Wojny Pruskie z XIX wieku, cz.4: Krew przelana w wojnie z Austrią - 1866

Bezpośrednią przyczyną wybuchu wojny w 1866 roku pomiędzy Królestwem Prus a Cesarstwem Austrii, były konflikty związane z administrowaniem terenu księstw Szlezwiku i Holsztyna. Nieporozumienia dyplomatyczne, jak również pruskie prowokacje, rozdarły Związek Niemiecki pomiędzy walczące strony. Część państw poparła Królestwo Prus (Królestwo Włoch i kilka państw Związku Niemieckiego), inne wsparły Cesarstwo Austriackie (Saksonia, Królestwo Hanoweru, Królestwo Bawarii i kilka in.). Działania zbrojne w toku tzw. wojny siedmiotygodniowej (niem. Deutscher Krieg, Preußisch-Deutscher Krieg) rozpoczęli Prusacy przeciwko kontyngentom wojskowym państw Związku Niemieckiego. Siły austriackie podzielone były na dwie armie – Północną i Południową. Na początku czerwca 1866 roku wojska pruskie wkroczyły do administrowanego przez Austrię Holsztyna. Główne i decydujące działania prowadzone były jednak przez armie pruskie w Czechach. Siły pruskie, rozlokowane między Jelenią Górą a Nysą, składały się z I, V i VI armii, w sumie liczące 115000 ludzi, w tym 10000 kawalerzystów i 352 dział. Walki trwały od 16 czerwca do 23 sierpnia 1866 roku. Stoczono dziewięć bitew lądowych i jedną morską, na Morzu Adriatyckim. Były to starcia pod Custozą (24.06.1866), bitwa pod Podolem (26.06.1866), bitwa pod Vysokovem lub Nachodem (27 czerwca 1866), bitwa pod Trautenau (27 czerwca 1866), bitwa pod Langensalza (27.06.1866), bitwa pod Münchengrätz (28.06.1866), bitwa pod Burkersdorfem (28.06.1866), bitwa pod Skalicami (28.06.1866), bitwa pod Jičínem (29.06.1866), bitwa pod Sadową (3.07.1866) i bitwa morska pod wyspą Vis (20.07.1866).

Decydującą o losach wojny była bitwa, do której doszło 3 lipca 1866 roku między wsią Sadowa a fortecą Königgrätz (obecnie Hradec Králové). Austriacy ponieśli w niej dotkliwą klęskę. Straty obu stron szacowane są następująco: Austria – ok. 5700 zabitych, ok. 7500 rannych, ok. 22 000 wziętych do niewoli, ok. 8 000 zaginionych; Prusy – ok. 2000 zabitych, ok. 6 800 rannych, ok. 300 zaginionych. Bezpośrednim skutkiem bitwy był podpisany pokój w Pradze zawarty w tym samym roku.

Jak pisał jeden z korespondentów „Gazety Warszawskiej” (nr 219 z 29 września 1866 roku) po blisko 3 miesiącach od stoczonej bitwie, pole, na którym toczyły się krwawe zmagania…

jeszcze w tej chwili przedstawia obraz najstraszniejszego zniszczenia. Lasy są zniszczone, pociskami artylerii. Lissa jest zupełną ruiną. Zniszczona zupełnie Sadowa świadczy, jak zaciętą prowadzono o nią walkę. […] Pola są zupełnie opustoszałe, w niektórych miejscach przedstawiają obraz obszernych cmentarzy, kilka krzyży i małe wyniosłości gruntu pokazują miejsce, gdzie leżą ofiary walk. Do tej pory panuje tam jeszcze powietrze nieczyste, zepsute głównie z powodu gnijących koni, których Prusacy przy szybkości pościgu zakopać zapomnieli. Ptaki drapieżne w znacznej ilości ciągle jeszcze zwiedzają te pola, żywiąc się resztkami ścierwa; na milę co kilka kroków można spotkać szkielety szlachetnego zwierzęcia, które zwykło dzielić z człowiekiem losy niebezpieczeństwa boju.

Przebieg kampanii prowadzonej na terenie Czech oraz plan bitwy pod Königgrätz

W bitwie pod Sadową / Königgrätz poległ August Brendel z Mielęcina, a wśród zaginionych byli Friedrich Bräuer z Przyłęgowa i Franz Staude z Łażan. Lekko ranny w starciu z Austriakami został Robert Schnabel z Bukowa. Łącznie podczas wojny w 1866 roku: lekko rannych – 5, ciężko rannych – 1, rannych (bez określenia) – 1, poległych – 1, zaginionych – 3

Polegli, ranni i zaginieni w wojnie z Austrią:

1. Johann Beyer I (Gefreiter), Pyszczyn, 8. Pułk Dragonów im. Króla Fryderyka III (2. Śląski), 3. szwadron, dwukrotnie lekko ranny 27.08.1866 r. pod Nachodem

2. August Brendel (Füsilier), Mielęcin, 50. Pułk Piechoty (3. Dolnośląski), 12. kompania, poległ 3.07.1866 r. w bitwie pod Königgrätz

3. Friedrich Bräuer (Füsilier), Przyłęgów, 50. Pułk Piechoty (3. Dolnośląski), 12. kompania, zaginiony 3.07.1866 r. w bitwie pod Königgrätz

4. Franz Anton Fichtner (Füsilier), Przyłęgów, 8. Pułk Dragonów (2. Śląski), 4. szwadron, zaginiony 27.06.1866 r. pod Nachodem

5. Franz Hertel (Kanonier), Mielęcin, 6. Pułk Artylerii Polowej von Peucker (1. Śląski), 3. bateria, lekko ranny 26.07.1866 r. pod Uettingen

6. August Keil (Füsilier), Tarnawa, 11. Pułk Grenadierów im. Króla Fryderyka III (2. Śląski), 10. kompania, lekko ranny 27.06.1866 r. pod Merxdorf

7. Friedrich Wilhelm Kluge (Füsilier), Pożarzysko, 1. Pułk Piechoty Gwardii, 12. kompania, lekko ranny 3.07.1866 r. w bitwie pod Königsgrätz

8. Anton Mitschke (Gefreiter), Imbramowice, 10. Pułk Grenadierów Gwardii im. Króla Fryderyka Wilhelma II (1. Śląski), 12. kompania, lekko ranny 3.07.1866 r. w bitwie pod Briza

9. Karl Josef Heinrich Sauer (Ulan), Kruków, 3. Pułk Ułanów Gwardii, ? szwadron, ciężko ranny 28.06.1866 r. w bitwie pod Burkersdorf

10. Robert Schnabel (Husar), Buków, 4. Pułk Huzarów von Schill (1. Śląski), 3. szwadron, ranny 3.07.1866 r. w bitwie pod Königgrätz

11. Franz Staude (Gefreiter), Łażany, 50. Pułk Piechoty (3. Dolnośląski), zaginiony 3.07.1866 r. w bitwie pod Königgrätz

Żołnierze Armii Królestwa Prus z czasów wojny z Austrią w 1866 roku

Pruskie pułki, w których służyli mieszkańcy z okolic Żarowa:

1. Garde-Regiment zu Fuß
[1. Pułk Piechoty Gwardii]

- 1. Brygada Piechoty Gwardii / 1. Dywizja Piechoty Gwardii / Korpus Gwardii
- Szlak bojowy w wojnie 1866 r.: 28.6.1866 – walki pod Soor; 29.6.1866 – walki pod Königinhof; 3.7.1866 – bitwa pod Königsgrätz

Grenadier-Regiment König Friedrich Wilhelm II (1. Schlesisches) Nr.10
[10. Pułk Grenadierów im. Króla Fryderyka Wilhelma II (2. Śląski)]:

- 21. Brygada Piechoty / 11. Dywizja / VI. Korpus Armii
- Szlak bojowy w wojnie 1866 r: 26.6.1866 – Zuckmantel, 3.7.1866 – bitwa pod Königsgrätz

Grenadier-Regiment König Friedrich III. (2. Schlesisches) Nr. 11
[11. Pułk Grenadierów im. Króla Fryderyka III (2. Śląski)]

- 22. Brygada Piechoty / 11. Dywizja / VI. Korpus Armii
- Szlak bojowy w wojnie 1866 r: 27.6.1866 – bitwa pod Langensalza, 23.7.1866 – walki pod Wertheim; 26.7.1866 – walki pod Uettingen u. Roßbrunn; 27.7.1866 – wali pod Würzburgiem

3. Niederschlesisches Infanterie-Regiment Nr. 50
[50. Pułk Piechoty (3. Śląski)]

- 20. Brygada Piechoty / 10. Dywizja / V. Korpus Armii
- Szlak bojowy w wojnie 1866 r: 3.7.1866 – bitwa pod Königsgrätz

Garde-Ulanen-Regiment Nr. 3
[3. Pułk Ułanów Gwardii]

- 2. Gwardyjska Brygada Kawalerii / Gwardyjska Dywizja Kawalerii / Korpus Gwardii
- Szlak bojowy w wojnie 1866 r.: 26.6.1866 – walki pod Braunau (3 i 4 szwadron), 27.6.1866 – walki pod Czerwena Hora, 28.6.1866 – walki pod Soor. 3.7.1866 – bitwa pod Königgrätz

Husaren-Regiment von (1. Schlesisches) Nr. 4
[4. Pułk Huzarów von Schill (1. Śląski)]

- 11. Brygada Kawalerii / 11. Dywizja / VI. Korpus Armii
- Szlak bojowy w wojnie 1866 r.: 3.7.1866 – bitwa pod Königsgrätz

Dragoner Regiment König Friedrich III. (2. Schlesisches) Nr. 8
[8. Pułk Dragonów im. Króla Fryderyka III (2. Śląski)]

- 11. Brygada Kawaleri / 11. Dywizja / VI. Korpus Armii
- Szlak bojowy w wojnie 1866 r.: 22.6.1866 – waki pod Zuckmantel, 27.6.1866 – bitwa pod Nachodem, 28.6.1866 – bitwa pod Skalicami, 29.6.1866 – walki pod Schweinschädel, 30.6.1866 – walki pod Gradlitz, 3.7.1866 – bitwa pod Königsgrätz

Feldartillerie-Regiment von Peucker (1. Schlesisches) Nr. 6
[6. Pułk Artylerii Polowej von Peucker (1. Śląski)]

-1870/71: 1 bateria przy 11. dywizji, 2. bateria w składzie Korpusu Artylerii przy 6. Korpusie Armii, 3. bateria przy 12. dywizji

Wojny Pruskie z XIX wieku, cz.1: Ginące ślady
Wojny Pruskie z XIX wieku, cz.2: Polegli w wojnie z Francją mieszkańcy okolic Świdnicy i Żarowa
Wojny Pruskie z XIX wieku, cz.3: Mieszkańcy okolic Strzegomia, Świdnicy i Żarowa uczestnikami wojny z Austrią w 1866 roku

Posiadacie wiedzę na temat interesujących miejsc, budowli, a może znacie jakąś ciekawą historię ?? Podzielcie się z nami swoją wiedzą lub starociami z domowych strychów, głębokich szuflad oraz rodzinnych albumów. Wszelkie informacje, skany fotografii i dokumentów możecie przesyłać bez wychodzenia z domu na adres mailowy: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie obsługi JavaScript.

Źródła i ilustracje:
1. Verlust-Listen der Königlich-Preußischen Armee, Berlin 1866
2. Gazeta Warszawska, 1866, nr 219
3. J. Gozdawa-Gołębiowski, Od wojny krymskiej do bałkańskiej, Gdańsk 1985
4. G. Wavro, The Austro-Prussian War: Austria's War with Prussia and Italy in 1866, Cambridge 1997
5. Bitwa pod Sadową 3 lipca 1866 r. (w:) Bitwy Świata, nr 26, 2007
6. R. Dzieszyński, Sadowa 1866, Warszawa 2007
7. M. Suchacki, Od Custozzy do Loigny 1866-70 (w:) Z dziejów wojen o zjednoczenie Niemiec i Włoch, Zabrze 2013
8. W. Heinemann, L. Höbelt, U. Lappenküper, Der Preussisch-Österreichische Krieg 1866, Paderborn 2018
9. https://www.pinterest.at/
10. http://m-kummer.de/
11. https://de.wikipedia.org/
12. http://www.zeno.org/
13. http://www.preussenweb.de/
14. http://genwiki.genealogy.net/

Opracowanie
Bogdan Mucha