Menu witryny
Wystawy
Gmina Żarów
Historia gminy
Pocztówki i stare fotografie
Lapidarium
Zabytki w gminie
Zabytki w okolicy
Trasy rowerowe
Licznik odwiedzin
PROMUJEMY:
Strona główna
Podziemia i tunele w Żarowie
Podziemne tunele i korytarze, mroczne przejścia oraz lochy. Na Dolnym Śląsku jest ich wiele, legend o nich jeszcze więcej. Niemal każde miasto ma swe opowieści o ciągnących się pod nim tajemniczych podziemiach. Budowane dawno temu miały służyć jako drogi ucieczki z zamków, pałaców lub kościołów. Dziś starannie ukryte przed ludzkim okiem od dawna pobudzają wyobraźnię wielu poszukiwaczy skarbów i tajemnych przejść. Opowieści o takich obiektach ma także i Żarów. W rozmowach z wieloma mieszkańcami padają najczęściej słowa tunel bądź tunele, które mają znajdować się pod/lub w pobliżuZamku, Silesii (późniejsza nazwa DZCH "Organika"), Stawu Miejskiego oraz Szamotowni (dzisiejsze Zakłady PCO). Czy opowieści mieszkańców, którzy przechodzili w młodzieńczych latach podziemnymi przejściami to tylko fantastyczny wymysł powielany i rozbudowany w miarę upływu czasu ? Czy też były to wydarzenia i obiekty, które miały miejsce oraz istniały w rzeczywistości ?
Żarowski kurek z kościelnej wieży
Kościół pw. NSPJ w Żarowie poświęcony został 29 września 1910 roku. Jest to budowla utrzymana w stylu neogotyckim o układzie halowym z tzw. pseudotranseptem oraz wielobocznym prezbiterium wydzielonym z bryły kościoła. Świątynia ma 24 m długości i 15,7 m szerokości. Wymiary prezbiterium wynoszą odpowiednio 8,8 i 4 m. 9 marca 1910 roku powstała czworoboczna wieża o wysokości 44 m, którą dostawiono do kościoła od strony północno-zachodniej. Wieżę zwieńczono szpiczastym hełmem z wieńcem ośmiu mniejszych wieżyczek wokół niego. Nas interesuje szczególnie zakończenie hełmu wieży, dziś z metalową kulą i posadowionym na niej krzyżem. Nie wszyscy wiedzą i pamiętają, że od samego początku istnienia wieży żarowskiego kościoła aż do lat 60-tych na wspomnianym krzyżu znajdował się blaszany kogut, którego zarys widoczny jest na pocztówkach przedstawiających świątynię w 1 ćwierci XX w.
Transport surowców wydobywanych w Żarowie i jego pobliżu w latach 1910-43
Zjednoczonone Zakłady Szamotowe w Żarowie, niem. Vereinigte Chamottenfabrik vormals C.Kulmiz G.m.b.H. oraz żarowskie przedsiębiorstwo górnicze, niem. Saarauer Braunkohlenwerke, to dwie firmy zarządzane przez jednego właściciela – Carla Friedricha von Kulmiza. Oba przedsiębiorstwa prowadziły w XIX/XX w. wydobycie surowców mineralnych na obrzeżach Żarowa. Pierwsze od 1843 roku pozyskiwało kaolin w kopalni usytuowanej pomiędzy Mrowinami a Żarowem (dziś obszar tzw. zalewu „Andrzej”). Drugie przedsiębiorstwo eksploatowało pokłady węgla brunatnego w żarowskiej kopalni Marie, której działalność przypada na lata 1855-1909. O sposobie transportu wydobywanych surowców na powierzchnię informują ówczesne mapy topograficzne Topographische Karte Messtischblatt z 1913, 1937 i 1943 r., Heimatkarte des Kreises Striegau z pocz. XX w., karty pocztowe oraz fotografie zamieszczone w publikacji zatytułowanej: Stettiner Chamottenfabrik Aktiengesellschaft vormals Didier: 50 Jachre Aktiengesellschaft 1872-1922, wydanej w 1922 r. w Berlinie.
Czytaj więcej: Transport surowców wydobywanych w Żarowie i jego pobliżu w latach 1910-43
Elektryczna kolej na odcinku Żarów-Imbramowice w latach 1928-45
21 kwietnia 1842 roku rozpoczęte zostały prace ziemne przy budowie linii kolejowej Wrocław Świebodzki – Świebodzice (dziś Wrocław Świebodzki – Zgorzelec/Görlitz; linia oznaczona nr 274). W trakcie robót w okolicy malutkiego wówczas Żarowa odkryte zostały złoża węgla brunatnego, kaolinu oraz pirytów. Od tego czasu rozpoczyna się dynamiczny rozwój tej osady, budowa fabryk i powstanie przemysłu, którego ojcem był Carl Friedrich von Kulmiz (wówczas właściciel firmy budowlanej, zaangażowanej przy budowie omawianej linii kolejowej). Decyzja o budowie żelaznego szlaku pomiędzy ówczesnym Breslau a Freiburgiem, wymuszona została wzrostem zapotrzebowania na węgiel oraz trudnościami w transporcie tego surowca na większe odległości. Prace przy budowie linii trwały ponad półtora roku, a zaangażowanych w nie było ponad 2 tysiące robotników. We Wrocławiu kosztem ponad 150 tys. talarów powstał dworzec Świebodzki. W Świebodzicach natomiast za sumę 104 tys. talarów wzniesiono dworzec z magazynami i placami załadunkowymi węgla. Linię Wrocław Świebodzki – Świebodzice oddano do użytku 29 października 1843 roku.
Czytaj więcej: Elektryczna kolej na odcinku Żarów-Imbramowice w latach 1928-45
Cegielnia Ingramsdorfer Tonwerke
Czytelny nasyp kolejki wąskotorowej, fragment wystającej szyny, trzy zalane wodą wyrobiska gliny, sterczący ponad powierzchnię wody maszt kolejki linowej oraz walające się cegły i fragmenty murów. Tyle pozostało dziś z dawnej cegielni Ingramsdorfer Tonwerke w Imbramowicach, jednej z największych i najnowocześniejszych w okolicy. Cegielnia ta została założona przy tzw. dolnym folwarku w Imbramowicach pomiędzy 1833 a 1896 r. (oznaczona skrótem Z.G na mapie Karte Schweidnitz 34-51, 1:200 000 z 1896 r.). W początkach XX wieku została rozbudowana – w sumie kilkanaście budynków z trzema 30 metrowymi kominami) oraz wyposażona w maszyny parowe.
Uczestnicy wojny polsko-bolszewickiej 1919-21 z gminy Żarów
Ustawą z dnia 21 lipca 1990 roku Sejm Rzeczypospolitej Polskiej ustanowił odznaczenie w postaci Krzyża za udział w Wojnie 1918–1921 dla osób, które pełniąc służbę w latach 1918–1921, przyczyniły się do ugruntowania niepodległości naszego państwa. Krzyż nadawany był uczestnikom wojny z lat 1918-1921 we wszystkich służbach, żyjącym w dniu wejścia ustawy w życie (10 sierpnia 1990 r.). Odznaczenie obejmowało wojnę polsko-ukraińską i wojnę polsko-bolszewicką. Nadawane było przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej na wniosek Ministra Obrony Narodowej. Odznaczeni otrzymywali odznakę Krzyża i legitymację. Nadawanie Krzyża uznano za zakończone z dniem 8 maja 1999 roku. Odznaczenie posiada formę krzyża równoramiennego prostego wykonanego z metalu o wymiarach 42 x 42 mm i składa się z czterech równych, rozszerzonych na końcach ramion o przekroju spłaszczonego ośmioboku i związanych pośrodku sześcianem. Na ramionach poprzecznych Krzyża wyryty jest poziomo napis: OBROŃCY – OJCZYZNY, na ramionach pionowych – daty: 1918 i 1921, w środku zaś skrzyżowania ramion znajduje się wizerunek orła na tle z białej emalii. Na Ziemiach Odzyskanych, w granicach ówczesnej gminy Żarów po 1945 roku osiedliło się dwóch uczestników wojny polsko-bolszewickiej 1919-1921, którzy zostali odznaczeni Krzyżem za udział w Wojnie 1918-1921.
Czytaj więcej: Uczestnicy wojny polsko-bolszewickiej 1919-21 z gminy Żarów
Spacerkiem po Żarowie: Marienhaus
Żarowianie wyznania protestanckiego byli członkami piotrowickiej gminy wyznaniowej skupiającej ewangelików z Łażan, Żarowa, Pastuchowa, Mikoszowej i Przyłęgowa. Przez wiele lat Piotrowice były centrum ich życia religijnego. Jedynym wyjątkiem była, działająca w Żarowie od 1878 r. szkółka niedzielna. W 1910 roku Marie i Eugen von Kulmiz postanowili wybudować dom opieki nad żarowską młodzieżą. Po wykonaniu projektu przez wrocławskiego architekta Henry’ego, w 1912 r. rozpoczęto budowę na terenie należącym do rodziny von Kulmiz i przez nią finansowaną. 16 grudnia 1913 roku w budynku (nazwanym na cześć fundatorki Marienhaus – dom Marii) odprawiono pierwsze nabożeństwo i dokonano poświęcenia budowli. Dzięki zabiegom społeczności ewangelickiej, w największym pomieszczeniu urządzono kaplicę. Pozostałe pomieszczenia służyły wychowaniu młodzieży, szkoleniom; odbywały się w nich spotkania towarzystw i związków lokalnej społeczności ewangelickiej. Marienhaus mieścił również bibliotekę założoną przez von Kulmizów, którzy na początek ofiarowali jej ok. 2000 książek.
Wiejskie karczmy i gospody w okolicach Żarowa do 1945 r.
W średniowieczu i w czasach późniejszych nieodłącznym elementem wiejskiego krajobrazu były przydrożne karczmy (znane także pn. austeria, gospoda, oberża, zajazd). Budynki te służyły różnym celom. Można w nich było stawać na popas i zjeść posiłek, można było napić się piwa lub mocniejszego trunku, można było w końcu przenocować i zabawić się. W karczmach często urzędowali poborcy ceł i myta, tutaj też odprawiano wiejskie sądy. Karczmy pełniły ponadto funkcję wiejskich sklepów, zaopatrujących mieszkańców w artykuły codziennego użytku oraz rolę drobnych „zakładów wytwórczych", takich jak piekarnia, rzeźnia, browar czy gorzelnia.
Czytaj więcej: Wiejskie karczmy i gospody w okolicach Żarowa do 1945 r.
Żarowska poczta do 1945 roku
Nazwa poczty wywodzi się z języka łacińskiego. Jest po prostu określeniem stacji lub stanowiska gdzie dokonywano wymiany koni transportowych. W dzisiejszym rozumieniu – poczta to instytucja zajmująca się obrotem przesyłek, wykonywanie niektórych usług na rzecz telekomunikacji oraz usług pieniężno-bankowych. Potrzeba wymiany informacji istniała już w czasach starożytnych. W świetle znanych materiałów źródłowych, już w XXIV w. przed Chrystusem, władca babiloński Sargon, posługiwał się regularną komunikacją pocztową między stolicą państwa a ośrodkami administracji na prowincji.
Dwory obronne na obszarze gminy Żarów
Dwór obronny to obiekt pełniący funkcję mieszkalno-obronną, który łączy w sobie cechy wieży mieszkalnej, rezydencji typu motte, dworu oraz zamku. W wielu przewodnikach mylnie nazywany jest zameczkiem, szlachecką fortalicją, zamkiem a nawet lamusem, spichlerzem czy też stodołom. Pod względem architektury dwor obronny to najczęściej zbudowany na planie prostokąta lub kwadratu (pozbawiany dziedzińca) kilkukondygnacyjny budynek murowany, który składa się co najmniej z piwnicy i piętra. O obronności takiej budowli świadczą grube mury, nierzadko przekraczające metr grubości, które od strony zewnętrznej często podparte były masywnymi narożnymi przyporami.
Stan wojenny i reżim z czasów stalinowskich w Żarowie
31 lat temu z braku możliwości opanowania kryzysu gospodarczego, społecznego i politycznego, władze PRL zdecydowały się na krok ostateczny. W mroźną noc 13 grudnia 1981 roku wprowadzono na obszarze kraju stan wojenny. Władzę przejęło wojsko, na czele z Wojskową Radą Ocalenia Narodowego. Całkowicie zakazano wszelkiego rodzaju zgromadzeń (oprócz religijnych), zawieszono działalność wielu organizacji społecznych, internowano kilka tysięcy działaczy opozycji. Nie obyło się bez ofiar śmiertelnych. Przypomnijmy co o tamtych wydarzeniach pisano w "Solidarności" Ziemi Żarowskiej:
Czytaj więcej: Stan wojenny i reżim z czasów stalinowskich w Żarowie
Informacje
Historia miejscowości
Dawni mieszkańcy
Kalendarium
Kartografia
Słownik miejscowości
Muzea, wystawy, zabytki
Archeologia i Historia
Strony historyczne
WSPÓŁPRACUJEMY:
