Menu witryny
Wystawy
Gmina Żarów
Historia gminy
Pocztówki i stare fotografie
Lapidarium
Zabytki w gminie
Zabytki w okolicy
Trasy rowerowe
Licznik odwiedzin
PROMUJEMY:
Strona główna
Przez Königszelt do krematoriów Auschwitz
W czerwcu 1940 roku w podzielonej na dwie strefy Francji (północna pod okupacją niemiecką i południowa jako Państwo Francuskie „Vichy” zależne od Niemiec) mieszkało ok. 350 000 Żydów, z których połowa była uciekinierami bez obywatelstwa francuskiego. W okupowanej strefie północnej stosowano bezpośrednio nazistowskie przepisy antysemickie. Z kolei w strefie południowe, od października 1940 roku rząd Vichy zakazał Żydom wykonywania określonych zawodów, a Żydów-cudzoziemców internował w obozach przejściowych / tranzytowych: Pithiviers (1941 – 17.08.1942), Compiègne, Beaune-la-Rolande (14.05.1941 – 4.08.1943), Gurs (1940-1943), Drancy (08.1941 – 08.1944). Po tym nastąpiła rejestracja i konfiskata majątków. W dniu 27 marca 1942 ruszyły z Francji pierwsze transporty Żydów do obozu zagłady KL Auschwitz. Powszechną praktyką było rozdzielanie rodziców (wysyłano ich do obozów zagłady jako pierwszych) i dzieci, których wedle szacunków większość (ok. 11 000) zginęła w komorach gazowych obozu Auschwitz. Ostatni transport Żydów odjechał w lipcu 1944 roku. 80 do 90% przywożonych osób zabijano w Auschwitz w ciągu pierwszego dnia pobytu. Ogółem zamordowano ok. 76 000, czyli około 25% wszystkich Żydów – obywateli francuskich.
Brelok automobilklubu działającego przy DZCH "Organika" Żarów
W 1979 roku przy Dolnośląskich Zakładach Chemicznych "Organika" powstał automobilklub, który zrzeszał pracowników zakładów – właścicieli pojazdów osobowych. Jego inicjatorem i założycielem był ówczesny dyrektor DZCH mgr. inż. Michał Kołodko. Pierwszym prezesem był Z. Tokarz, a następnie A. Szydlak i A. Stencel. W ramach działalności automobilklubu przy zakładzie powstał parking samochodowy. Po za tym prowadzono i udostępniano dla członków automobilklubu dwa warsztaty (obiekty typu garażowego przy parkingu) z pełnym wyposażeniem do bieżących napraw samochodów. Bezpłatnie można było również korzystać z myjni samochodowej znajdującej się przy parkingu. Automobilklub przy DZCH organizował rożnego rodzaju rajdy samochodowe wraz z testami sprawnościowymi kierowców na terenie gminy. W ramach działalności zakupiono także przyczepy kempingowe typu "Niewiadów" wraz z wyposażeniem oraz organizowano na ich bazie wypoczynek wczasowy dla pracowników DZCH w Pogorzelicy. Automobilklub zakończył działalność w 2000 roku wraz z pogarszającą się sytuacją finansową zakładów.
Czytaj więcej: Brelok automobilklubu działającego przy DZCH "Organika" Żarów
Dąb szypułkowy i platan klonolistny – pomnikami przyrody w Gminie Żarów
Na sesji Rady Miejskiej, która odbyła się w dniu 25 listopada 2021 roku radni jednogłośnie poparli projekt uchwały w sprawie ustanowienia pomników przyrody. Na listę pomników przyrody wpisanych zostało kolejnych dziewięć drzew, które rosną w obrębie miejscowości Imbramowice, Mrowiny oraz Żarów (5 – dębów szypułkowych, 1 – kłęk amerykański, 1 – platan klonolistny, 1 – klon pospolity, 1 – wiąz pospolity). Ustanowienie nowych pomników przyrody to efekt akcji „Zgłoś drzewo na pomnik przyrody – ratujmy drzewa dla przyszłych pokoleń”, którą zainicjował Urząd Miejski w Żarowie. Dzięki tej inicjatywie, łącznie na terenie administracyjnym gminy Żarów mamy w sumie 45 pomników przyrody. Drzewa, które ustanowione zostały pomnikami przyrody są objęte szczególną ochroną i będą pod nadzorem Urzędu Miejskiego w Żarowie.
Czytaj więcej: Dąb szypułkowy i platan klonolistny – pomnikami przyrody w Gminie Żarów
Uroczystość odsłonięcia pomnika chorążego Bolesława Kosteckiego w Żarowie
W ramach tegorocznych obchodów Narodowego Święta Niepodległości, na cmentarzu komunalnym w Żarowie, odbyła się uroczystość odsłonięcia pomnika (nagrobka) chorążego Bolesława Kosteckiego – byłego mieszkańca Żarowa, uczestnika walk o niepodległość Ojczyzny w latach 1918-1921, żołnierza Armii Hallera oraz II Korpusu Polskiego gen. Andersa. Wojskową asystę uroczystości pełniła kompania honorowa Wojska Polskiego wystawiona przez Akademię Wojsk Lądowych im. generała Tadeusza Kościuszki we Wrocławiu. Zgromadzonych mieszkańców Żarowa przywitał prowadzący spotkanie Jerzy Rudnicki z Oddziałowego Biura Edukacji Narodowej IPN we Wrocławiu, po czym hymn państwowy odegrała Żarowska Orkiestra Dęta.
Czytaj więcej: Uroczystość odsłonięcia pomnika chorążego Bolesława Kosteckiego w Żarowie
Zabudowania gospodarczo-mieszkalne dawnego folwarku w Łażanach
Pierwsza wzmianka źródłowa o powstałej pod koniec XII wieku wsi Łażany pochodzi z 1335 roku. Wówczas w tzw. rejestrze świętopietrza archidiecezji gnieźnieńskiej (nazwa opłaty wnoszonej na rzecz papiestwa z racji jego zwierzchnictwa nad danymi ziemiami) wymieniony został kościół w miejscowości "Laszano". Etymologia tej nazwy wywodzi się od słów „las” lub „laz”, czyli „karczowisko” i wyjaśnia okoliczności w jakich założono osadę, przez wykarczowanie lasu porastającego obrzeża doliny rzecznej. Najprawdopodobniej już w XIV wieku we wsi istniał rycerski folwark, który początkowo stanowił własność rycerskiego rodu von Seidlitz. Pierwsza wzmianka o łażańskim folwarku pochodzi jednak z ok. 1550 roku, kiedy jego właścicielem był rycerz Sigmund Buschke von Mühlheim. Majątek przynosił wówczas ok. 30% zysków. Na areale ziemskim wysiewano 14 małdratów zboża oraz hodowano 500 owiec. Zabudowania folwarczne bez większego szwanku wyszły z wojny trzydziestoletniej w 1 połowie XVII wieku. Na początku lat 80. XVIII wieku folwark łażański określano jako okazały. Do jego rozbudowy po pożarze z 1782 roku przyczynił się Nikolas August von Burghauss, który wprowadził nowe techniki rolne, w tym system wielopolowy, częściowy płodozmian, odpowiednie nawadnianie i nawożenie oraz nowe gatunki wysiewanych roślin. W hodowli pojawiła się natomiast szwajcarska i ansbachska rasa bydła, które na zimę przetrzymywano w nowych oborach. Na terenie folwarku funkcjonował olejarnia i browar, które w 1799 roku uległy wielkiemu pożarowi, lecz szybko zostały odbudowane. Zabudowania gospodarcze były niszczone przez kolejne pożary jeszcze dwukrotnie w 1805 i 1824 roku. Po kolejnych odbudowach majątek łażański w latach 40. XIX wieku specjalizował się w hodowli bydła (200 sztuk) i owiec rasy merynos (900 sztuk). Uprawę roślinną obok zboża zdominowały rośliny oleiste i paszowe. Nowe zabudowania tzw. wielkiego folwarku, powstawały stopniowo w ciągu XIX wieku. Na początku kolejnego stulecia w skład jego zabudowy wchodziły: browar, gorzelnia, olejarnia, kuźnia, obory, stajnie, stodoły oraz 14 domów mieszkalnych dla robotników folwarcznych i służby. Liczba mieszkańców folwarku wynosiła odpowiednio w1885 roku: 175 osób, 1905: 169 osób, 1925: 142 osoby.
Czytaj więcej: Zabudowania gospodarczo-mieszkalne dawnego folwarku w Łażanach
Kdo 1171a Saarau - jeńcy wojenni w żarowskiej fabryce cegieł Didierwerke AG
Władze III Rzeszy Niemieckiej opracowały specjalny program postępowania wobec jeńców wojennych, którego jednym z celów głównych było ich wykorzystanie jako siły roboczej dla gospodarki Niemiec hitlerowskich. Program ten powstał w uzgodnieniu między Naczelnym Dowództwem Sił Zbrojnych ("Oberkommando der Wehrmacht") oraz Generalnym Pełnomocnikiem do Spraw Gospodarki Wojennej ("Generalbevollmächtigte für die Kriegswirtschaft"). Konwencja genewska z dnia 27 lipca 1929 roku w sprawie traktowania jeńców wojennych stanowiła w artykule 2, że "jeńcy wojenni winni być traktowani w sposób humanitarny", oraz że "środki odwetowe względem nich są zabronione". Konwencji tej nie podpisał Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich, co stanowiło koronny argument stosowany przez Niemców dla usprawiedliwienia niehumanitarnego traktowania radzieckich jeńców. Ta interpretacja nie znajdowała jednak żadnego uzasadnienia w przepisach prawa konfliktów zbrojnych. Sygnatariusze traktatu nie byli bowiem zwolnieni z obowiązku jego przestrzegania nawet w sytuacji, gdy przeciwnik nie był jego stroną. Ponadto ZSRR i III Rzesza pozostawały sygnatariuszami IV konwencji haskiej z 1907 roku oraz tzw. konwencji czerwonokrzyskiej z 1929 roku, które nakazywały humanitarne traktowanie wziętych do niewoli żołnierzy przeciwnika. W rzeczywistości radzieccy jeńcy wojenni traktowani byli w szczególnie nieludzki i barbarzyński sposób. Nie respektowano wobec nich postanowień konwencji haskiej i genewskiej. Obozy, w których przebywali były faktycznie ośrodkami zagłady. Wyniszczano w nich głodem, zimnem (pozostawiano jeńców nawet w zimie pod gołym niebem), pracą niewolniczą, biciem i znęcaniem się. Wobec jeńców radzieckich nie stosowano podziału na szeregowych i oficerów.
Czytaj więcej: Kdo 1171a Saarau - jeńcy wojenni w żarowskiej fabryce cegieł Didierwerke AG
O dawnych szkołach w Mikoszowej i Przyłęgowie
Wiejskie szkoły na obszarze Śląska, działały już w XIV wieku, jednak wzmianki o nich z okresu poprzedzającego XVI wiek są znikome. Być może już na przełomie XV i XVI wieku, tzw. szkoły parafialne funkcjonowały przy każdym probostwie. Ok. 1500 roku prawdopodobnie istniały już szkoły w Łażanach (Laasan) i Mielęcinie (Pfaffendorf) o czy wspomina niemiecki badacz C.Herold w swoim opracowaniu pt. Schematismus der offentlichen evangelischen und katolischen Volksschule des Reg.-Bez, Breslau 1911. Prężny rozwój oświaty skupionej w osadach wiejskich nastąpił w XVI wieku za sprawą ruchu reformatorskiego jak i kontrreformacji. Zarówno protestanci jak i katolicy zainteresowani byli wówczas zakładaniem szkół przy każdej parafii. Negatywny wpływ zwłaszcza dla rozwijającego się szkolnictwa protestanckiego przyniosły lata wojny trzydziestoletniej 1618-48 i akcja kontrreformatorska, która wykorzeniła oświatę wraz z parafiami ewangelickimi. Jej powolna odbudowa w oparciu o sieć parafii katolickich nastąpiła w 2 połowie XVII wieku. W początkach XVIII wieku oprócz szkół łażańkiej i mielęcińskiej, działały szkoły w Bukowie (Bockau), Imbramowicach (Ingramsdorf; powstała przed 1677 r. ?), Krukowie (Raaben; powstała w 1670 r. ?) oraz w Wierzbnej (Würben; przed 1700 r.). Lata 40-te XVIII wieku to czas, kiedy Śląsk przechodzi pod panowanie Królestwa Pruskiego. W praktyce dla szkolnictwa oznaczało to odtworzenie na nowo sieci szkół protestanckich, których w ciągu zaledwie 5 lat powstało kilkaset. W tym czasie powstają szkoły w Gołaszycach (Gohlitsch), Imbramowicach (Ingramsdorf), Łażanach (Laasan) oraz w 3 ćwierci XVIII wieku w Przyłęgowie (Preilsdorf).
Czytaj więcej: O dawnych szkołach w Mikoszowej i Przyłęgowie
Budynki żarowskiej Chamottenfabrik C.Kulmiz w ujęciu architektoniczno-konserwatorskim
W okresie ostatnich 200 lat przemysł odcisnął bardzo silne piętno w rozwoju wielu miast oraz regionów. Cały szereg małych ośrodków zawdzięcza temu sektorowi gospodarki ogromny wzrost potencjału demograficznego i gospodarczego, zwłaszcza w okresie uprzemysławiania w XIX wieku. Powszechnie stosowany termin tzw. drugiej rewolucji przemysłowej, przypadającej właśnie na drugą połowę XIX i początki XX stulecia, to nic innego jak proces zmian gospodarczych, społecznych i kulturalnych, który został spowodowany przez gwałtowny rozwój nauki i techniki. W wielu przypadkach do przeistoczenia się małej miejscowości w prężny ośrodek przemysłowy potrzebny był odpowiedni impuls w postaci występujących lokalnie kopalin oraz osoby będącej energicznym działaczem i inwestorem stawiającym na innowacje techniczne. Tak było właśnie w przypadku Żarowa. Surowcem mineralnym, który miał decydujący wpływ na powstanie Żarowskiej Fabryki Szamotowej C.Kulmiz Chamottenfabrik Saarau, C.Kulmiz, był bez wątpienia kaolin, którego złoża występują pomiędzy Żarowem, Mrowinami i Kalnem oraz w pobliżu Gołaszyc i Pożarzyska. Wydobycie kaolinu na obrzeżach Żarowa rozpoczęto w 1843 roku. Rok wcześniej powstała żarowska cegielnia, produkująca metodami tradycyjnymi piecowe kafle, cegły, dachówki i inne materiały budowlane. Po opracowaniu nowych metod przygotowania surowca i zmechanizowaniu wytwórczości, w 1850 roku ruszyła produkcja na skalę przemysłową nowego zakładu, któremu nadano nazwę Żarowska Fabryka Szamotowa C.Kulmiz.
Czytaj więcej: Budynki żarowskiej Chamottenfabrik C.Kulmiz w ujęciu architektoniczno-konserwatorskim
Abr Kdo 42 Königszelt - miejsce kaźni jeńców wojennych w Jaworzynie Śląskiej
Jaworzyna Śląska, to niewielkie 5-tysięczne miasto położone w powiecie świdnickim na styku Wzgórz Strzegomskich i Obniżenia Podsudeckiego. Jego dawna niemiecka nazwa Königszelt (pol. „Królewski Namiot”), nawiązuje bezpośrednio do wydarzeń z tzw. wojny siedmioletniej. Latem 1761 roku na polach pomiędzy Bolesławicami a Starym i Nowym Jawornikiem stacjonowała armia pruska, którą osobiście dowodził król Fryderyk II Hohenzollern. Według opisów namiot monarchy rozłożony był w miejscu dzisiejszego dworca kolejowego Jaworzyny Śląskiej. Nazwa Königszelt, została nadana osadzie znacznie później, bo dopiero 29 listopada 1843 roku, kiedy zbudowano tu przystanek kolejowy na linii Wrocław – Świebodzice. Na początku lat 60. XIX wieku w pobliżu miejscowości, odkryto pokłady żwirów budowlanych oraz glinki kaolinowej. Odkrycie surowców oraz dostatek drewna, węgla kamiennego (z pobliskiego Zagłębia Wałbrzyskiego), gazu i dobra komunikacja kolejowa zadecydowały, że w 1863 roku Traugott Silber wybudował w Königszelt fabrykę porcelany. Oprócz Porzellanfabrik, wzniesiona została również fabryka melasy, gorzelnia oraz mleczarnia. Budowa zakładów przemysłowych i warsztatów usługowych przyniosła oczywisty rozwój przestrzenny i demograficzny osady. Do końca II Wojny Światowej liczba mieszkańców Königszelt przekroczyła 4500 osób. Wiosną 1945 roku osiedle zajęły jednostki sowieckiej 21 Armii generała Dmitrija Gusiewa. Po zakończeniu działań wojennych, wraz z napływem polskich osadników, przystąpiono do tzw. „odniemczania” terenu. 21 listopada 1946 roku, miejscowość otrzymała polską nazwę Jaworzyna Śląska i przy dalszym rozwoju gospodarczym, społecznym i kulturalnym, w 1954 roku uzyskała prawa miejskie. Liczba mieszkańców Jaworzyny Śląskiej rychło przekroczyła 5500 osób.
Czytaj więcej: Abr Kdo 42 Königszelt - miejsce kaźni jeńców wojennych w Jaworzynie Śląskiej
Spotkanie z Hannibalem Smoke w Żarowskiej Izbie Historycznej
W czwartek 7 października w Żarowskiej Izbie Historycznej odbył się wykład pt. "Zakazana historia Dolnego Śląska", który poprowadził pisarz, reporter i fotograf Andrzej Rąkowski, szerokiej publiczności znany pod pseudonimem Hannibal Smoke. Autor debiutował bestsellerowym zbiorem opowiadań sensacyjno-obyczajowych "Kompot ze świeżego nieboszczyka", po latach uzupełnionym i wydanym pod tytułem "Apokalipsa czyli sport motorowodny". Jego dziełem jest również trylogia kryminalna osadzona w scenerii Dolnego Śląska: "Tusculum", "Muzeum Prawdy" i "Emplarium" – Książki Roku 2012 w internetowym plebiscycie KzK. W grudniu 2016 roku autor opublikował "Niewidzialne Miasto", bestsellerowy album historyczny dokumentujący najważniejsze budowle Wrocławia zrównane z ziemią od 1938 do 2000 roku.
Czytaj więcej: Spotkanie z Hannibalem Smoke w Żarowskiej Izbie Historycznej
"Od Wierzbnów po Zedlitzów", czyli sobotnie spotkanie z historią w Wierzbnej i Wiśniowej
2 października 2021 r. to była bez wątpienia bardzo "historycznie" spędzona sobota. O pięknym słonecznym poranku turyści z Koła PTTK "Żarodreptaki" Żarów wyruszyli w liczącą ok. 18 km (w obie strony) trasę Żarów – Kalno – Wierzbna – Wiśniowa. Pierwsza wzmianka źródłowa o miejscowości Wiśniowa (dawna niemiecka nazwa Roth Kirschdorf) pochodzi z roku 1308. Na przestrzeni wieków jej właścicielami były następujące rody: von Mettke (XV w.), Hans von Mühlberg (1550 r.), on Strachwitz (XVI-XVII w.), von Schweinichen (XVII-XVIII w.), von Le Beau de Nantes (pierwsza połowa XIX w.), Heinrich Zimmer (1841-1861), Struve (1872 r.), von Zedlitz-Leipe (1872-1945). Początki miejscowej rezydencji w Wiśniowej sięgają XVI wieku. Renesansowy dwór w czasach późniejszych był wielokrotnie przekształcany. To właśnie przedstawiciel ostatnich przedwojennych właścicieli Wiśniowej – Gustav von Zedlitz und Leipe (1824-1914) był autorem przebudowy obiektu, który w latach 1872-1884 i 1889 r. uzyskał formę eklektycznej rezydencji o cechach neorenesansowych. Obecny pałac to obiekt murowany z kamienia i cegły, potynkowany, wieloskrzydłowy, założony na nieregularnym planie, podpiwniczony, częściowo dwu-, częściowo trzykondygnacyjny, nakryty wielospadowymi dachami z lukarnami. Bryłę budynku rozczłonkowują liczne wieże, wieżyczki, ryzality, balkony i szczyty. Elewacje zdobią boniowane lizeny, pilastry, gzymsy, opaski wokół otworów okiennych oraz nadokienniki.
Informacje
Historia miejscowości
Dawni mieszkańcy
Kalendarium
Kartografia
Słownik miejscowości
Muzea, wystawy, zabytki
Archeologia i Historia
Strony historyczne
WSPÓŁPRACUJEMY:
