Wystawy
Gmina Żarów
Historia gminy
Pocztówki i stare fotografie
Lapidarium
Zabytki w okolicy
Trasy rowerowe
Licznik odwiedzin
Tajemnice kościoła pw. Wniebowzięcia NMP w Imbramowicach, gm. Żarów, cz. 2
Znak kamieniarski to zgeometryzowany rysunek wyryty celowo za pomocą narzędzia kamieniarskiego na powierzchni obrabianego kamienia budowlanego. Cechą takiego znaku jest jednakowa grubość rytu na całej jego długości. Przekrój z kolei przybierał kształt litery U lub V. Długość rytu ewoluowała w czasie i zmieniała się w zależności od pełnionej funkcji. W starożytnej Grecji oraz Rzymie znaki kamieniarskie osiągały długość nawet 80 cm. W stylu romańskim i wczesnym gotyku, było to z reguły 30-40 cm. Z kolei w XIV i XV wieku znaki kamieniarskie były znacznie krótsze i mierzyły średnio ok. 2-3 cm. W XVII-XVIII-wiecznych budowlach barokowych ich rozmiary zostały zmniejszone do ok. 1,5 cm długości. Znaki kamieniarskie miały szczególnie wielkie znaczenia w budownictwie średniowiecznej Europy. To właśnie wtedy tworzyły się samodzielne warsztaty kamieniarskie z nowymi szkołami, które miały szeroki wpływ na budownictwo zarówno pod względem stylistycznym, terytorialnym oraz administracyjnym. W początkowym okresie wśród kamieniarzy dominowali zakonnicy – Jezuici, Franciszkanie, Dominikanie czy też Karmelici. Pilnie studiowali pisma oraz odbywali podróże po ówczesnym kontynencie. Mieli zatem możliwość poznania różnych technik budowlanych oraz współpracy z lokalnymi rzemieślnikami. W średniowiecznej Polsce szczególnie duży udział przy wznoszeniu budowli sakralnych mieli mieli Cystersi. Świadectwem ich działalności w dobie rozkwitu sztuki romańskiej i gotyckiej, są wspaniałe budowle, z których wymienić można m.in. opactwo w Łęknie (kościół i klasztor budowany w kilku etapach), opactwo w Wąchocku (powstało jako filia opactwa Morimond), opactwo w Sulejowie (w założeniu najstarszy jest kościół pw. św. Tomasza Kantuaryjskiego – trójnawowa bazylika z transeptem, ukończona w 1232 roku), archiopactwo w Jędrzejowie (klasztor ufundowany w 1140 roku, kościół pw. Wniebowzięcia NMP konsekrowany w 1210 roku).
Czytaj więcej: Tajemnice kościoła pw. Wniebowzięcia NMP w Imbramowicach, gm. Żarów, cz. 2
Dawna gospoda "Zum Feldschloss" w Bożanowie
Na początku XIV wieku mieszkańcy Bożanowa (wówczas Ekardi villa) byli zobligowani do uiszczania dziesięciny z użytkowanych gruntów na rzecz proboszcza rezydującego na parafii w Wierzbnej. W tym czasie obszar wszystkich zagospodarowanych gruntów w Bożanowie wynosił 16 łanów (łan flamandzki – ok. 16,7-17,5 ha). Do dziedzicznego sołectwa należały niższe prawa sądownicze, karczma oraz przywilej warzenia i sprzedaży piwa. Trudno jednoznacznie orzec czy w tak niewielkiej wsi produkcja złocistego trunku w została w ogóle podjęta. Miejscowość była niewielka a w jej bezpośrednim sąsiedztwie funkcjonował browar wierzbeński. Karczma w Bożanowie powstała zapewne już w średniowieczu. Brak jednak źródeł pisanych, poświadczających jej istnienie w tamtym czasie. Pierwsze zmianki źródłowe pochodzą dopiero z lat 20. XVIII wieku, kiedy rocznie sprzedawano w niej 70-80 beczek piwa warzonego w Wierzbnej. Na pewno karczma nie posiadała wówczas praw gorzelniczych, a jej dzierżawcą w 1726 roku był niejaki Abraham Lensch. Brak klienteli był zapewne powodem zamknięcia działalności owej karczmy na przełomie XVIII i XIX wieku. W XIX wieku we wsi działała jedynie niewielka gorzelnia oraz podrzędny lokal gastronomiczny nazywany szynkiem. Dopiero w 1904 roku młynarz z Mrowin Alfred Gerstmann zakupił 2 morgi ziemi (1 morga – 2553,21 m²) przy rozwidleniu dróg prowadzących do Piotrowic oraz Żarowa, gdzie została wzniesiona gospoda o nazwie własnej "Zum Feldschloss". Właściciel wykupił pełną koncesję browarniczą i gorzelniczą. Po Alfredzie gospodę (budynek z ówczesnym nr 26) do 1945 roku prowadził jego syn Georg Grestmann (wymieniony w książce adresowej mieszkańców Bożanowa z 1942 r. jako Gasthofsbesitzer – właściciel gospody). Pierwotnie budynek gospody był obiektem jedno- i dwukondygnacyjnym, murowanym z tynkowanym detalem, który został wzniesiony na kamiennym – granitowym cokole. Jego rozczłonkowana nieregularna bryła z osiowym ryzalitem, została zaopatrzona w otwór wejściowy umieszczony osiowo w fasadzie. Obiekt nakrywały dachy dwuspadowe kryte dachówką ceramiczną oraz papą. Po II wojnie światowej w budynku dawnej gospody "Zum Feldschloss" funkcjonowała m.in. pijalnia piwa, sklep. Na głównej sali organizowane było kino obwoźne oraz próby teatralne. Obecnie budynek (nr 28) w zmienionym wystroju pełni funkcję sali bankietowej, w której organizowane są imprezy okolicznościowe.
Ochotnicza Straż Pożarna w Żarowie na filmie z 1932 roku
W minioną sobotę na portalu aukcyjnym ebay.de zakończyła się interesująca aukcja. Jej przedmiotem była szpula z nawiniętą taśmą filmową 16 mm (rodzaj nośnika zdjęć), na której znalazł się prywatny film nagrany na początku lat 30. XX wieku w Żarowie (ówczesny Saarau). Jego tytuł "Hauptübung der freiw. Feuerwehr Saarau 25. Juni 1932" oraz zamieszczone do aukcji fotografie (kadry filmu) nie pozostawiły cienia wątpliwości, iż chodzi o Ochotniczą Straż Pożarną w Żarowie. Szpula z filmem, została wystawiona na sprzedaż w niemieckiej Kolonii i ostatecznie wylicytowana za kwotę 453 euro (ok. 2065 zł). Niestety nie udało się pozyskać owego reliktu do zbiorów Żarowskiej Izby Historycznej. Nie wiemy też kto został właścicielem szpuli, ale jeżeli chciałby się skontaktować i zaprezentować na łamach naszej strony zawartość owego filmu, na pewno byłby to miły gest dla mieszkańców Miasta i Gminy Żarów. Tymczasem chcemy zaprezentować wybrane fotografie – kadry filmowe, które zostały opublikowane wraz ze wspomnianą aukcją internetową (obróbka fot. ŻIH). Dokumentacja ta poświadcza fakt, że Ochotnicza Straż Pożarna w Żarowie (Freiwilige Feuerwehr Saarau powstała 7 lipca 1867 roku) była na początku lat 30. XX wieku jednostką dobrze zorganizowaną oraz wyposażoną. Na stanie był nowy samochód gaśniczy marki Brennabor LKW (Lieferwagen) ATZ z jednoosiową przyczepą TSA oraz wyprodukowana jeszcze w 1861 roku sikawka konna (pompa hydroforowa). Poza tym na wyposażeniu żarowskich strażaków były różnego rodzaju drabiny oraz sprzęt specjalistyczny, który służył zarówno podczas akcji gaśniczo-ratunkowych, jaki i do celów szkolnych (poniższe fotografie z ćwiczeń, m.in. przy ob. budynku przy ul. Zamkowej 1). Do dyspozycji dawnej OSP Żarów, była także kilkunastometrowa drewniana wieża, która służyła jako obiekt treningowy i zarazem miejsce do suszenia węży strażackich (podobna znajdowała się m.in. w Grodzisku Wielkopolskim). Wspomnieć trzeba, że służbę w Freiwilige Feuerwehr Saarau, pełnili w 1932 roku, m.in. ober-brandmeister (ogniomistrz) August Hanke (z zawodu murarz wymieniony w książce adresowej Żarowa z 1929 r., zamieszkały przy Schweidnitzer Straße 9 – ob. ul. Armii Krajowej) oraz brandmeister (młodszy ogniomistrz) August Böhm (z zawodu dekarz wymieniony w książce adresowej Żarowa z 1929 r., zamieszkały przy Schweidnitzer Straße 7). Obaj wymienieni strażacy byli reżyserami wyżej wspomnianego filmu, do którego zdjęcia wykonał niejaki Hans Zucker.
Czytaj więcej: Ochotnicza Straż Pożarna w Żarowie na filmie z 1932 roku
Dzwon von Winterfeldów z kościoła ewangelickiego w Mrowinach
Dzwon to instrument muzyczny zaliczany do grupy idiofonów naczyniowych, czyli instrumentów, w których źródłem dźwięku jest ciało stałe mające niezmienną, naturalną sprężystość (instrument perkusyjny), pobudzane i wprawiane w drganie za pomocą innego przyrządu np. Belki lub bijaka. Ogólne dzwony można podzielić można na kloszowe, kuliste z sercem, kuliste bez serca (grzechotkowe), bezsercowe głębokie i bezsercowe płytkie. Ze względu na materiał, z którego zostały wykonane na dzwony: brązowe, spiżowe, odlane ze staliwa, mosiężne, szklane, ceramiczne, drewniane lub wykonane z tworzyw sztucznych. W skład budowy typowego dzwonu wchodzą następujące elementy (od góry): korona, hełm, krawędź dolna, płaszcz, wieniec i krawędź dolna. Wewnątrz znajduje się bijak zwany sercem. Korona dzwonu posiada zazwyczaj od 4 do 6 kabłąków lub trzpieniów, które służą do zawieszania dzwonu, przy pomocy stalowych taśm lub klamer do tzw. jarzma (ruchomy element zwieszenia). Jarzmo osadzone jest w nieruchomym siedzisku. Bijak zwany sercem dzwonu, wykonany jest najczęściej z miękkiej kutej stali. Jego posadowienie odpowiada miejscu, w które ma uderzać, czyli w najgrubszą część płaszcza tzw. wieniec. Ważny jest także odpowiedni kształt dla uzyskania poprawnego dźwięku. Waga serca, wynosi zazwyczaj ok. 4% masy całego dzwonu.
Czytaj więcej: Dzwon von Winterfeldów z kościoła ewangelickiego w Mrowinach
Mieszkańcy gminy Żarów uczestnikami Akcji "Burza" w latach 1944-45
Akcja "Burza" to kryptonim planu powstania zbrojnego i przejęcia władzy w Polsce przy użyciu sił Armii Krajowej, wprowadzony rozkazem dowódcy Armii Krajowej z dnia 20 listopada 1943 roku. Plan zakładał mobilizację oddziałów AK w czasie przesuwania się frontu wschodniego przez ziemie państwa polskiego i atakowanie wycofujących się wojsk niemieckich, w celu opanowania terenu przed wkroczeniem wojsk sowieckich. Terenowym dowódcom Armii Krajowej i przedstawicielom Delegatury Rządu RP na Kraj polecono ujawnianie się wobec wkraczającej Armii Czerwonej i obejmowanie władzy wojskowej i cywilnej na wyzwolonym terenie. Działania zbrojne w ramach „Burzy” Armia Krajowa prowadziła od marca do listopada 1944 roku, a w bardzo ograniczonej formie w styczniu 1945 roku. Jako pierwszy działania w ramach "Akcji Burza", rozpoczął okręg Wołyń, mobilizując w styczniu 1944 roku 27. Wołyńską Dywizję Piechoty Armii Krajowej (5 pułków piechoty i 2 pułk ułanów). Dywizja brała udział w walkach pod Kowlem, na Polesiu i Lubelszczyźnie oraz przy wyzwalaniu m.in. Kocka i Lubartowa. W lipcu 1944 roku 5. Wileńska Brygada Armii Krajowej i Zgrupowanie Okręgu AK Nowogródek (2 pułki ułanów i 3 pułki piechoty) realizowały plan zdobycia Wilna („Ostra Brama”). Na obszarze lwowskim w końcu lipca 1944 roku oddziały 5. Dywizji Piechoty Armii Krajowej (3 pułki piechoty i 1 pułk ułanów) uczestniczyły w wyzwoleniu Lwowa. Mobilizację oddziałów AK przeprowadzono także w okręgu Białystok – 29. Dywizja Piechoty (4 pułki piechoty i 1 pułk strzelców konnych), Polesie – 30. Dywizja Piechoty AK "Twierdza" (2 pułki piechoty), Lublin – 3. Dywizja Piechoty Legionów AK (3 pułki piechoty) i 9. Podlaska Dywizja Piechoty AK (2 pułki piechoty), współdziałające z jednostkami sowieckimi w wyzwalaniu m.in. Krasnegostawu i Szczebrzeszyna. Natomiast w podokręgu Wschód obszaru warszawskiego 8. Dywizja Piechoty AK (4 pułki piechoty, 1 pułk ułanów), walczyła m.in. w rejonie Tłuszcza i Radzymina.
Czytaj więcej: Mieszkańcy gminy Żarów uczestnikami Akcji "Burza" w latach 1944-45
