W sakiewce dawnych mieszkańców gminy Żarów, cz. 24: Monety cesarza Ferdynanda III Habsburga

Już w 1625 roku cesarz rzymski Ferdynand II Habsburg, przeprowadzi wolny wybór i koronację swego syna Ferdynanda III na króla Węgier. Dwa lata później po wprowadzeniu w Czechach monarchii dziedzicznej, Ferdynand został koronowany na króla czeskiego w Pradze. Z kolei w 1636 roku elektorzy Rzeszy Niemieckiej, wybrali go w Ratyzbonie na króla rzymskiego (niemieckiego). Cesarzem Rzymskim został po śmierci ojca 15 lutego 1637 roku. Większość jego rządów przypadła na okres toczonej w latach 1618-1648 tzw. wojny trzydziestoletniej. Nowy monarcha przystąpił do ratowania pogrążonych w ruinie Niemiec i odbudowy pozycji politycznej Habsburgów. W wrześniu 1640 roku zwołał Sejm Cesarstwa w Ratyzbonie, na obradach którego przywrócono funkcjonowanie centralnych organów Rzeszy. Swoim dekretem Ferdynand III sprzeciwił się na przełomie lat 1640-1641, przemarszowi wojsk z terenów Rzeczypospolitej do Flandrii, co zostało uzgodnione polsko-hiszpańskim traktatem sojuszniczym. Dwa lata później rozpoczął negocjacje pokojowe ze Szwedami, Holendrami oraz Francuzami, które prowadzono w w Münster i Osnabrück. Rozmowy prowadził wówczas ambasador cesarski Maksymilian hrabia von Trauttmansdorff. Ze względu na stale pogarszającą się sytuację Ligii Katolickiej oraz rządów cesarskich w Niemczech, w 1644 roku, Ferdynand III został zmuszony przyznać książętom i stanom Rzeszy prawo do samodzielnego zawierania traktatów i prowadzenia wojen. Rezultatem tego miało być wsparcie książąt Rzeszy w negocjacjach mających na celu zakończenie wojny trzydziestoletniej. W efekcie doszło do dalszego osłabienia władzy centralnej w Świętym Cesarstwie Niemieckim i stopniowego zawierania traktatów pokojowych z Francją i Szwecją przez kolejnych książąt niemieckich. Sytuacja wojsk cesarskich oraz sprzymierzonych była nie najlepsza.

Ferdynand III Habsburg z Bożej łaski uświęcony i wybrany cesarz rzymski, król Niemiec, Węgier, Czech, Chorwacji, arcyksiążę Austrii, książę Burgundii, Brabancji, Styrii, Karyntii, Karnioli, margrabia Moraw, książę Luksemburga, Śląska etc.

W 1645 r. armia szwedzka marszałka Lennarta Torstenssona pokonała siły cesarskie pod Jüteborgiem i Jankowicami. Trzy lata później pod Zursmarshausen wojska francuskie (Tureniusz) i szwedzkie (gen. Karol Gustaw Wrangel) po raz kolejny odniosły zwycięstwo nad wojskami Ferdynanda III, otwierając tym samym drogę do Austrii i Wiednia. W obliczu sromotnej klęski, cesarz zgodził się na podpisanie traktatu westfalskiego, co miało miejsce 24 października 1648 roku. Regulację jego postanowień spełnił edykt wydany w 1650 roku oraz sejm Cesarstwa zwołany w roku 1653. Wraz z zakończeniem wojny trzydziestoletniej, Ferdynand III ustanowił jednostki stałej armii dla obrony granic ziem dziedzicznych Habsburgów. Z kolei w 1654 roku zaakceptował ustawę Sejmu Cesarstwa, która pozwalała książętom i stanom Rzeszy na samodzielne zbieranie podatków na cele obronne. Decyzja ta wzmocniła pozycję książąt wobec cesarza, jak i wobec poddanych. Ferdynand III Habsburg zmarł 2 kwietnia 1658 roku we Wiedniu. Jego następcą został Leopold I, czwarty syn narodzony ze związku z Marią Anną, córką króla Hiszpanii Filipa III Habsburga.

W trakcie działań militarnych wojny trzydziestoletniej, prowadzonych za panowania Ferdynanda III Habsburga, w granicach dzisiejszej gminy Żarów spalono całkowicie i wyludniono: Bożanów, Gołaszyce (folwark), Kalno, Kruków (folwark), Marcinowiczki (folwark), Mrowiny, Pyszczyn, Siedlimowice, Tarnawe, Weseline (folwark), Wostówke (folwark), Zastruże (folwark i dwór), Żarów (folwark). Mocno lecz nie całkowicie zniszczone były: Buków, Imbramowice (folwark i 11 domów), Łażany, Mielęcin, Mikoszowa, Przyłęgów (folwark), Wierzbna (folwark, część gospodarstw, zdewastowany i doszczętnie ograbiony Kościół). O skali zniszczeń i wyludnienia świadczy fakt, że pod koniec wojny w Kalnie mieszkały tylko dwie rodziny, a w Pożarzysku było zaledwie siedmiu mieszkańców. Jeszcze w dwa lata po objęciu tronu cesarskiego przez Leopolda I Habsburga w 1657 roku, miejscowości Bożanów i Pyszczyn, określano jako zupełnie opustoszałe.

W latach panowania Ferdynanda III Habsburga – Cesarza Rzymskiego, Arcyksięcia Austrii, króla Niemiec, Czech, Węgier i Chorwacji, wybijano poniżej przedstawione nominały monet:

1 Pfennig, bilon (stop miedzi i srebra), waga 019 g, średnica 12,8 mm, mennica Graz 1639 (po prawej)
1 Pfennig, bilon (stop miedzi i srebra), waga 0,21 g, średnica 13 mm, mennica St. Veith 1650 (po lewej)

1 Kreuzer, srebro, waga ok. 0,70 g, średnica ok. 16 mm, mennica St. Veith, 1619-1637

1 Kreuzer, srebro, waga 0.70 g, średnica ok. 16 mm, mennica Breslau 1627

1 Kreuzer, srebro, waga 0,70 g, średnica 16 mm, mennica Graz 1640

3 Kreuzer, srebro, waga 1,85 g, średnica 22 mm, mennica Wiedeń 1639 

3 Kreuzer, srebro, waga 1,6 g, średnica 20 mm, mennica St.Veith 1642

1/4 Thaler, srebro, waga ok. 7 g, średnica ok 29 mm, mennica Wiedeń 1644 (od góry)

1/4 Thaler, srebro, waga 6,92 g, średnica 29 mm, mennica Kremnica 1648

1/2 Thaler, srebro, waga 13,86 g, średnica ok. 39 mm, mennica Graz 1624

1/2 Thaler, srebro, waga 14 g, średnica 39 mm, mennica Wiedeń 1656

1 Thaler, srebro, waga 28,2 g, średnica 45 mm, mennica St.Veith 1638-1642

1 Thaler, srebro, waga 28,6 g, średnica 44 mm, mennica Wiedeń 1643

2 Thaler, srebro, waga 60,34 g, średnica 49 mm, mennica Graz 1640

3 Thaler, srebro, waga 81,5 g, średnica ok. 55 mm, mennica Graz 1639

1/8 Ducat, złoto, waga 0,45 g, mennica St.Veith 1639

1/2 Ducat, złoto, waga 1,7 g, mennica Graz 1644-1645

1 Ducat, złoto, waga 3,46 g, mennica Graz 1643

1 Ducat, złoto, waga 3,44 g, mennica Wiedeń 1648

2 Ducat, złoto, waga 7 g, średnica 28 mm, mennica Wiedeń 1656

5 Ducat, złoto, waga 17,5 g, średnica 39 mm, mennica Wiedeń 1645

10 Ducat, złoto, waga 35 g, średnica 45 mm, mennica St.Veith 1629

10 Ducat, złoto, waga 35 g, średnica 45 mm, mennica Wiedeń 1645

Dotychczasowe opracowania:

Część 1: Srebrne talary Habsburgów i Hohenzollernów
Część 2: Grosze praskie
Część 3: Srebrne brakteaty
Część 4: Monety Cesarstwa Niemiec 1871-1918
Część 5: Monety Republiki Weimarskiej 1919-1933
Część 6: Monety III Rzeszy 1933-1945
Część 7: Monety Fryderyka Wilhelma IV 1840-1861
Część 8: Złote monety cesarza Leopolda I Habsburga
Część 9: Srebrny halerz legnicki z Wierzbnej
Część 10: Srebrne kwartniki Piastów śląskich
Część 11: Monety okolicznościowe obiegowe Republiki Weimarskiej 1925-1933
Część 12: Srebrne krajcary cesarza Leopolda I Habsburga
Część 13: Srebrne i złote monety cesarza Wilhelma II Hohenzollerna
Część 14: Monety Fryderyka Wilhelma II 1786-1797 
Część 15: Monety króla pruskiego Fryderyka II
Część 16: Monety cesarza Józefa I Habsburga
Część 17: Monety cesarza Wilhelma I Hohenzollerna
Część 18: Monety Fryderyka Wilhelma III Pruskiego (1797-1840)
Część 19: Monety cesarza Fryderyka III Hohenzollerna
Część 20: Monety cesarza Karola VI Habsburga
Część 21: Złote monety króla Fryderyka Wilhelma IV
Część 22: Monety okolicznościowe cesarza Wilhelma II Hohenzollerna
Część 23: Węgierskie złote guldeny
"Obol zmarłego" - obyczaj praktykowany w XV-XVII wieku na cmentarzu przykościelnym w Wierzbnej
 Złoty dukat odnaleziony w pobliżu Żarowa

Posiadacie wiedzę na temat interesujących miejsc, budowli, a może znacie jakąś ciekawą historię ?? Podzielcie się z nami swoją wiedzą lub starociami z domowych strychów, głębokich szuflad oraz rodzinnych albumów. Wszelkie informacje, skany fotografii i dokumentów możecie przesyłać bez wychodzenia z domu na adres mailowy: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie obsługi JavaScript.

Źródła i ilustracje:
● W. Felczak, Historia Węgier, Wrocław-Warszawa-Kraków 1983
● J. Krasuski, Historia Niemiec, Wrocław-Warszawa-Kraków 2002
● B. Mucha, Tajemnice Ziemi Żarowskiej, Świdnica 2019
● https://www.ma-shops.com/
● https://www.numisbids.com/
● https://onebid.pl/
● https://coinscatalog.net/
● https://en.numista.com/

Opracowanie
Bogdan Mucha