnicki Portal Historyczny)

Opracowanie
Bogdan Mucha