Udział mieszkańców Bożanowa i folwarku Weselina w I wojnie światowej

Przed wybuchem I wojny światowej w Bożanowie (niem. Eckersdorf, Kr. Schweidnitz) większość ziemi należącej do gminy wiejskiej stanowiły grunty orne – ok. 212 ha, na których uprawiano głównie ziemniaki i buraki cukrowe oraz 35 ha łąk. Popularna była wówczas hodowla bydła ras szlachetnych. We wsi od 1904 roku działała gospoda „Zum Feldschloss” z pełną koncesję i prawem produkcji wódki. We wsi było 27 budynków mieszkalnych a liczba mieszkańców wynosiła ok 250 osób, z których większość była wyznania katolickiego. Listy strat armii niemieckiej z lat 1914-1919 [a], wymieniają nazwiska 29 mieszkańców Bożanowa, którzy wzięli udział w I wojnie światowej: Paul Beitlich, Hermann Blaschke, Max Brendel, Alois Engel, Georg Engel, Richard Engel, Wilhelm Engel, Paul Hanke, Paul Haubner, Gustav Heinrich, Joseph Hubrich, Heinrich Jüptner, Albert Klose, Paul Klose, Bernhard Köhler, Karl Mischke, Paul Hermann Mischke, Joseph I Mischke, Paul Nitsche, August Petereit, Johann Peterreit, Hermann Piefel, August Rother, Paul Rother, Alfons Sauer, Arthur Sauer, Paul Schmidt, Bruno Scholz, Oskar Tschimmel [b]. Spośród tej liczby: 11 – mieszkańców Bożanowa poległo w walce lub zmarło w szpitalach polowych, 9 – zaginęło, 7 – zostało rannych (w tym 1 ciężko), 2 – trafiło do niewoli [c]

Weselina (niem. Freudenthal, Kr. Schweidnitz) to dawny folwark położony między Mrowinami i Tarnawą. Do początków XX wieku stanowił on odrębny majątek rycerski o powierzchni 79,2 ha. Później został przyłącznony do majętności mrowińskich, którymi od 2 połowy XIX wieku zarządzali kolejni przedstawiciele rodu von Kulmiz. Wedle list strat armii niemieckiej z lat 1914-1919 w I wojnie światowej udział wzięło 8 mieszkańców folwarku: Paul Deischel, Paul Finke, Gustav Hampel, Paul Hampel, Albert Jakob, Alfred Jakob, Paul Thamm, Alfred Treiber [a], [b]. Spośród nich 3 – poległo na froncie, 3 – zaginęło a 2 zostało lekko rannych [c].

Uczestnicy I wojny światowej z Bożanowa (niem. Eckersdorf, Kr. Schweidnitz)

1. Paul Beitlich, starszy szeregowy, 112. Pułk Artylerii (3. bateria) – ciężko ranny; Verlustlisten Preußen Nr 648 z 2.10.1916, str. 15230

2. Hermann Blaschke, zastępca oficera – zaginiony 14.4.1918 ; Verlustlisten Preußen Nr 1285 z 4.11.1918, str. 27439

● Hermann Blaschke, zastępca oficera – lekko ranny; Verlustlisten Preußen Nr 1121 z 24.4.1918, str. 23233

● Hermann Blaschke, wachmistrz, 63. Pułk Artylerii "Frankfurt" / 2. Księstwa Nassau (4. bateria) / 21. Brygada Artylerii / 21. Dywizja / XVIII. Korpus Armii / 4. Armia – lekko ranny w bitwie nad Sommą; Verlustlisten Preußen Nr 37 z 29.09.1914, str. 631

3. Max Brendel – lekko ranny 23.05.1917; Verlustlisten Preußen Nr 994 z 20.11.1917, str. 21703

● Max Brendel – lekko ranny 23.05.1917; Verlustlisten Preußen Nr 990 z 15.11.1917, str. 21616

4. Alois Engel, 11. Rezerwowy Pułk Piechoty (6. kompania) / 233. Brygada / 117. Dywizja Rezerwowa – poległ podczas walk pozycyjnych we Flandrii i Artois; Verlustlisten Preußen Nr 375 z 9.11.1915, str. 9979

5. Georg Engel, ur. 31.12.1895, 210. Rezerwowy Pułk Piechoty (11. kompania) / 90. Rezerwowa Brygada Piechoty / 45. Rezerwowa Dywizja – zaginiony podczas walk pozycyjnych pod Woevre-Ebene; Verlustlisten Preußen Nr 1353 z 31.01.1919, str. 28965

6. Richard Engel, 3. Kompania sanitarna / VI. Korpus Armii / VI. Armia – lekko ranny w bitwie pod La Bassée i Arras; Verlustlisten Preußen Nr 350 z 11.10.1915, str. 9282

7. Wilhelm Engel, ur. 6.12. – ranny; Verlustlisten Preußen Nr 1163 z 14.06.1918, str. 24271 8. Paul Hanke, ur. 25.09. – lekko ranny; Verlustlisten Preußen Nr 1152 z 1.06.1918, str. 23966

9. Paul Haubner, sierżant, 38. Pułk Fizylierów Regiment "General-Feldmarschall Graf Moltke" (11. kompania) Śląski / 21. Brygada Piechoty / 11. Dywizja Piechoty / VI. Korpusa Armii / 4. Armia – poległ podczas walk pozycyjnych w Szampanii; Verlustlisten Preußen Nr 674 z 1.11.1916, str. 15970

10. Gustav Heinrich, ur. 6.11. – poległ 4.10.1918; pochowany: Carvin (Francja), kwatera 5, grób 293; Verlustlisten Preußen Nr 1295 z 18.11.1918, str. 27759

11. Joseph Hubrich, starszy szeregowy, ur. 2.08.1884, 50. Pułk Piechoty (2. Dolnośląski, 5. kompania) / 10. Dywizja Piechoty / V. Korpus Armii – zaginiony podczas bitwy między Mozealą i Beaumont; Verlustlisten Preußen Nr 1348 z 25.01.1919

12. Heinrich Jüptner, ur. 21.08. – poległ; pochowany: Menen (Belgia), kwatera B, grób 1718; Verlustlisten Preußen Nr 971 z 24.11.1917, str. 21295

13. Albert Klose, 21. Pułk Piechoty "von Borcke" Pomorski (6. kompania) / 209. Brygada Piechoty / 105. Dywizja Piechoty – poległ w bitwie między Wieprzem i Bugiem; Verlustlisten Preußen Nr 303 z 17.08.1915, str. 639

● Albert Klose, rezerwista, 10. Pułk Grenadierów im. Króla Fryderyka Wilhelma II (1. Śląski) /21. Brygada Piechoty / 11. Dywizja Piechoty / VI. Korpus Armii / 4. Armia – zaginiony w walkach pozycyjnych pod Verdun; Verlustlisten Preußen Nr 29 z 19.09.1914, str. 245

14. Paul Klose, 21. Pułk Piechoty "von Borcke" Pomorski (6. kompania) / 70. Brygada Piechoty / 35. Dywizja – lekko ranny w bitwie pod Huminiem i Wolą Szydłowiecką; Verlustlisten Preußen Nr 144 z 8.02.1915, str. 4745

15. Bernhard Köhler, ur. 17.03. – w niewoli; Verlustlisten Württemberg Nr 685 z 3.08.1918, str. 25454

● Bernhard Köhler, ur. 17.03.1894 – lekko ranny; Verlustlisten Württemberg Nr 580 z 6.07.1917, str. 19497

16. Karl Mischke, ur. 11.06. – poległy; pochowany: Dompierre (Francja), kwatera 3, Grób 88; Verlustlisten Preußen Nr 1203 z 31.07.1918, str. 25365

17. Paul Hermann Mischke, 10. Rezerwowy Pułk Piechoty (kompania karabinów maszynowych / 21. Rezerwowa Brygada / 11. Rezerwowa Dywizja / VI. Rezerwowy Korpus / 5. Armia – poległ w bitwie pod Varennes; Verlustlisten Preußen Nr 63 z 29.10.1914, str. 1948

18. Joseph I Mischke, Pułk Piechoty "Lehr" (1. batalion, 1. kompania) / 6. Przyboczna Brygada Piechoty / 3. Dywizja Przyboczna / Rezerwowy Korpus Przyboczny / 2. Armia – zaginiony w bitwie nad Gniłą Lipą; Verlustlisten Preußen Nr 262 z 30.06.1915, str. 730

19. Paul Nitsche, ur. 11.03. – w niewoli; Verlustlisten Preußen Nr 1300 z 25.11.1918, str. 27894

● Paul Nitsche, 11. Rezerwowy Pułk Piechoty (10. kompania) / 233. Brygada / 117. Dywizja Rezerwowa – lekko ranny w walkach pozycyjnych nad Izerą; Verlustlisten Preußen Nr 560 z 21.06.1916, str. 13029

20. August Petereit, ur. 25.09.1881, 6. Pułk Grenadierów "Graf Kleist von Nollendorf" (1. Zachodniopruski, 9. kompania) 19. Brygada Piechoty / 10 .Dywizja / V. Korpus Armii – zaginiony podczas bitwy między Mozelą i Beaumont; Verlustlisten Preußen Nr 1303 z 28.11.1918, str. 27942

● August Peterreit, ur. 25.09. – ciężko ranny; Verlustlisten Preußen Nr 1133 z 8.05.1918, str. 23475

21. Johann Peterreit, ur. 1.12. – ranny; Verlustlisten Preußen Nr 941 z 19.09.1917, str. 20705

22. Hermann Piefel, ur. 11.10. – zaginiony; Verlustlisten Preußen Nr 929 z 5.09.1917, str. 20437

● Hermann Piefel, 11. Rezerwowy Pułk Piechoty (7. kompania) / 233. Brygada / 117. Dywizja Rezerwowa – lekko ranny w bitwie nad Sommą; Verlustlisten Preußen Nr 628 z 8.09.1916, str. 14669

23. August Rother, 10. Rezerwowy Pułk Piechoty / 21. Rezerwowa Brygada / 11. Rezerwowa Dywizja / VI. Rezerwowy Korpus / 5. Armia – zaginiony podczas walk pozycyjnych nad Izerą; Verlustlisten Preußen Nr 513 z 25.04.1916, str. 12176

24. Paul Rother, ur. 12.03. – zaginiony; Verlustlisten Preußen Nr 1299 z 23.11.1918, str. 27877

● Paul Rother, podoficer, 38. Rezerwowy Pułk Piechoty (10. kompania) / 22. Rezerwowa Brygada / 12. Rezerwowa Dywizja / VI. Rezerwowy Korpus / 5. Armia – ranny podczas walk pod Ornes – Flabas; Verlustlisten Preußen Nr 66 z 1.11.1914, str. 2128

● Paul Rother, podoficer, 11. Rezerwowy Pułk Piechoty / 233. Brygada / 117. Dywizja Rezerwowa – lekko ranny podczas walk w Karpatach; Verlustlisten Preußen Nr 625 z 5.09.1916, str. 14596

25. Alfons Sauer, 272. Rezerwowy Pułk Piechoty / 82. Rezerwowa Dywizja Piechoty – zmarł w szpitalu polowym nr 119; Verlustlisten Preußen Nr 378 z 12.11.1915, str. 1008

26. Arthur Sauer, ur. 8.11. – zaginiony; Verlustlisten Preußen Nr 1281 z 30.10.1918, str. 27334

27. Paul Schmidt, starszy szeregowy, ur. 15.12. – poległ; Verlustlisten Preußen Nr 1165 z 17.06.1918, str. 24351

● Paul Schmidt, ur. 15.12 – lekko ranny; Verlustlisten Preußen Nr 850 z 5.06.1917, str. 18870

28. Bruno Scholz – poległ; pochowany: Marfaux (Francja), grób 1410; Verlustlisten Marine Nr 148 z 4.06.1918, str. 24054

29. Oskar Tschimmel, rezerwista, 38. Pułk Fizylierów "General-Feldmarschall Graf Moltke" (11. kompania) Śląski / 21. Brygada Piechoty / 11. Dywizja Piechoty / VI. Korpus Armii / 4. Armia – poległ podczas walk pod Vauqois; Verlustlisten Preußen Nr 55 z 20.10.1914, str. 1512

Uczestnicy I wojny światowej z folwarku Weselina (niem. Freudenthal, Kr. Schweidnitz)

1. Paul Deichsel, ur. 12.10 – zaginiony; Verlustlisten Preußen Nr 1015 z 15.12.1917, str. 22088

2. Paul Finke, ur. 24.09. – lekko ranny; Verlustlisten Preußen Nr 1290 z 9.11.1918, str. 27609

3. Gustav Hampel, starszy szeregowy; ur. 25.01.1882 – zaginiony; Verlustlisten Preußen Nr 741 z 23.01.1917, str. 17270

4. Paul Hampel, ur. 23.12. – poległ; pochowany: Lens-Sallaumines (Francja), kwatera 1, grób 154; Verlustlisten Preußen Nr 1209 z 7.08.1918, str. 25497

5. Albert Jakob, starszy szeregowy, ur. 21.08 – zmarł w szpitalu polowym; pochowany: Manicourt (Francja), kwatera 6, grób 185; Verlustlisten Preußen Nr 1159 z 10.06.1918, str. 24172

● Albert Jacob, 23. Rezerwowy Pułk Piechoty (2. kompania) / 22. Rezerwowa Brygada / 12. Rezerwowa Dywizja / VI. Rezerwowy Korpus / 5. Armia – lekko ranny podczas walk pozycyjnych we Flandrii i Artois; Verlustlisten, Preußen Nr 597 z 3.08.1916, str. 13747

6. Alfred Jakob, 7. Rezerwowy Pułk Piechoty (kompania karbinów maszynowych) / 17. rezerwowa Brygada Piechoty / 9. rezerwowa Dywizja / V Rezerwowy Korpus / V Armia – lekko ranny podczas walk pozycyjnych pod Verdun; Verlustlisten Preußen Nr 101 z 13.12.1914, str. 3617

● Alfred Jakob, 7. Rezerwowy Pułk Piechoty / 17. rezerwowa Brygada Piechoty / 9. rezerwowa Dywizja / V Rezerwowy Korpus / V Armia – lekko ranny podczas walk pozycyjnych pod Verdun; Verlustlisten Preußen Nr 457 z 17.02.1916, str. 11340

7. Paul Thamm, starszy szeregowy, ur. 5.08. – poległ; pochowany: Le Cateau (Francja), kwatera 3, grób 652; Verlustlisten Preußen Nr 1204 z 1.08.1918, str. 25394

● Paul Thamm, 49. Pułk Piechoty (6. kompania – lekko ranny) / 8. Brygada Piechoty / 4. Dywizja Piechoty / II Korpus Armii / 1. Armia – lekko ranny podczas bitwy pod Verdun; Verlustlisten Preußen Nr 613 z 22.08.1916, str. 14250

8. Alfred Treiber, starszy szeregowy, ur. 28.03 – zaginiony; Verlustlisten Preußen Nr 944 z 22.09.1917, str. 20783

Przypisy:

[a] Verlustlisten Preußen: 29, 37, 55, 63, 66, 101, 144, 262, 303, 350, 375, 378, 457, 513, 560, 597, 613, 625, 628, 648, 674, 741, 850, 929, 941, 944, 971, 990, 994, 1015, 1121, 1133, 1152, 1159, 1163, 1165, 1203, 1204, 1209, 1245, 1281, 1290, 1295, 1299, 1300, 1303, 1348, 1353; Verlustlisten Württemberg: 580, 685; Verlustlisten Marine: 148

[b] Listy najprawdopodobniej niekompletne. Brak nazwisk mieszkańców, którzy odbyli służbę i powrócili bez odniesienia ran

[c] Brak informacji o powrocie osób zaginionych w walce (śmierć lub niewola i powrót do domu po wojnie ?)

Posiadacie wiedzę na temat interesujących miejsc, budowli, a może znacie jakąś ciekawą historię ?? Podzielcie się z nami swoją wiedzą lub starociami z domowych strychów, głębokich szuflad oraz rodzinnych albumów. Wszelkie informacje, skany fotografii i dokumentów możecie przesyłać bez wychodzenia z domu na adres mailowy: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie obsługi JavaScript..

Zobacz też:
1. Udział mieszkańców Kalna w I wojnie światowej
2. Udział mieszkańców Marcinowiczek, Pyszczyna i Tarnawy w I wojnie światowej
3. Udział mieszkańców Przyłęgowa w I wojnie światowej
4. Udział mieszkańców Siedlimowic w I wojnie światowej
5. Udział mieszkańców Żarowa w I wojnie światowej
6. Udział mieszkańców Gołaszyc i Pożarzyska w I wojnie światowej
7. Udział mieszkańców Mielęcina w I wojnie światowej
8. Zaginione płyty z kościoła w Zastrużu
9. Podwodne groby mieszkańców gminy Żarów
10. S.M.S. "Pommern" – podwodny grób Paula Ludwiga z Gołaszyc
11. Pomnik poległych podczas I wojny światowej mieszkańców Wierzbnej

Źródła i ilustracje:
1. Deutschen Verlustlisten 1914-1919
2. T. Ciesielski, Żarów. Historia Miasta i Gminy, Żarów 2006
3. Volksbund Deutsche Kriegsgräberfürsorge e. V.
4. Archiwum autora

Opracowanie
Bogdan Mucha