Menu witryny
Wystawy
Gmina Żarów
Historia gminy
Pocztówki i stare fotografie
Lapidarium
Zabytki w gminie
Zabytki w okolicy
Polecamy
Licznik odwiedzin
PROMUJEMY:
Strona główna
W sakiewce dawnych mieszkańców gminy żarów, cz.11: Monety obiegowe okolicznościowe Republiki Weimarskiej 1925-1932
System monetarny Republiki Weimarskej w latach 1919-1933, kształtował się następująco. Po ustanowieniu republiki w 1918 roku wydano następujące monety (o nowych wzorach) w walucie markowej: 50 fenigów (aluminium 1919-1922), 3 marki (aluminium 1922-1923), 200 marek (aluminium 1923), 500 marek (aluminium 1923). W związku z rosnącą inflacją, w latach 1922-1924 wydawano głównie banknoty, tzw. papierowe marki. Emitowano nowe wzory nawet kilka razy w miesiącu, o coraz to wyższych nominałach. Druk banknotów inflacyjnych prowadziła drukarnia państwowa (Reichsdruckerei) oraz prywatne firmy – stwierdzić można to po różnych oznaczeniach serii banknotów. W 1922 roku wydano jeszcze papierowe 1 i 2 marki, a na początku 1924 roku bardzo rzadki dziś banknot 100 bilionów marek.
Kilka słów o zabytkach przeznaczonych do zagospodarowania społecznego na terenie województwa wałbrzyskiego w 1979 roku
Na zachodnich i północnych terenach przyłączonych po 1945 roku do Polski, znajdowały się setki wspaniałych obiektów pałacowych, często z przyległą doń zabudową gospodarczą. Nazywane „junkierskimi i pruskimi", pałace oraz dwory niszczone były z cichego przyzwolenia różnych decydentów. Dużą rolę odegrała tutaj polityka PRL-u, która uznawała te obiekty za spadek poniemiecki, podwójnie niewłaściwy: klasowo – jako symbol wyzysku i narodowo – jako relikt niemiecki nie mający racji bytu. Niszczeniu przejętego mienia nierzadko sprzyjała dodatkowo bierność i polityczny serwilizm osób zarządzających określonymi zabytkami. Wśród dawnych rezydencji wiejskich we względnie korzystnej sytuacji znalazły się pałace zaadaptowane na szkoły, sanatoria, domy dziecka i inne tego rodzaju placówki. Większość budowli podworskich przejęły jednak Państwowe Gospodarstwa Rolne. W pałacach mieściły się biura, mieszkania pracowników, a w parterze nierzadko magazyny zboża lub co gorsza nawozów sztucznych. Administracja PGR-ów, zobligowana do zwiększania wydajności w uprawach i hodowli, troszczyła się o stan obór i chlewni, budowała nowe obiekty gospodarcze, nie myśląc o remontach pałaców. Z upływem czasu, gdy zaniedbane dachy zaczęły przeciekać, przenoszono lokatorów i biura do nowo zbudowanych obiektów. Konserwatorskie nakazy remontu opuszczonych zabytków, wsparte czasami zarządzeniem prokuratorskim, rzadko odnosiły skutek. Każdy administrator obiektu mógł się od nakazu uchylić, argumentując to brakiem materiałów budowlanych czy możliwości wykonawczych i wielu z tego korzystało. Do niszczenia zabytkowej architektury podworskiej przyczyniały się też zmiany w strukturach organizacyjnych PGR-ów.
O kościele w Zastrużu w świetle zapisów z kronik parafialnych w Osieku i Żarowie
Pierwsza wzmianka o kościele w Zastrużu pochodzi z 1695 roku. Dobudowany został on od wschodniej strony pałacu, a wewnętrzne wejście do niego znajdowało się w sali reprezentacyjnej pałacu. Zachowana do dziś murowana, tynkowana budowla, jest jednonawową, dwukondygnacyjną świątynią z prostokątnym prosto zamkniętym, dwuprzęsłowym prezbiterium. Na osi środkowej fasady znajduje się sklepiona kruchta. Fasada budowli zwieńczona jest faliście zamkniętym szczytem. Wyposażenie świątyni, która pierwotnie mieściła 220 osób, było początkowo dość ubogie. W jego skład wchodził ołtarz z obrazem „Koronacja Maryi” autorstwa jednego z uczniów M.L. Willmana. W 1754 roku ołtarz rozbudowano dodając rzeźbę autorstwa Dorasili. W 1757 roku odnowiono wnętrze kościoła, który wyposażono wówczas w tabernakulum, a w 1795 roku w monstrancję. W 1890 roku odrestaurowano wnętrze świątyni, wymieniono ławki i ustawiono nowe organy. W lipcu 1892 roku ukończono budowę wieży, na której 2 miesiące później, 27 września zawieszono dzwon nazwany „Michał”. W 1908 roku przeprowadzono gruntowną restaurację kościoła zastrużańskiego. Wszystkie prace zostały wykonane wówczas bardzo starannie, przy czym zachowany został barokowy wystrój wnętrz. Po 1918 roku w kościele umieszczone zostały płyty pamiątkowe poświęcone poległym na frontach I wojny światowej mieszkańcom Zastruża i Krukowa. W czasie działań wojennych w 1945 roku świątynia nie uległa zniszczeniom. Przez szereg następnych lat wobec braku należytej troski, jej stan techniczny oraz elementów wyposażenia ulegał stopniowemu pogarszaniu, o czym zanotowano w kronice parafii w Osieku i kronice parafii NSPJ w Żarowie.
Czytaj więcej: O kościele w Zastrużu w świetle zapisów z kronik parafialnych w Osieku i Żarowie
Zasłużeni dla rozwoju przeoratu w Wierzbnej opaci krzeszowscy Innocenty Fritsch i Bernard Rosa
Jak donoszą źródła pisane już w roku 1318 w Wierzbnej, znajdowało się 11 łanowe alodium ziemskie (funkcjonująca w średniowiecznym systemie prawa feudalnego forma własności nieruchomości; była to ziemia stanowiąca nieograniczoną własność, wolną od zobowiązań i ciężarów feudalnych, czym różniła się od lenna; nazywana również własnością bezwarunkową oraz własnością dziedziczną) należące do klasztoru cystersów w Krzeszowie. W 1326 roku książę świdnicko-jaworski Bolko II potwierdził cystersom krzeszowskim posiadanie części Wierzbnej, podarował im trzecią część dochodu z tzw. ius dextrarii, a także zwolnił od szeregu świadczeń na rzecz księcia, w tym także od służby wojskowej. W 1403 roku cystersi powiększyli swoją własność, odkupując od rycerza Hans von Rohnau murowany dwór, folwark, ziemię uprawną, winnicę, ogród, młyn, 8 zagród chłopskich oraz część przywilejów. W 1585 roku zakonnicy wykupili patronat nad miejscowym kościołem wraz z całym lennem. Prawdziwy rozkwit cysterskiej majętności nastąpił znacznie później bo pod koniec XVII wieku, kiedy to staraniem opata krzeszowskiego Bernarda Rosy, zebrana w 1683 roku we francuskim Citeaux kapituła generalna zakonu cystersów zatwierdziła plan utworzenia przeoratu w Wierzbnej (lata 1683-1810). Natomiast kolejny krzeszowski opat Innocenty Fritsch, rozbudował powstałe około 1696 roku skrzydło klasztorne w nowy barokowy kościół. O dwóch wielkich zwierzchnikach krzeszowskiego klasztoru, zasłużonych dla rozwoju wierzbneńskiego przeoratu, przeczytacie poniżej.
Skarb odkryty na piaskowni Heinricha von Korna w Zakrzowie
Za gromadzenie zbiorów dla działającego od 1858 roku Muzeum Starożytności Śląskich (Museum schlesischer Altertümer) we Wrocławiu, odpowiedzialna była początkowo prywatna fundacja, a od 1 kwietnia 1895 roku zadanie to przejęła pruska Prowincja Śląska. Zbiory tego Muzeum obejmowały znaleziska archeologiczne z rejonu Śląska od neolitu do XII wieku, zbiory monet, wyroby artystyczne i użytkowe średniowieczne i renesansowe, dzieła sztuki sakralnej (np. Ołtarz Świętej Barbary) i inne. Część zbiorów pochodziła z dawnego Królewskiego Muzeum Sztuki i Starożytności (Königliches Museum für Kunst und Altertümer). Tymczasowe siedziby muzeum okazały się niewystarczające dla pomieszczenia całości zbiorów. W sierpniu 1896 roku właściciel pałacu w Siedlimowicach i Pawłowicach, znany koneser sztuki i zabytków, dr Heinrich von Korn, podarował 500 000 marek na zakup Domu Stanowego (Gmach Stanów Śląskich lub Sejmu Śląskiego) przy dzisiejszym placu Wolności (wówczas Schlossplatz), aby stał się siedzibą muzeum. Po przebudowie tego gmachu, 27 listopada 1899 roku uroczyście otwarto tam Śląskie Muzeum Rzemiosła Artystycznego i Starożytności.
Czytaj więcej: Skarb odkryty na piaskowni Heinricha von Korna w Zakrzowie
Wieszaki odzieżowe z Brzegu i Wałbrzycha w zbiorach Żarowskiej Izby Historycznej
Kolejne dwa odzieżowe wieszaki trafiły do zbiorów Żarowskiej Izby Historycznej. Pierwszy z nich opatrzony jest napisem w języku niemieckim Heerenkleiderfabrik Franz Kuhnert. Firma Franza Kuhnerta założona została 9 marca 1909 roku w Brzegu (Brieg) jako niewielki zakład krawiecki szyjący męską odzież na wymiar. Jego właściciel został powołany do armii niemieckiej na dwa tygodnie przed wybuchem I wojny światowej. Interes prowadziła do 1918 roku jego małżonka Elfriede Kuhnert. Po zakończeniu wojny i powrocie właściciela, rodziny interes Kuhnertów został rozbudowany przestrzenie, a w 1928 roku otwarto pierwszą filię zakładu mieszczącą się w Jeleniej Górze (Hirschberg). W ciągu następnych 10 lat powstało 10 kolejnych oddziałów m.in. w Ząbkowicach Śląskich (Frankenstein), Nysie (Neisse), Prudniku (Neustadt) i Kłodzku (Glatz). W 1934 roku przejęta została fabryka odzieżowa we Wrocławiu wyposażona w najnowocześniejszy park maszynowy. Przedsiębiorstwo Kuhnerta zatrudniało wówczas 80 pracowników w Brzegu i 110 we Wrocławiu. W firmie pracowali synowie Kuhnerta, Franz jun., Heinz i Horst.
Czytaj więcej: Wieszaki odzieżowe z Brzegu i Wałbrzycha w zbiorach Żarowskiej Izby Historycznej
VIII Żarowska Prelekcja Historyczna
Za Nami VIII Żarowska Prelekcja Historyczna. We wtorek 27 lutego 2018 roku w sali kameralnej Gminnego Centrum Kultury i Sportu w Żarowie po raz kolejny zgromadzili się lokalni oraz przyjezdni miłośnicy historii, odkryć i związanych z nimi tajemnicami. Gościem specjalnym był pan Krzysztof Czernecki – kapitan w Królewskim Pruskim Regimencie Piechoty "Alt Kreytzen". Widowie zgromadzeni w GCKiS, mieli okazję zapoznać się z materiałem dotyczącym Góry Krukowskiej i Góry Pyszczńskiej. Mowa była o m.in. znaleziskach pamiętających czasy cesarstwa rzymskiego, kiedy okolice zamieszkiwali germańscy Silingowie, o nieistniejących budowlach takich jak wiatraki oraz o pozostałościach dawnych wyrobisk górniczych i konstrukcji pieca wapienniczego. Uczestnikom prelekcji zaprezentowane zostały różnego rodzaju plany i mapy datowane od 1736 do 1965 roku, fragmenty opracowań dotyczących botaniki i geologii, archiwalne oraz współczesne fotografie, a także przedstawiony został stan historycznych badań poświęconych Górze Krukowskiej i Górze Pyszczyńskiej.
Kolejne dwa wieszaki odzieżowe w zbiorach Żarowskiej Izby Historycznej
Kolejne dwa wieszaki odzieżowe powiększyły pokaźny już zbiór tego rodzaju przedmiotów w Żarowskiej Izbie Historycznej. Kolekcję zasiliły: wieszak z napisem Herren Bekleidungshaus Fritz Nieder, Saarau (trzeci w zbiorach Izby z dawnego żarowskiego sklepu Fritza Niedera) oraz wieszak z napisem: Dom odzieżowy J.Grzybek Poznań, St. Rynek 10. W przypadku drugiego z wymienionych eksponatów, mamy do czynienia z domem odzieżowym, który funkcjonował w przedwojennym Poznaniu, a którego reklamy zamieszczone były m.in. w Naszej Gazetce: pisemko dzieci szkół powszechnych w Poznaniu 1939.04 R.5 Nr 8 oraz w Sprawozdaniu za Rok 1935/36 Poznańskiego Towarzystwa Wioślarzy "Tryton" T. z. w Poznaniu założonego w roku 1912. Oba wieszaki przekazał do Żarowskiej Izby Historycznej pan Krzysztof Jacek Matziol. Składamy panu Serdeczne Podziękowania.
Czytaj więcej: Kolejne dwa wieszaki odzieżowe w zbiorach Żarowskiej Izby Historycznej
Zbiory Żarowskiej Izby Historycznej wzbogacone o kolejne pozycje wydawnicze
Zbiory Żarowskiej Izby Historycznej zostały wzbogacone o kolejne pozycje wydawnicze. Tym razem są to: książka Ludwiga Nehringa, poświęcona Geografii Niemiec "Erdkunde von Deutschland" (zeszyt I), wydana we Wrocławiu w 1935 roku przez wydawnictwo Verlag von Heinrich Handel in Breslau oraz dwa słowniki: polsko-niemiecki i niemiecko-polski, opracowane przez Oskara Calliera i wydane w 1923 roku w Lipsku. Publikacje przekazała do Żarowskiej Izby Historycznej pani Jadwiga Jurkowska. Składamy pani Serdeczne Podziękowania.
Czytaj więcej: Zbiory Żarowskiej Izby Historycznej wzbogacone o kolejne pozycje wydawnicze
Płaskorzeźby greckich bogów z wieży dawnego pałacu w Siedlimowicach
Twórca przedwojennej świetności pałacu w Siedlimowicach, dr filozofii Heinrich von Korn urodził się 6 kwietnia 1829 roku we Wrocławiu. Pochodził z rodziny znanych wrocławskich wydawców gazet i książek. Był aktywnym uczestnikiem życia publicznego we Wrocławiu, członkiem wielu stowarzyszeń oraz radcą miejskim. Należał do inicjatorów powstania Muzeum Starożytności Śląskich. Hojnymi darami z własnej kolekcji wspomagał Śląskie Muzeum Sztuk Pięknych we Wrocławiu, do którego trafiły m. in. prace Adolpha von Menzela i Martena van Heemskerka. W 1892 roku Heinrich von Korn sfinansował zakup budynku przeznaczonego następnie na Śląskie Muzeum Rzemiosła Artystycznego i Starożytności. W Jego prywatnych zbiorach znajdowały się dzieła zarówno mistrzów dawnych (np. wspomnianego już Martena van Heemskerka), jak i współczesnych: Antona von Wernera czy Arnolda Böcklina. W 1867 roku nabył od hrabiego von Pückler pałac w Siedlimowicach. Z inicjatywy von Korna rezydencja, która od połowy XVIII wieku stanowiła czteroskrzydłowe założenie barokowe, została gruntownie przebudowana w latach 1873-1875. W rezultacie powstał neorenesansowy, dwukondygnacyjny pałac, pokryty dwuspadowym dachem z bogato zdobionymi lukarnami. Całość założona była na planie litery L. W tym samym czasie do pałacu dobudowano od strony wschodniej kaplicę i niewielką oranżerię, a od strony północnej czterokondygnacyjną wieżę z cebulowatą kopułą. Wieża połączona była arkadowym przejściem z korpusem głównym budowli.
Czytaj więcej: Płaskorzeźby greckich bogów z wieży dawnego pałacu w Siedlimowicach
Dokumentacja żarowskiej "Silesii" z lat 1904-1950 w zbiorach Żarowskiej Izby Historycznej
Zbiór dokumentów Verein Chemischer Fabrik Saarau i późniejszych Zjednoczonych Fabryk Chemicznych "Silesia" z lat 1904-1950, trafił do zbiorów Żarowskiej Izby Historycznej. Wśród dokumentów znajdują się m.in. rachunek z 1909 roku, kalendarzowe kartki z datami 12 listopada 1927 roku, 30 maja 1933 r., 29 czerwca 1933 roku, odręczne notatki i fragmenty dokumentów sprzed 1945 r., niewypełniony przekaz pocztowy na nazwisko dr Alexandra Schweitzera ze Stuttgartu (1942 r.), dokumentacja dotycząca przejęcia przez Zjednoczone Zakłady Chemiczne "Silesia" budynków przy ówczesnym pl. Stalina w Świdnicy (pisma z lat 1948-1949), wykaz przedsiębiorstw i zakładów nadzorowanych przez Centralny Zarząd Przemysłu Chemicznego, zarządzenie w sprawie struktury organizacyjnej przemysłu chemicznego z dnia 9.III.1948 roku podpisane przez ówczesnego dyrektora generalnego prof. dr A.Zmaczyńskiego, zarządzenie reorganizacji wytwórni siarczanu glinu w Złotnikach z dnia 1 lipca 1948 roku, zamówienie na sprzęt telefoniczny skierowane do Biura Sprzedaży Sprzętu Teletechnicznego w Warszawie z dnia 12 czerwca 1948 roku, zamówienie skierowane do zakładu malarskiego Stanisław Gonek w Żarowie z dnia 3 stycznia 1949 roku, karty podatkowe pracowników żarowskiej "Sielsii" z lat 40-tych, kalendarzowa kartka z 4 marca 1950 roku oraz inne. Zbiór dokumentów przekazał do Żarowskiej Izby Historycznej mieszkaniec Żarowa. Składamy Serdeczne Podziękowania.
Informacje
Historia miejscowości
Dawni mieszkańcy
Kalendarium
Kartografia
Słownik miejscowości
Muzea, wystawy, zabytki
Archeologia i Historia
Strony historyczne
WSPÓŁPRACUJEMY:
