Menu witryny
Wystawy
Gmina Żarów
Historia gminy
Pocztówki i stare fotografie
Lapidarium
Zabytki w gminie
Zabytki w okolicy
Polecamy
Licznik odwiedzin
PROMUJEMY:
Strona główna
Szklane ampułki 5,845 g chlorku sodu z DZCH "Organika" w zbiorach Żarowskiej Izby Historycznej
Chlorek sodu, NaCl to nieorganiczny związek chemiczny z grupy chlorków, sól kwasu solnego i sodu. Stanowi podstawowy składnik soli kuchennej, soli warzonej i soli drogowej. W przyrodzie występuje m.in. jako halit, minerał tworzący pokłady soli kamiennej, a w postaci rozpuszczonej w wodzie morskiej oraz w wodach mineralnych (najwięcej w tzw. solankach). Chlorek sodu jest także składnikiem płynów pozakomórkowych organizmów żywych (zwłaszcza zwierzęcych). Chlorek sodu stosowany jest jako środek spożywczy, nadający jedzeniu słony smak. Jest także używany w przemyśle szklarskim i garbarstwie oraz do konserwacji żywności. Stanowi surowiec do otrzymywania kwasu solnego, sodu, chloru, wodorotlenku sodu i węglanu sodu (sody). Jest wykorzystywany do roztapiania śniegu i lodu z ulic i chodników, gdyż roztwór wody i chlorku sodu zamarza przy bardzo niskich temperaturach. Jest używany w spektroskopii oraz w chłodnictwie (z lodem tworzy mieszaninę oziębiającą, w tym przypadku temperatura tego roztworu może wynosić nawet −21,5°.
Foldery DZCH "Organika" z 1967 roku w zbiorach Żarowskiej Izby Historycznej
W 1958 roku w "DZCH" Żarów uroczyście obchodzono stulecie istnienie zakładów, o czym w codziennej produkcji przypominał coraz gorszy stan parku maszynowego i zaplecza socjalnego. W 1961 roku ze względu na zużycie maszyn konieczne stało się zaniechanie produkcji kilku wyrobów. Inne wycofano z produkcji, gdyż brakowało surowców, nie było na nie popytu, albo proces ich wytwarzania był zbyt pracochłonny. Wdrożono do produkcji tylko kilka nowych przyspieszaczy wulkanizacyjnych. Przez wiele lat wzrost produkcji osiągano głównie za sprawą ograniczenia asortymentu i jakości produktów, znacznie mniejsze znaczenie miała poprawa organizacji i wydajności pracy. W pierwszej połowie lat 60-tych przeprowadzono w "DZCH" prace modernizacyjne. W ich trakcie wymieniono część maszyn, co pozwoliło na zmianę technologii produkcji niektórych wyrobów. W drugiej połowie lat 60-tych w zakładach chemicznych wytwarzano półprodukty potrzebne do produkcji farb, lakierów, superfosfatów, materiałów izolacyjnych i gumowych. W produkcji było także kilka rodzajów tzw. farb malarskich suchych o czym informują m.in. zachowane foldery reklamowe z 1967 roku, wydane w Warszawie a wydrukowane w Gdyni.
Czytaj więcej: Foldery DZCH "Organika" z 1967 roku w zbiorach Żarowskiej Izby Historycznej
Porcelanowy talerz "KS Zjednoczeni Żarów" oraz szklanki "Szamotowni"- lokalne pamiątki w zbiorach Żarowskiej Izby Historycznej
Zbiory Żarowskiej Izby Historycznej zostały powiększone o trzy pamiątki lokalne związane z drużyną piłkarską "Zjednoczeni" Żarów oraz tzw. "Szamotownią" (dwie nazwy ŻZMO i Żaroszamot S.A.). Pamiątkami tymi są: 1. pamiątkowy talerz o średnicy ok. 19,5 cm na otoczce "KLUB SPORTOWY ZJEDNOCZENI Żarów, z sygnaturą Fabryki Porcelany "Karolina" z Jaworzyny Śląskiej i sprawną zawieszką na odwrocie; 2. szklanka z logo i danymi teleadresowymi firmy Żaroszamot S.A., średnica 6,5 cm, wysokość 10 cm, ze szkła przezroczystego; 3. szklanka z logo firmy Żarowskich Zakładów Materiałów Ogniotrwałych, średnica 7 cm, wysokość 9,5 cm, ze szkła przezroczystego
Hrabiowie Michael i Hartmuth von Matuschka, baronowie Toppolczan-Spättgen
W XVI wieku dobra pyszczyńskie i granicząca z nimi „łąka krukowska” miały status dóbr lennych. Prawnym właścicielem wsi Pitschen (Pyszczyn) było biskupstwo wrocławskie, a „łąki” Korona (władca księstwa świdnickiego). W 1522 roku Friedrich von Reichenbach otrzymał list lenny, będący potwierdzeniem wykupu prawa do dzierżenia "łąki krukowskiej". W 1540 roku biskup wrocławski Baltazar von Promnitz wystawił von Reichenbachowi podobny list na dobra pyszczyńskie. Wieś mogła być jednak dziedziczona tylko przez męskich potomków rodu, natomiast krukowskie także przez kobiety. Uprawnienia lenników były dość rozległe, m.in. za zgodą właściciela mogli zaciągać pożyczki pod zastaw dóbr i zapisywać na nich dożywocia. W rękach szlacheckiego rodu von Reichenbach, dobra pyszczyńskie pozostały przez 184 lata. Ostatni pan na Pyszczynie, Hans Heinrich von Reichenbach zmarł 11 sierpnia 1724 roku nie doczekawszy się męskiego potomka. W tej sytuacji 12 kwietnia 1727 roku, biskup wrocławski nadał lenno Heinrichowi Gottfriedowi baronowi von Spättgen, właścicielowi podlegnickiego Ulesia oraz kilku majątków na wschód od Grodkowa: Dębiny, Głębocka, Tarnicy i Żelazna. Baron von Spättgen, władał Pyszczynem do roku 1744. Przed swoją śmiercią udało mu się jednak załatwić przekazanie lenna mężowi swojej córki Józefy, Friedrichowi Rudolfowi baronowi, a od 1744 roku hrabiemu von Matuschka, który po śmierci teścia przyjął jego herb i tytuł. Hrabiowie von Matuschka, baronowie Toppolczan-Spättgen władali Pyszczynem aż do 1945 roku.
Czytaj więcej: Hrabiowie Michael i Hartmuth von Matuschka, baronowie Toppolczan-Spättgen
O tzw. francuskim dębie i mogile żołnierzy napoleońskich z 1813 roku w Mrowinach
W 1812 roku Napoleon Bonaparte rozpoczął wojnę z Rosją, jedynym niepokonanym jeszcze przeciwnikiem na kontynencie. Miał do dyspozycji liczącą blisko 600 000 żołnierzy "Wielką Armię", wyposażoną w 1300 dział. Dnia 24 czerwca 1812 roku wojska Napoleona wkroczyły na terytorium Imperium Rosyjskiego. Przeciwnik dysponując armią o połowę mniejszą, nie chciał stoczyć decydującej bitwy, w obawie przed klęską. Dowódca rosyjskiej armii, generał Michał Kutuzow stosował metodę ciągłego wycofywania się w głąb kraju. W ten sposób Napoleon bez walki dotarł w okolice Moskwy. Dopiero tam car Aleksander I w obawie przed utratą swej stolicy wymógł na Kutuzowie stoczenie bitwy z Francuzami. Miała ona miejsce koło wsi Borodino w dniach 5-7 września 1812 roku. Starcie było zacięte i krwawe. Zginęło w nim około 40 000 – 58 000 Rosjan i około 35 000 – 40 000 żołnierzy Napoleona, niemniej bitwa była nierozstrzygnięta. Po niej genenerał Kutuzow wycofał się dalej na wschód, przez co 14 września 1812 roku Francuzi mogli zająć Moskwę. Następnego dnia w mieście wybuchł pożar (do dziś nie wiadomo, która ze stron przyczyniła się do niego). W zniszczonej w dużym stopniu Moskwie, Napoleon nie miał zamiaru spędzać zbliżającej się zimy i dał hasło do odwrotu.
Czytaj więcej: O tzw. francuskim dębie i mogile żołnierzy napoleońskich z 1813 roku w Mrowinach
Z życia żarowskiego PTTK na fotografiach, cz.1
W opracowaniu Heleny Dziedzic pt. "Żarowski oddział PTTK", przeczytać możemy: W roku obecnym mija 40 lat od powołania żarowskiego Koła Polskiego Towarzystwa Turystyczno – Krajoznawczego, działającego trzy dekady. Jego istnienie ściśle związane było z żarowskim przemysłem. Tak więc wraz z zamykaniem czy przekształcaniem naszych zakładów, zmieniły się losy nawet organizacji turystycznych. 18 stycznia 1966 roku kilkunastoosobowa grupa pracowników ŻZMO w Żarowie założyła Zakładowe Koło PTTK i zgłosiła działalność do Oddziału w Świdnicy. Grupę założycielską tworzyli: Benedykt Karczewski, Danuta Andrzejewska, Stanisław Andrzejewski, Stanisław Mikołajczyk, Józefa Hennig, Maria Statkiewicz, Jerzy Statkiewicz, Janusz Bryłka, Helena Buca, Helena Dziedzic, Jerzy Hennig, Jan Fąfara, Czesław Fąfara, Edwarda Kozłowska, Ryszard Słabisz i Franciszek Kosydar. Pierwszym Przewodniczącym wybrany został Benedykt Karczewski, sekretarzem była Danuta Andrzejewska, a skarbnikiem Stanisław Mikołajczyk. Kolejnymi przewodniczącymi Koła byli w latach 1966-67 – Benedykt Karczewski, 1967-71 – Józef Kuszczak, 1971-90 – Stanisław Jaryczewski, 1980-82 -Bolesław Moryl, 1982-91 – Stanisław Jaryczewski, 1991-92 – Ryszard Patronik, 1992-96 – ponownie Bolesław Moryl. W początkowym okresie nasze Koło oparło swoją działalność na pracy 3 sekcji: turystyki pieszej, z której wyłoniła się później sekcja turystyki górskiej, sekcja kajakowa i sekcja żeglarska.
Czytaj więcej: Z życia żarowskiego PTTK na fotografiach, cz.1
Mecze siatkarskie przy dawnym "Marienhaus" w Żarowie
Jak pisze Tomasz Ciesielski w swoim opracowaniu pt. Żarów. Historia Miasta i Gminy ... W 1910 r. małżonkowie Eugen Karl i Marie Anna von Kulmiz postanowili wybudować w Żarowie dom opieki nad młodzieżą. Projekt budynku opracował wrocławski architekt Henry. Budowę rozpoczęto na terenach i ze środków von Kulmizów w 1912 r. i ukończono po ponad roku. W dniu 16 XII 1913 r. odbyło się pierwsze nabożeństwo i nastąpiło poświęcenie budynku, który od imienia fundatorki otrzymał nazwę „Marienhaus”. W wyniku starań miejscowej społeczności ewangelickiej w największym pomieszczeniu urządzono kaplicę. Ściany i sufit pokryte były polichromią, a duże okna otrzymały kolorowe szyby. Przy ścianach północnej i wschodniej wznosiły się empory. Skromny ołtarz umieszczony był w południowej części sali, w niewielkiej niszy. W 1931 r. wzbogacono wystrój ołtarza o obraz „Chrystus na morzu”. Pozostałe pomieszczenia „Marienhausu” wykorzystywano zgodnie z założeniem - służyły wychowaniu kulturalnemu i zawodowemu młodzieży. Odbywały się w nim zebrania gminy, towarzystw i związków ewangelickich. Była też w „Marienhaus” biblioteka założona przez von Kulmizów (podarowali ok. 2000 książek). Wkrótce po wybudowaniu von Kulmiz przekazali obiekt gminie, ale darowizna obciążona była usterkami natury prawnej. Wyszło to na jaw w 1926 r., kiedy likwidowano fabrykę maszyn „Marie”. Okazało się wtedy, że gmina wyznaniowa nie nabyła praw własności do placów, na którym stały „Marienhaus” i pobliskie probostwo. Konieczne stało się wykupienie terenu. Dzięki pomocy władz kościelnych, Związku Gustawa Adolfa i Towarzystwa Ewangelickiego żarowskiej społeczności protestanckiej udało się bardzo szybko zebrać potrzebną na ten cel kwotę 36000 marek. Sprawy własnościowe uporządkowano ostatecznie w 1927 r. Początkowo w „Marienhaus” odbywały się tylko popołudniowe nabożeństwa w dni świąteczne, a duchowni dojeżdżali z Piotrowic.
Czytaj więcej: Mecze siatkarskie przy dawnym "Marienhaus" w Żarowie
Monety z lat 1975-1990 w zbiorach Żarowskiej Izby Historycznej
Kolekcja numizmatów Żarowskiej Izby Historycznej, została powiększona o liczący 16 sztuk zbiór monet datowanych od 1975 do 1990 roku. Pośród numizmatów są monety o nominałach 10 zł (wzór 1984 – 1 sztuka), 10 zł (wzór 1989 – 2 sztuki), 10 zł z wizerunkiem Bolesława Prusa (1976 – 1 sztuka), 10 zł z wizerunkiem Adama Mickiewicza (1975, 1976), 20 zł (wzór 1984 – 1 sztuka), 20 zł (wzór 1989 – 2 sztuki), 20 zł z wizerunkiem Marcelego Nowotki (1976, 1977), 50 zł z wizerunkiem Władysława Sikorskiego (1981), 50 zł (1990 Rzeczpospolita Polska), 100 zł (1990 Rzeczpospolita Polska), 500 zł (1989 – "50 Rocznica Wojny Obronnej Narodu Polskiego).
Czytaj więcej: Monety z lat 1975-1990 w zbiorach Żarowskiej Izby Historycznej
Dawna organistówka w Bukowie
Zgodnie z obowiązującymi w Polsce przepisami prawa, zabytkiem może być ruchomość albo nieruchomość, spełniająca określone warunki. Przede wszystkim musi być to dzieło człowieka, bądź rzecz związana z jego działalnością, która stanowi świadectwo minionych czasów (epoki) albo konkretnego zdarzenia. Warunkiem uznania za zabytek jest posiadanie choć jednej z trzech wartości: historycznej, artystycznej lub naukowej, dzięki której zachowanie tego obiektu dla przyszłych pokoleń leży w interesie społecznym. Zabytki wedle ustawy z dnia 23 lipca 2003 roku (o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami), podzielone zostały na trzy kategorie. Pierwszą są zabytki nieruchome czyli innymi słowy zabytkowe nieruchomości, części nieruchomości bądź zespoły nieruchomości. Mogą to być m.in. budynki albo innego rodzaju budowle i konstrukcje trwale powiązane z gruntem, ale też parki, układy urbanistyczne, zespoły budowlane, krajobrazy kulturowe, cmentarze czy inne miejsca warte upamiętnienia. Drugą kategorię stanowią zabytki ruchome, a więc rzeczy ruchome, przedmioty, części przedmiotów lub zespoły rzeczy ruchomych spełniające definicję zabytku. Do kategorii trzeciej zaliczamy zabytki archeologiczne, na które składają się zarówno zabytki nieruchome (stanowiska archeologiczne) jak też zabytki ruchome (artefakty, ruchome relikty archeologiczne).
Banknoty z lat 1936-1988 w zbiorach Żarowskiej Izby Historycznej
Kolekcja banknotów Żarowskiej Izby Historycznej została powiększona o zbiór 8 banknotów o nominałach od 20 do 10 000 zł z lat 1936-1988. Pośród nich są następujące egzemplarze: 20 zł z wizerunkiem Emilii Plater, 50 zł z wizerunkiem generała Karola Świerczewskiego, 100 zł z wizerunkiem Ludwika Waryńskiego, 200 zł z wizerunkiem Jarosława Dąbrowskiego, 500 zł z wizerunkiem Tadeusza Kościuszki, 1000 zł z wizerunkiem Mikołaja Kopernika, 5000 zł z wizerunkiem Fryderyka Chopina i 10 000 zł z wizerunkiem Stanisława Wyspiańskiego.
Czytaj więcej: Banknoty z lat 1936-1988 w zbiorach Żarowskiej Izby Historycznej
Dawne przeprawy brodowe na Strzegomce w pobliżu Łażan
Przez teren gminy Żarów przepływa południowym skrajem Bystrzyca, a bardziej centralnie z odchyleniem na północ Strzegomka. Za Bukowem wpada do tej drugiej Tarnawka, która zaczyna swój bieg w okolicach Kalna. Naturalne koryto Strzegomki zostało zmienione, na skutek regulacji przeprowadzonych w okolicach Łażan oraz na odcinku od Łażan do Pyszczyna. Autorem pierwszej stabilizacji nurtu tej rzeki, był w latach 90-tych XVIII wieku, hrabia Nikolas August Wilhelm von Burghauss, od 1775 roku właściciel kompleksu majątkowego Łażany-Piotrowice. Prace jakie wówczas przeprowadzono, zapobiegły kolejnym powodziom, a także przyniosły pozyskanie ok. 180 ha nowych gruntów rolnych, dawniej zalewowych, które znajdowały się między Łażanami a Żarowem. Podmokły i zabagniony obszar z rozwidlonym korytem Strzegomki oraz trzema zbiornikami wodnymi położonymi na południe od Łażan, przedstawiony został na mapie autorstwa Johanna Walfganga Wielanda z ok. 1736 roku. Austriacki kartograf, wykreślił także drogę (później zwana Węglową) wiodącą ze Świebodzic (Freiburg), przez Ciernie (Zirlau) i dalej obok Żarowa (Sara) do Łażan (Lahsen), gdzie krzyżowały się trakty Środa Śląska-Świdnica i Wrocław-Strzegom. Oznaczony gościniec na odcinku od Żarowa do Łażan, przebiegał łukiem z ominięciem wspomnianych wcześniej zbiorników wodnych i terenów zalewowych. Do Strzegomki docierał w miejscu, gdzie znajdował się bród, czyli płytki odcinek koryta rzeki o twardym i spokojnym nurcie, umożliwiający jego przekroczenie piesze lub przejazd konno/wozem. Tędy wiódł również odcinek drogi łączącej Łażany z Mrowinami. Bród stracił na znaczeniu w latach 90-tych XVIII wieku, kiedy uregulowano Strzegomkę i wyznaczono nową drogę z żelaznym mostem, wzniesionym w 1796 roku z inicjatywy hrabiego von Burghaussa. W dalszym ciągu był jednak użytkowany przez cały XIX wiek, aż do lat 40-tych XX wieku, co potwierdza mapa topograficzna Topographische Karte (Messtischblatt) 5065 (alt. 2952) Ingramsdorf (1:25 000) 1943, gdzie oznaczony został jako Ft (skrót od Furt = bród).
Czytaj więcej: Dawne przeprawy brodowe na Strzegomce w pobliżu Łażan
Informacje
Historia miejscowości
Dawni mieszkańcy
Kalendarium
Kartografia
Słownik miejscowości
Muzea, wystawy, zabytki
Archeologia i Historia
Strony historyczne
WSPÓŁPRACUJEMY:
