Strona główna

XX Żarowska Prelekcja Historyczna

Gminne Centrum Kultury i Sportu w Żarowie oraz Żarowska Izba Historyczna, serdecznie zapraszają na XX Żarowską Prelekcję Historyczną, która odbędzie się w dniu 29 kwietnia 2022 r., o godz. 18:30 w siedzibie Izby przy ul. Dworcowej 3 (wstęp wolny). W programie spotkania są dwie prezentacje: Z tematem prelekcji: "Historia ma twarz zwykłych ludzi", wystąpi Łukasz Kazek – znany dziennikarz i popularyzator historii, autor książek o tematyce historycznej, współautor programów telewizyjnych, youtuber. W latach 2005–2014 publikował w magazynie "Wiedza i Życie – Inne Oblicza Historii". Pomysłodawca i inicjator Archiwum Historii Mówionej Ziemi Wałbrzyskiej. Był także przewodnikiem, oprowadzał m.in. po sztolniach kompleksu Riese, Zamku Grodno i Pałacu Jedlinka. Łukasz Kazek od lat odszukuje depozyty ukryte przez dawnych mieszkańców Gór Sowich i odszukuje ich właścicieli. W maju 2020 roku wspólnie z Mateuszem Kudłą utworzył kanał YouTube pt. "History Hiking", na którym prezentuje materiały o tematyce historycznej oraz urban exploration. Kanał w ciągu czterech miesięcy istnienia zdobył 90 tys. subskrybentów osiągając średnią oglądalność odcinka na poziomie ponad 220 tys. wyświetleń.

Czytaj więcej: XX Żarowska Prelekcja Historyczna

Odkrycia i stanowiska archeologiczne w gminie Żarów

Pierwsze znane odkrycie archeologiczne w granicach administracyjnych gminy Żarów miało miejsce w 1822 roku. Podczas eksploatacji złóż kamienia nieopodal Bukowa natrafiono wówczas na ciałopalne cmentarzysko kultury łużyckiej z okresu halsztackiego. Wśród znalezisk było m.in. 30 naczyń grobowych. W 1887 roku na cmentarzysku przeprowadzono zorganizowane badania archeologiczne, które przyniosły odkrycie dalszych naczyń oraz przedmiotów wykonanych z brązu w tym pierścieni, a także żelaznych noży. W 1860 roku w pobliżu Góry Pyszczyńskiej (wówczas niem. Pitschenberg) odnaleziono złotą rzymską monetę z wizerunkiem cesarza Aleksandra Sewera. Numizmat datowany na 235 rok n.e. został przerobiony na zawieszkę (dorobione uszko oraz dodatkowo wykonany otwór). Znalezisko wiązane z germańskim osadnictwem kultury przeworskiej, stanowiło do 1945 roku własność prywatną. Dalsze jego losy pozostają nieznane. Kolejne halsztackie cmentarzysko kultury łużyckiej, stwierdzono w 1862 roku w Przyłęgowie (wówczas niem. Preilsdorf). Jak informują źródła na ciałopalne groby zawierające popielnice, przystawki i przedmioty wykonane z brązu natrafiano na tamtejszym nowożytnym cmentarzu (założony w 1785 roku). W tym samym czasie na pobliskiej piaskowni odkryto dużą ilość naczyń glinianych, które były materialnym śladem obecności na tym terenie kultury łużyckiej.

Czytaj więcej: Odkrycia i stanowiska archeologiczne w gminie Żarów

Informacja 14.04.2022

!! UWAGA !! W dniu 15.04.2022 r. Żarowska Izba Historyczna będzie nieczynna
Zapraszamy serdecznie zwiedzających od 19 kwietnia 2022 r. 

Zabudowania gospodarczo-mieszkalne dawnego folwarku w Przyłęgowie

O powstaniu folwarku w Przyłęgowie niewiele wiadomo. Prawdopodobnie ok. 1300 roku był to zwolniony z uiszczania dziesięciny dwułanowy majątek. Jego kolejnymi właścicielami były następujące osoby i rody rycersko-szlacheckie: 1367-1370 – Albert „de Mogis” , 1370- lata 80. XIV wieku – von Schindel i von Mühlheim , XV/XVI wiek – von Reibnitz i von Schindel, 1506-1521 – Nikolas von Seidlitz, 1521-1550 – Hans Buschke von Mühlheim, 1550-1660 – Dieter i Hans von Mühlheim, lata 60. XVII wieku – Hartwig von Messenau, początek XVIII wieku – Heinrich von Falckenhayn, 1742-1747 – Karl Gotthard hr. von Schaffgotsch, 1747-1758 – Ernst Ferdinand baron Mudrach, 1759-1787 – Christina Charlotta i Joachim Karl von Maltzan, 1787-1792 – Joachim Kasimir Alexandre von Maltzan, 1792 - 2 połowa XIX wieku – Franz Joseph von Mutius, 2 połowa XIX wieku – Gustaw van Heese , 1888-1923 – Marie von Kramsta, 1923-1945 – Hans Christoph von Wietersheim.

Czytaj więcej: Zabudowania gospodarczo-mieszkalne dawnego folwarku w Przyłęgowie

W sakiewce dawnych mieszkańców gminy Żarów, cz. 22: Monety okolicznościowe cesarza Wilhelma II Hohenzollerna

Ostatni władca Cesarstwa Niemieckiego, urodził się 27 stycznia 1859 roku jako Friedrich Wilhelm Albert Victor, Prinz von Preußen (książę Prus), syn cesarza Fryderyka III, był więc wnukiem panującego do 1888 roku cesarza Wilhelma I. Matka Wilhelma II – Wiktoria była najstarszą córką królowej Wielkiej Brytanii o tym samym imieniu, a więc był przez nią potomkiem Welfów i linii ernestyńskiej Wettinów. Dzięki babce cesarzowej Auguście, małżonce Wilhelma I, wnuczce cara Pawła I, siostrzenicy Aleksandra I i Mikołaja I, płynęła w Wilhelmie również krew rosyjskiej dynastii Romanow-Holstein-Gottorp. Wychowywaniem fizycznie upośledzonego dziecka (lewa ręka była zniekształcona od urodzenia) zajął się surowy kalwinista, pedagog Georg Hinzpeter. Jego kalekie ramię, poddawane okrutnym zabiegom z użyciem prądu, utrudniało naukę jazdy konnej, ale matka i preceptor, niewrażliwi na łzy, po każdym z licznych upadków zmuszali go, by ponownie wsiadł na konia. Metoda była bezwzględna, ale przyniosła rezultaty. Bardzo szybko Wilhelm stał się doskonałym jeźdźcem.

Czytaj więcej: W sakiewce dawnych mieszkańców gminy Żarów, cz. 22: Monety okolicznościowe cesarza Wilhelma II...

Udział mieszkańców Bukowa z I wojnie światowej

Przed wybuchem I wojny światowej w Bukowie mieszkało 730 osób. Obszar gruntów wynosił 1017 ha, w tym grunty orne 816 ha, łąki 105 ha i las 62 ha. Największym właścicielem ziemskim był Hugo Springer. Do niego należało 150 ha (113 ha grunty orne, po 17 ha łąki i lasu) ziemi oraz spory folwark. Praca na roli nie była jedynym źródłem utrzymania dla mieszkańców wsi. Kilkanaście osób pracowało w cegielni imbramowickiej i niewielkiej mleczarni bukowskiej, inni zajmowali się rzemiosłem i handlem. W miejscowości istniała ochotnicza straż pożarna (Freiwillige Feuerwehr), szkoła oraz działał związek kombatancki "Landwehr Kameradenverein", skupiający byłych żołnierzy – uczestników wojen pruskich z XIX wieku.

Czytaj więcej: Udział mieszkańców Bukowa z I wojnie światowej

Eklektyzm w zabudowie Żarowa

Rozwój budownictwa murowanego w Żarowie przypada na drugą połowę XIX wieku. Jeszcze w 1865 roku zabudowa tej niewielkiej osady przemysłowej składała się głównie z drewnianych chałup. Budynków murowanych było zaledwie kilka w tym duże wielorodzinne domy, budynek stacji kolejowej, budynek poczty oraz tylko jeden budynek gospodarczy wzniesiony ok.1850 roku (dawna obora/stajnia w zespole mieszkalno-gospodarczym przy dzisiejszej ul. Armii Krajowej 11). Na ok. 1870 rok datowane są pierwsze nowe budynki murowane wzniesione w stylu eklektycznym. Sama nazwa eklektyzm jest czymś egzotycznym i nieznanym przeciętnemu mieszkańcowi, który codziennie nieświadomie mija żarowskie budynki wzniesione w takim właśnie stylu architektonicznym. Czym zatem jest eklektyzm i czym się charakteryzuje ?.

Czytaj więcej: Eklektyzm w zabudowie Żarowa

Pierwsze w powiecie świdnickim !

Na terenie powiatu świdnickiego powstało pierwsze stowarzyszenie grupujące eksploratorów i poszukiwaczy – Żarowskie Stowarzyszenie Historyczno-Poszukiwawcze „Aureus”. W sobotę 2 kwietnia w siedzibie Żarowskiej Izby Historycznej odbyło się zebranie założycielskie. Spośród 16 przybyłych na nie osób wyłoniono zgodnie ze statutem 10-osobowy zarząd w składzie: Bogdan Mucha, który został wybrany prezesem stowarzyszenia, Karol Szponarski (wiceprezes) oraz Rafał Cyganek, Waldemar Wróbel, Damian Seremet, Mariusz Wietecki, Andrzej Dębowski, Paweł Siczek, Grzegorz Dutka i Andrzej Dobkiewicz – redaktor naczelny Świdnickiego Portalu Historycznego, który objął patronat medialny przedsięwzięcia.

Czytaj więcej: Pierwsze w powiecie świdnickim !

Ocalić od zapomnienia - kamienny słup damy dworu cesarzowej "Sissi" w Tarnawie

Tarnawa to najmniejsza miejscowość gminy Żarów, należąca do sołectwa Imbramowice. Pierwsza wzmianka o tej osadzie pochodzi z 1227 roku. Niestety nie znamy pierwotnego właściciela wsi, lecz mogła ona wchodzić w skład rozległego majątku Piotra Własta – dziesięcina z tej wioski oddawana była na rzecz klasztoru augustianów regularnych „Na Piasku” we Wrocławiu (jak wiadomo Piotr Włast był jego fundatorem). Prawdopodobnie zakonnicy doprowadzili też do przeniesienia wsi na prawo niemieckie, co nastąpiło najpóźniej w 2 połowie XIII wieku. Nie znamy również pierwotnej wielkości Tarnawy, lecz opierając się na danych pochodzących z XX wieku, stwierdzić można, iż jej obszar obejmował około 7 łanów frankońskich (tj. około 140 ha). Wiadomo natomiast, iż już w okresie średniowiecza mieszkańcy wsi przypisani zostali do parafii w Pożarzysku.

Czytaj więcej: Ocalić od zapomnienia - kamienny słup damy dworu cesarzowej "Sissi" w Tarnawie

Mieszkańcy gminy Żarów odznaczeni "Krzyżem Walecznych"

11 sierpnia 1920 r. Rada Obrony Państwa ustanowiła Krzyż Walecznych. Odznaczenie to było nadawane początkowo żołnierzom, podoficerom i oficerom Wojska Polskiego za szczególne bohaterstwo w boju z bolszewikami. Krzyż wykonany z brązu, miał mieć formę bardzo prostą. Po środku umieszczono pięcioramienną tarczę z orłem. Na ramionach krzyża znajdował się napis „Na polu chwały”. Na rewersie wprowadzono inskrypcję: „Walecznym” i wizerunek obosiecznego miecza skierowanego ku górze w otoczeniu wieńca laurowego. Krzyż zawieszony był na wstążce amarantowej z białymi paskami po bokach. Tak wyglądały pierwsze krzyże, które zostały zamówione w pracowni Albina Różyckiego. Tych odznaczeń wykonano ok. 600. Następne odznaczenia, wykonywane w pracowni Jana Knedlera, były trochę inne. Na awersie na dolnym ramieniu pojawiła się data 1920. Odznaczenia numerowano. Krzyż początkowo pomyślany został jako odznaczenie mające uhonorować zasłużonych w wojnie polsko-bolszewickiej. Z czasem zaczęto odznaczać osoby, które wykazały się męstwem i odwagą w bojach przed 1918 r. Nadawano je legionistom, powstańcom wielkopolskim i śląskim, działaczom Polskiej Organizacji Wojskowej, a nawet ostatnim weteranom powstania styczniowego. Prawo nadawania Krzyża Walecznych przysługiwało Naczelnemu Wodzowi, który mógł je scedować na podległych dowódców wojskowych, ale nie niższych rangą niż dowódca pułku. Nadawanie Krzyży Walecznych zakończono w dniu 29 maja 1923 r. (z jednym wyjątkiem z okazji 70. rocznicy powstania styczniowego, dla jego żyjących jeszcze a nieodznaczonych weteranów) i w tym okresie nadano ok. 60 000 Krzyży Walecznych. Wśród odznaczonych było m.in. ok. 100 weteranów powstania styczniowego, 300 weteranów powstań śląskich, 400 uczestników powstania wielkopolskiego, 1230 cudzoziemców, miasto Płock oraz mogiła ochotników z Ameryki. Najmłodszym odznaczonym był 11-letni uczeń II klasy gimnazjum w Płocku Tadeusz Jeziorowski.

Czytaj więcej: Mieszkańcy gminy Żarów odznaczeni "Krzyżem Walecznych"