Zespół budynków kolejowej ekspedycji towarów w Żarowie

Linię kolejową Wrocław Świebodzki – Świebodzice oddano do użytku 29 października 1843 roku. Na całej trasie linii wybudowano 5 stacji – Wrocław Świebodzki (Breslau Freiburger Bahnhof), Kąty Wrocławskie (Kanth), Imbramowice (Ingramsdorf), Jaworzyna Śląska (Königszelt), Świebodzice (Freiburg) oraz 2 przystanki – Smolec (Schmolz) i Mietków (Mettkau). W 1851 roku rozpoczęto przedłużenie linii ze Świebodzic do Wałbrzycha w pobliże tamtejszego zagłębia węglowego. Całą linię dla ruchu towarowego i pasażerskiego, oddano do użytku 1 marca 1853 roku, a więc po blisko dziesięciu latach od zakończenia pierwszego etapu. Liczba stacji wzrosła z 5 do 11. Wybudowano wówczas (1853/1854 r.) stacje we Wrocławiu Zachodnim (Gross Mochbern), Sadowicach (Sadewitz), Żarowie (Saarau) i Cierniach (Zirlau). Na stacje przemianowano dotychczasowe przystanki w Smolcu i Mietkowie. Stacja kolejowa w Żarowie usytuowana jest na 42,612 km linii Wrocław Świebodzki – Zgorzelec i położona na wysokości 206 m n.p.m. Stacja posiadała niegdyś budynek dworca z nastawnią Żw, ubikację, budynek ekspedycji towarowej, magazyn, budynki mieszkalne dla pracowników, rampę boczno-czołową, peron wyspowy z przejściem podziemnym, budynki gospodarcze i warsztatowe, 2 place ładunkowe, 3 posterunki przejazdowe, wagę wagonową i skrajnik. Układ torowy: 2 tory główne zasadnicze, 1 główny dodatkowy, 13 bocznych.

Wspomniany budynek ekspedycji towarowej i magazyn (obecnie ul. Dworcowa 5) to w zasadzie zespół trzech murowanych i licowanych cegłą budynków z dwuspadowymi dachami o małym kącie nachylenia połaci i pokryciem papowym. W skład zespołu wchodzą budynki (patrząc od wschodu): trzykondygnacyjny, dwukondygnacyjny oraz jednokondygnacyjny. Wszystkie wzbogacone detalem ceramicznym elewacji w postaci obramień okien, drzwi, szczytów i gzymsów. Otwory zwieńczone są łukami odcinkowymi.

Zespół budynków dawnej kolejowej ekspedycji towarowej, widok z 2005 r. (archiwum autora)

Zespół budynków ekspedycji towarowej, widnieje na dwóch kartach pocztowych, datowanych odpowiednio na 19 i 22 września 1899 r. (karty drukowane zapewne już wcześniej – 1898 r. ? i pozostające w sprzedaży/użytku jeszcze przez jakiś czas). Datowanie owych kart pocztowych zdradza XIX-wieczną metrykę wspomnianych obiektów, które zostały wzniesione jako dodatkowa infrastruktura dworca kolejowego, podlegająca pod ówczesne Królewskie Pruskie Koleje Państwowe (Königlich Preußische Staatseisenbahnen, K.P.St.E.). Dokładna data budowy obiektów widnieje zapewne na jednej z belek więźby dachowej trzykondygnacyjnego budynku (obecnie mieszkalny) gdzie utrwalony został napis: Bruno Pannwitz 1876. (najprawdopodobniej imię i nazwisko mistrza ciesielskiego, pracującego przy wznoszeniu konstrukcji więźby dachowej oraz data ukończenia prac). Zespół budynków ekspedycji towarowej (opisywany także jako „Güterschuppen und Verwaltung” - Magazyn towarów i Administracja) powstał zatem 22 lata po ukończeniu budowy dworca kolejowego w Saarau (1853/1854 r.) i na 24 lata przed jego rozbudową o skrzydło wschodnie (lata 1899-1900; ob. siedziba Żarowskiej Izby Historycznej). Budynki rozplanowano pomiędzy dworcem pasażerskim z nastawnią i poczekalnią (od strony południowej) i torowiskiem bocznicy kolejowej (przyległym od strony północnej, ob. nieistniejące).

Karty pocztowe z ilustracją dworca kolejowego i przyległego zespołu budynków ekspedycji towarowej, 1899 r.

Zespół budynków dawnej kolejowej ekspedycji towarowej (Güter : Abfertigung.), karta pocztowa z ok. 1925 r.

Belka więźby dachowej z widocznym napisem: Bruno Pannwitz 1876., archiwum autora

Posiadacie wiedzę na temat interesujących miejsc, budowli, a może znacie jakąś ciekawą historię ?? Podzielcie się z nami swoją wiedzą lub starociami z domowych strychów, głębokich szuflad oraz rodzinnych albumów. Wszelkie informacje, skany fotografii i dokumentów możecie przesyłać bez wychodzenia z domu na adres mailowy: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie obsługi JavaScript..

Źródła i ilustracje:
● Z. Malicki, M. Wąsowski, Wspomnienia o naszym Żarowie, Żarów 2002 
● A. Dobkiewicz, Miasto i Gmina Żarów na dawnych pocztówkach, Świdnica 2016 
● B. Mucha, Katastrofa budowlana i rozbudowa dworca kolejowego w Żarowie, ŻIH 2021 
● Gminna Ewidencja Zabytków / GEZ Żarów 2021
● Archiwum autora 

Opracowanie
Bogdan Mucha