W sakiewce dawnych mieszkańców gminy Żarów, cz. 22: Monety okolicznościowe cesarza Wilhelma II Hohenzollerna

Ostatni władca Cesarstwa Niemieckiego, urodził się 27 stycznia 1859 roku jako Friedrich Wilhelm Albert Victor, Prinz von Preußen (książę Prus), syn cesarza Fryderyka III, był więc wnukiem panującego do 1888 roku cesarza Wilhelma I. Matka Wilhelma II – Wiktoria była najstarszą córką królowej Wielkiej Brytanii o tym samym imieniu, a więc był przez nią potomkiem Welfów i linii ernestyńskiej Wettinów. Dzięki babce cesarzowej Auguście, małżonce Wilhelma I, wnuczce cara Pawła I, siostrzenicy Aleksandra I i Mikołaja I, płynęła w Wilhelmie również krew rosyjskiej dynastii Romanow-Holstein-Gottorp. Wychowywaniem fizycznie upośledzonego dziecka (lewa ręka była zniekształcona od urodzenia) zajął się surowy kalwinista, pedagog Georg Hinzpeter. Jego kalekie ramię, poddawane okrutnym zabiegom z użyciem prądu, utrudniało naukę jazdy konnej, ale matka i preceptor, niewrażliwi na łzy, po każdym z licznych upadków zmuszali go, by ponownie wsiadł na konia. Metoda była bezwzględna, ale przyniosła rezultaty. Bardzo szybko Wilhelm stał się doskonałym jeźdźcem.

Z podobną energią podchodził do zajęć szkolnych, lubił uczyć się historii Niemiec, pasjonował się zwłaszcza chlubnym okresem panowania cesarzy: Ottona I, Henryka III i Fryderyka I Barbarossy. Najwięcej radości sprawiała mu żegluga. Wilhelm odebrał surowe wychowanie pod okiem matki, której miłość na próżno starał się zaskarbić, a która bez zmrużenia oka patrzyła na jego cierpienie. Dorastał też w cieniu pełnego majestatu dziadka w dumnym mundurze wojskowym. Wykształcił stopniowo wysokie mniemanie o sobie, a także gwałtowny i popędliwy charakter. W latach 1874-1877 Wilhelm uczęszczał do elitarnego gimnazjum w Kassel -Wilhelmshöhe, po jego ukończeniu studiował prawo i nauki polityczne w Bonn. Młody książę w niczym nie przypominał rodziców: oni nie znosili militaryzmu, szczególnie w ujęciu Bismarcka, Wilhelm natomiast uwielbiał Żelaznego Kanclerza, który potrafił uczynić z Prus najpotężniejsze mocarstwo i umocnił władzę cesarską nad państwami niemieckimi. Ukończywszy naukę, Wilhelm w naturalny sposób zwrócił się ku armii, rozpoczął karierę wojskową, podczas której pogłębiła się jego miłość do wojny. Cztery lata później poślubił księżniczkę Augustę Wiktorię z rodu Schleswig-Holstein (1858-1921), z którą doczekał się siedmiorga dzieci.

Cesarz Wilhelm II Hohenzollern (1859-1941) 

Wilhelm, z łaski Bożej cesarz niemiecki, król Prus, margrabia Brandenburgii, burgrabia Norymbergi, hrabia Hohenzollern, suweren i wielki książę Śląska oraz hrabstwa kłodzkiego, wielki książę Nadrenii i Poznania, książę Saksonii, Westfalii i Angarii, Pomorza, Lüneburga, Szlezwiku, Holsztynu, Magdeburga, Bremy, Geldrii, Kleve, Julich i Bergu, jak również Wendów i Kaszub, Krosna, Lauenburga, Meklenburga etc. landgraf Hesji i Turyngii, margrabia Górnych i Dolnych Łużyc, książę Oranii, książę Rugii, Fryzji Wschodniej, Paderborn i Pyrmontu, Halberstadt, Münster, Minden, Osnabrück, Hildesheim, Verden, Kamienia, Fuldy, Nassau, Mörs etc. uksiążęcony hrabia Hennebergu, hrabia Marchii, Ravensburga, Hohenstein, Tecklenburg i Lingen, Mansfeld, Sigmaringen i Veringen, pan Frankfurtu, etc., etc

Na tron niemiecki wstąpił w roku śmierci dziadka Wilhelma, po krótkim intermezzo w postaci panowania Fryderyka III. Cesarzem i królem Prus został obwołany 15 czerwca 1888 – miał wówczas 29 lat (ceremonii koronacji nie odbył). Jedną z jego pierwszych politycznych decyzji było zdymisjonowanie kanclerza Otto von Bismarcka – na skutek różnicy zdań w polityce wewnętrznej i międzynarodowej, jak również konfliktu ambicji dwóch polityków – mianował na to miejsce Leo von Capriviego. W 1896 roku cesarz stał się bohaterem międzynarodowego skandalu dyplomatycznego, gdy w tzw. depeszy Krügera pogratulował przywódcy Burów zwycięstwa w bitwie z Anglikami. Na skutek odmiennych interesów w polityce kolonialnej zaczęły się ochładzać dobre dotychczas relacje z Wielką Brytanią, wpływ na to miała również rozbudowa niemieckiej floty wojennej przez ministra Alfreda von Tirpitza, będąca solą w oku Anglików. Program tirpitzowskiego urzędu ds. marynarki wojennej był wówczas zdecydowanie popierany przez Kaisera. Kolejną "wpadką" cesarza była tzw. mowa huńska z 1900 roku, w której zalecał on niemieckim żołnierzom bezwzględność w walce z powstaniem bokserów w Chinach. Gorzkie rozczarowanie przeszedł na konferencji w Algeciras w 1906 roku, gdy niemiecka polityka kolonialna spotkała się z oporem zarówno Wielkiej Brytanii, jak i Francji. W oczach opinii międzynarodowej pogrążył cesarza wywiad, jakiego udzielił w 1908 roku poczytnej angielskiej gazecie Daily Telegraph, w którym – pełen właściwej Hohenzollernom dezynwoltury – rozprawiał o imperialnych zakusach cesarstwa. Po skandalu zaczęto w Niemczech szeroką dyskusję nad ograniczeniem uprawnień cesarza w polityce zagranicznej.

Wilhelm II był zdecydowanym zwolennikiem polityki wojennej prowadzonej w latach 1914-18. Po zamachu na arcyksięcia Franciszka Ferdynanda w czerwcu 1914 roku zapewnił Austrii wszelką pomoc ze strony Niemiec w zwalczaniu "serbskiego barbarzyństwa". Podczas słynnej mowy w Reichstagu w sierpniu 1914 roku zapewnił: "Od dziś nie znam partii politycznych, znam tylko obywateli Niemiec". Co ciekawe, politykę cesarza poparły wówczas wszystkie stronnictwa w Reichstagu, łącznie z krytycznie nastawionymi dotychczas do wojny socjaldemokratami i katolikami. W ciągu trwania wojny, której większą część spędził w Głównej Kwaterze wojsk niemieckich w Pszczynie, Wilhelm zaczął jednak powoli tracić wpływ na działania na teatrze wojennym, de facto o wszystkich ważniejszych operacjach decydowali generałowie Erich Ludendorff i Paul von Hindenburg. Właściwie od 1915 roku Wilhelm II był nieomal pozbawiony władzy.

Cesarz Wilhelm II Hohenzollern podczas uroczystości odsłonięcia pomnika na wzgórzu Pfaffenberg między Nowym Jaworowem a Bolesławicami Świdnickimi 8 września 1906 roku

Wilhelm II musiał abdykować w wyniku tzw. rewolucji listopadowej, która przetoczyła się wówczas przez Niemcy. Kanclerz Rzeszy książę Maksymilian Badeński ogłosił samowolnie rezygnację z tronu Rzeszy i Prus zarówno Wilhelma II jak i kronprinca Wilhelma, choć cesarz chciał pozostać królem pruskim (nie było to możliwe przy konstytucji II Rzeszy, według której król pruski był automatycznie cesarzem niemieckim). 10 listopada 1918 roku Wilhelm przeniósł się ze swojej kwatery wojskowej w belgijskim Spa do Holandii, która – jako kraj neutralny w czasie wojny – udzieliła jemu i kronprincowi azylu. Wielu Niemców uznało to za dezercję z pola bitwy oraz złamanie zasady "pokonany król pruski ginie w boju na czele swych żołnierzy" i nigdy mu tego nie wybaczyło. Rezygnację z tronu potwierdził specjalnym dokumentem z 28 listopada 1918 roku. Władze holenderskie – mimo ratyfikacji traktatu wersalskiego i przystąpienia do Ligi Narodów – nie zgodziły się na ekstradycję i poddanie pod sąd Wilhelma, co było przewidziane w układach z 1919 roku.

Do 1920 roku rezydował w Amerongen, potem przeniósł się do miejscowości Doorn, gdzie pozostał do końca życia. Po śmierci cesarzowej Augusty Wiktorii poślubił w 1922 roku owdowiałą księżną Herminę von Schönaich-Carolath z książąt Reuss. Na wygnaniu poświęcił się pisaniu pamiętników oraz rąbaniu drewna, mimo fizycznego upośledzenia. Zmarł 4 czerwca 1941 roku w Doorn.

W czasie panowania cesarza Wilhelma II Hohenzollerna, emitowano srebrne i złote (próba. 900) monety z wizerunkiem władcy o nominałach 2, 3, 5 Marek. Poza tym w mennicy berlińskiej wybijane były srebrne monety okolicznościowe dla upamiętnienia 100. Rocznicy zwycięstwa nad Napoleonem pod Lipskiem (nominał 2 i 3 Marki) oraz 100. Rocznicy przyłączenia hrabstwa Mansfeld do Prus (nominał 3 Marki). Monety te nie zawierały na awersie popiersia cesarza Wilhelma II. 

2 Mark, "Der König rief und alle alle kamen" (100. Rocznica zwycięstwa nad Napoleonem pod Lipskiem), srebro (próba .900), średnica 28 mm, waga 11,11 g, rok emisji 1913, nakład 1 500 000 sztuk, mennica Berlin

3 Mark, "Der König rief und alle alle kamen" (100. Rocznica zwycięstwa nad Napoleonem pod Lipskiem), srebro (próba .900), średnica 33 mm, waga 16,667 g, rok emisji 1913, nakład 2 000 000 sztuk, mennica Berlin

3 Mark, "Segen des Mansfelder Bergbaues" (100. Rocznica przyłączenia hrabstwa Mansfeld do Prus), srebro (próba .900), średnica 33 mm, waga 16,667 g, rok emisji 1915, nakład 30 000 sztuk, mennica Berlin

Dotychczasowe opracowania:

Część 1: Srebrne talary Habsburgów i Hohenzollernów
Część 2: Grosze praskie
Część 3: Srebrne brakteaty
Część 4: Monety Cesarstwa Niemiec 1871-1918
Część 5: Monety Republiki Weimarskiej 1919-1933
Część 6: Monety III Rzeszy 1933-1945
Część 7: Monety Fryderyka Wilhelma IV 1840-1861
Część 8: Złote monety cesarza Leopolda I Habsburga
Część 9: Srebrny halerz legnicki z Wierzbnej
Część 10: Srebrne kwartniki Piastów śląskich
Część 11: Monety okolicznościowe obiegowe Republiki Weimarskiej 1925-1933
Część 12: Srebrne krajcary cesarza Leopolda I Habsburga
Część 13: Srebrne i złote monety cesarza Wilhelma II Hohenzollerna
Część 14: Monety Fryderyka Wilhelma II 1786-1797 
Część 15: Monety króla pruskiego Fryderyka II
Część 16: Monety cesarza Józefa I Habsburga
Część 17: Monety cesarza Wilhelma I Hohenzollerna
Część 18: Monety Fryderyka Wilhelma III Pruskiego (1797-1840)
Część 19: Monety cesarza Fryderyka III Hohenzollerna
Część 20: Monety cesarza Karola VI Habsburga
Część 21: Złote monety króla Fryderyka Wilhelma IV
"Obol zmarłego" - obyczaj praktykowany w XV-XVII wieku na cmentarzu przykościelnym w Wierzbnej

Posiadacie wiedzę na temat interesujących miejsc, budowli, a może znacie jakąś ciekawą historię ?? Podzielcie się z nami swoją wiedzą lub starociami z domowych strychów, głębokich szuflad oraz rodzinnych albumów. Wszelkie informacje, skany fotografii i dokumentów możecie przesyłać bez wychodzenia z domu na adres mailowy: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie obsługi JavaScript..

Źródła i ilustracje:
S. von Ilsemann, Der Kaiser in Holland, I – II, München 1968
S. Haffner, Prusy bez legendy: Zarys dziejów, Warszawa 1996
Ch. Graf von Krockow, Unser Kaiser, Glanz und Elend der Monarchie, München 1996
Louis Ferdinand Prinz von Preußen, Im Strom der Geschichte, München 1994
https://wcn.pl 
https://en.numista.com/
https://numimarket.pl 

Opracowanie
Bogdan Mucha