Strona główna

XXIII Żarowska Prelekcja Historyczna

Żarowska Izba Historyczna oraz Gminne Centrum Kultury i Sportu w Żarowie, serdecznie zapraszają w dniu 30 czerwca 2023 roku na XXIII Żarowską Prelekcję Historyczną. W programie dwa wykłady.

Wedle dawnych wierzeń, aby zapobiec wyjścia z grobu osoby uznawanej za wampira, upiora lub strzygę, stosowano różnego rodzaju metody, dziś znane powszechnie pod określeniem tzw. pochówku antywapirycznego. Do najczęściej stosowanych metod należał niegdyś m.in. pochówek z twarzą skierowaną do dołu, skrępowanie zwłok sznurami i pochowanie w pozycji embrionalnej, odcięcie głowy, przyciśnięcie zwłok głazem lub przebicie klatki piersiowej ostrym przedmiotem. Znaleziska tego typu na terenach polskich są znane są już z pierwszych wieków po chrystianizacji (X–XIII w.). Ostatnie tego rodzaju zabiegi przeprowadzano jeszcze w latach 30. XX wieku.

Czytaj więcej: XXIII Żarowska Prelekcja Historyczna

W sakiewce dawnych mieszkańców gminy Żarów. cz. 25: Monety króla Macieja Korwina

Wedle zachowanych dokumentów, już w 1308 roku w Wierzbnej istniała karczma. Nie wiadomo jednak kto ją założył i kiedy nadane zostały prawa browarnicze. Na początku XIV wieku karczmarz, zobowiązany był do opłaty czynszu w wysokości 4 marek srebra na rzecz właścicieli karczmy, a tymi byli opiekunowie wierzbneńskiego kościoła. W 1326 roku patronat nad świątynią trafił w ręce braci zakonnych z klasztoru cysterskiego w Kamieńcu Ząbkowickim. W 1332 roku Jan proboszcz z Wierzbnej za zgodą biskupa wrocławskiego Nankera i opata kamienieckiego Teodoryka sprzedał karczmę Konradowi i jego synowi Mikołajowi. W 1484 roku za sumę 300 węgierskich guldenów karczmę w Wierzbnej przejęli cystersi z Krzeszowa. Wkrótce jednak została odkupiona przez braci zakonnych z Kamieńca. Znaczne dochody z prowadzenia wierzbneńskiej karczmy, przynosiła produkcja i sprzedaż piwa. Złocisty trunek, który pomnażał zawartość klasztornych szkatuł, stał się w 2 połowie XV wieku solą w oku dla świdnickiego cechu browarników. Postanowili więc doprowadzić do przerwania warzenia piwa w Wierzbnej, poprzez nałożenie na wieś prawa mili, które było im nadane jeszcze w latach 80. XIII wieku. Sprawa za pośrednictwem opata kamienieckiego wnet dotarła do zasiadającego wówczas na czeskim tronie, króla Macieja Korwina (Śląsk od 1368 roku przynależał do Czech). Ten zatwierdził w 1489 roku dawny przywilej warzenia i sprzedaży piwa w Wierzbnej, a miastu Świdnicy zakazał akcji restrykcyjnych.

Czytaj więcej: W sakiewce dawnych mieszkańców gminy Żarów. cz. 25: Monety króla Macieja Korwina

Zespół budynków kolejowej ekspedycji towarów w Żarowie

Linię kolejową Wrocław Świebodzki – Świebodzice oddano do użytku 29 października 1843 roku. Na całej trasie linii wybudowano 5 stacji – Wrocław Świebodzki (Breslau Freiburger Bahnhof), Kąty Wrocławskie (Kanth), Imbramowice (Ingramsdorf), Jaworzyna Śląska (Königszelt), Świebodzice (Freiburg) oraz 2 przystanki – Smolec (Schmolz) i Mietków (Mettkau). W 1851 roku rozpoczęto przedłużenie linii ze Świebodzic do Wałbrzycha w pobliże tamtejszego zagłębia węglowego. Całą linię dla ruchu towarowego i pasażerskiego, oddano do użytku 1 marca 1853 roku, a więc po blisko dziesięciu latach od zakończenia pierwszego etapu. Liczba stacji wzrosła z 5 do 11. Wybudowano wówczas (1853/1854 r.) stacje we Wrocławiu Zachodnim (Gross Mochbern), Sadowicach (Sadewitz), Żarowie (Saarau) i Cierniach (Zirlau). Na stacje przemianowano dotychczasowe przystanki w Smolcu i Mietkowie. Stacja kolejowa w Żarowie usytuowana jest na 42,612 km linii Wrocław Świebodzki – Zgorzelec i położona na wysokości 206 m n.p.m. Stacja posiadała niegdyś budynek dworca z nastawnią Żw, ubikację, budynek ekspedycji towarowej, magazyn, budynki mieszkalne dla pracowników, rampę boczno-czołową, peron wyspowy z przejściem podziemnym, budynki gospodarcze i warsztatowe, 2 place ładunkowe, 3 posterunki przejazdowe, wagę wagonową i skrajnik. Układ torowy: 2 tory główne zasadnicze, 1 główny dodatkowy, 13 bocznych.

Czytaj więcej: Zespół budynków kolejowej ekspedycji towarów w Żarowie

Pomnik Bismarcka nieopodal Bukowa

Do roku 1932 dzisiejszy Buków leżał w granicach Kreisu Striegau, czyli powiatu strzegomskiego, potem aż do 1945 roku podlegał administracji Kreisu Neumarkt (Środa Śląska). Już w XIX wieku powstał w miejscowości „Związek Wojenny” tzw. Kriegsverein, skupiający weteranów wojen pruskich z Danią, Austrią i Francją, którzy zamieszkiwali Buków, Bogdanów i kilka innych pobliskich miejscowości. Na przełomie XIX i XX wieku Związek zmienił nazwę na Landwehr Kameraden Verein. Dziełem członków bukowskiego "Związku Wojennego", był pomnik Bismarcka tzw. Bismarck Denkmal, ustawiony na skraju lasu przy drodze łączącej Buków z Bogdanowem (obecnie w pow. średzkim tuż przy granicy z pow. świdnickim). Pomnik przetrwał o dziwo do dnia dzisiejszego w pierwotnej postaci. Jest to forma głazu wykonana w piaskowcu i ustawiona na ceglanym podeście o wymiarach 134,5x74,5 cm. Na głazie wyryty jest czytelny napis Bismarck oraz dwie skrzyżowane gałązki dębowe, pomiędzy którymi umieszczony był pierwotnie medalion z podobizną Otto von Bismarcka, wykonany zapewne w brązie lub mosiądzu. Odlew ten wyrwano po II wojnie światowej, czego dowodem jest pozostałość czterech otworów mocujących. Nic w tym zresztą dziwnego, gdyż pierwszy kanclerz zjednoczonego Cesarstwa Niemieckiego, potem premier i minister spraw zagranicznych, był niezwykle wrogo nastawiony w stosunku do Polaków, o czym świadczą słowa ... Bijcie Polaków, ażeby aż o życiu zwątpili. Mam wielką litość dla ich położenia, ale jeżeli chcemy istnieć, to nie pozostaje nam nic innego, jak ich wytępić, które pisał w liście do swojej siostry w dniu 26 lutego 1861 roku. Nienawiść do Bismarcka była przyczyną niszczenia wszelkich śladów jego dawnego kultu na tzw. Ziemiach Odzyskanych, a więc pomników, tablic czy też konstrukcji wieżowych. Przetrwały tylko nieliczne najczęściej w formie tzw. Bismarcksteinu, czyli kamienia/głazu Bismarcka. Pośród nich jest ten, który do dziś stoi przy drodze Buków-Bogdanów.

Czytaj więcej: Pomnik Bismarcka nieopodal Bukowa

Richard Lucae i nieznane fotografie pałacu w Siedlimowicach

Twórca przedwojennej świetności pałacu w Siedlimowicach, dr filozofii Heinrich von Korn, urodził się 6 kwietnia 1829 roku we Wrocławiu. Pochodził z rodziny znanych wrocławskich wydawców gazet i książek. Za swego życia aktywnie uczestniczył w życiu publicznym Wrocławia, był m.in. członkiem wielu stowarzyszeń oraz radcą miejskim. Należał też do inicjatorów powstania Muzeum Starożytności Śląskich. Hojnymi darami z własnej kolekcji wspomagał Śląskie Muzeum Sztuk Pięknych we Wrocławiu, do którego trafiły m. in. prace Adolpha von Menzela i Martena van Heemskerka. W 1892 roku sfinansował zakup budynku przeznaczonego następnie na Śląskie Muzeum Rzemiosła Artystycznego i Starożytności we Wrocławiu. W prywatnych zbiorach Heinricha von Korn znajdowały się dzieła zarówno mistrzów dawnych (np. wspomnianego już Martena van Heemskerka), jak i współczesnych: Antona von Wernera czy Arnolda Böcklina. W 1867 roku von Korn nabył od hrabiego von Pücklera pałac w Siedlimowicach. To właśnie z inicjatywy von Korna, rezydencja, która od połowy XVIII wieku stanowiła czteroskrzydłowe założenie barokowe, została gruntownie przebudowana w latach 1873-1875. W rezultacie powstał neorenesansowy, dwukondygnacyjny pałac, pokryty dwuspadowym dachem z bogato zdobionymi lukarnami. Całość założona była na planie litery L. W tym samym czasie do pałacu dobudowano od strony północnej, czterokondygnacyjną wieżę z cebulowatą kopułą, a od strony wschodniej kaplicę i niewielką oranżerię.

Czytaj więcej: Richard Lucae i nieznane fotografie pałacu w Siedlimowicach

Kapliczki Dominicusa Geyera na Ziemi Żarowskiej

Początki Zakonu Cystersów związane są z osobą Roberta, dziś cieszącego się chwałą świętych. Robert wraz ze swoimi osiemnastoma współbraćmi, ze względu na nieprzestrzeganie reguły św. Benedykta opuścił klasztor benedyktyński w Molesmes, gdzie był opatem. W miejscowości Cîteaux (łac. Cistercium) założył on w roku 1098 pierwszy klasztor cysterski. Jednak opatem był tam bardzo krótko. Na polecenie papieża powrócił do swojego macierzystego klasztoru w Molesmes. Jego następcy, dzisiaj również święci, Alberyk i Stefan, kontynuowali dzieło swego poprzednika. Położyli oni fundamenty duchowości i prawa zakonnego. Zmienili stój zakonny, który początkowo był przejęty od benedyktynów. Czarna tunika została zamieniona na białą z czarnym szkaplerzem i pasem. Dlatego cystersi nazywani są białymi mnichami. To Alberykowi udało się zatwierdzić w Rzymie nowy zakon w roku 1100. Stało się to za pontyfikatu papieża Paschalisa II. Stefan natomiast napisał „Kartę miłości” (łac. Carta caritatis), w której znajdują się regulacje prawne zakonu. Pierwsi opaci nakreślili także ramy życia zakonnego. Klasztory budowano przy zbiornikach wodnych, rzekach, na terenach podmokłych. Dlatego jedna z hipotez dotyczących powstania nazwy zakonu, głosi że pochodzi ona od łacińskiego słowa cisterna, które oznacza zbiornik wodny.

Czytaj więcej: Kapliczki Dominicusa Geyera na Ziemi Żarowskiej

Dzień Zwycięstwa - dawniej i dziś

78 lat temu, 8 maja 1945 odbyło się posiedzenie Rady Ministrów z udziałem prezydenta Krajowej Rady Narodowej. Wówczas dekretem zatwierdzonym przez KRN, ustanowione zostało tzw. Narodowe Święto Zwycięstwa i Wolności, które obchodzono odtąd każdego roku w dniu 9 maja. W Art. 1 wspomnianego dekretu przeczytać można: Celem upamiętnienia po wsze czasy zwycięstwa Narodu Polskiego i Jego Wielkich Sprzymierzeńców nad najeźdźcą germańskim, demokracji nad hitleryzmem i faszyzmem, wolności i sprawiedliwości nad niewolą i gwałtem – dzień 9 maja, jako dzień zakończenia działań wojennych, stanowić będzie Narodowe Święto Zwycięstwa i Wolności. Narodowe Święto Zwycięstwa i Wolności w Polsce Ludowej, obchodzone było uroczyście w latach 1946–1989, a w okresie 1945–1950 był to dzień wolny od pracy. Został zniesiony z wykazu dni wolnych ustawą z 15 stycznia 1951 r.. Przywrócono ponownie dzień wolny od pracy w latach 1982-1989. Główne obchody przeprowadzano na Placu Zwycięstwa lub Placu Defilad w Warszawie. Po 1990 r. nie organizowano oficjalnych uroczystości, jednak w wielu miastach jednostki wojskowe wspólnie z samorządami organizowały własne obchody święta. Oprócz tego nieregularnie żołnierze polscy brali udział w paradzie w Moskwie. Pomimo zmian ustrojowych w Polsce, obchodzone 9 maja Narodowe Święto Zwycięstwa i Wolności pozostało oficjalnym świętem państwowym. Dopiero 24 kwietnia 2015 r. Sejm RP przyjął ustawę o Narodowym Dniu Zwycięstwa obchodzonym 8 maja, jednocześnie znosząc Narodowe Święto Zwycięstwa i Wolności obchodzone 9 maja.

Czytaj więcej: Dzień Zwycięstwa - dawniej i dziś

Projekt pn. „Poszerzenie przestrzeni ekspozycyjnej Żarowskiej Izby Historycznej” z dofinansowaniem w programie „Infrastruktura Domów Kultury”

Na podstawie decyzji Ministra Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu, prof. Piotra Glińskiego Narodowe Centrum Kultury rozstrzygnęło nabór do programu rządowego „Infrastruktura Domów Kultury”, zarządzanego przez NCK. W postępowaniu konkursowym spośród wszystkich aplikujących podmiotów zostało wyłonionych 110 beneficjentów, do których trafi łączna kwota dofinansowania 19 304 000,00 zł. Informacje dotyczące wyników naboru zostały opublikowane na stronie MKiDN.

Czytaj więcej: Projekt pn. „Poszerzenie przestrzeni ekspozycyjnej Żarowskiej Izby Historycznej” z...

XIX-wieczne graffiti na wieży kościoła w Pożarzysku

Pierwsza informacja o istnieniu kościoła i parafii w Pożarzysku pochodzi z końca XII wieku, a dokładnie z roku 1198. Owa wzmianka zawarta została w dokumencie spisanym przez biskupa wrocławskiego Jarosława, w którym potwierdził wymianę wsi stanowiących uposażenie kościoła w miejscowości Posarische (wówczas Pożarzysko). Nieznany z imienia i nazwiska proboszcz pożarzyski otrzymał wówczas Jauorau, Tissech, Petri villa (Stary Jawornik, Czechy i Piotrowice) w zamian za Osech, Lopenice, Ystebche, Wlostrouicu i Scharino (Osiek, Łopienice, Istebkę, Blizanowice, Żarów lub folwark Sanderhof). Bez wątpienia fundatorami i pierwszymi patronami kościoła w Pożarzysku byli możni rycerze z rodu Ilikowiców. Problem jednak w tym, że obecna świątynia, która góruje nad zabudowaniami Pożarzyska, datowana jest dopiero na połowę XIII wieku. Jaka była konstrukcja i usytuowanie pierwszego kościoła, który stał we wsi przynajmniej pół wieku wcześniej ?. Czy pierwszą świątynię w Pożarzysku mogły zniszczyć wojska mongolskie, które wiosną 1241 roku, podążały spod Legnicy przez Strzegom i Świdnicę na Węgry ?. Tego przynajmniej na razie nie wiadomo.

Czytaj więcej: XIX-wieczne graffiti na wieży kościoła w Pożarzysku

Projekt pn. „Mieszkańcy Ziemi Żarowskiej w szeregach antykomunistycznej organizacji Rzeczpospolita Polska Walcząca” z dofinansowaniem w Programie „Patriotyzm Jutra”

Muzeum Historii Polski po raz piętnasty przyznało dofinansowania w ramach programu „Patriotyzm Jutra”. Program ten służy odkrywaniu i upowszechnianiu wiedzy z zakresu historii Polski oraz wspiera inicjatywy angażujące społeczności w działania poświęcone pielęgnowaniu i promowaniu lokalnego dziedzictwa i kultury. W ramach Programu o dotację na realizację projektów z zakresu edukacji historycznej (tj. warsztaty, spacery historyczne, wystawy czasowe, gry terenowe, wywiady i spotkania ze świadkami historii, spektakle, działania artystyczne i edukacyjne, kampanie i akcje społeczne, a także portale internetowe promujące historię) mogą ubiegać się organizacje pozarządowe i samorządowe instytucje kultury z całej Polski, w szczególności: stowarzyszenia, fundacje, muzea regionalne, domy i lokalne centra kultury, biblioteki.

Czytaj więcej: Projekt pn. „Mieszkańcy Ziemi Żarowskiej w szeregach antykomunistycznej organizacji...