Strona główna

Piekarze i rzeźnicy: rzemiosło branży spożywczej w okolicy Żarowa do 1945 r.

Przy lokacji wsi na prawie niemieckim dbano o zapewnienie mieszkańcom wsi niezbędnych usług rzemieślniczych i handlowych. Najczęściej zlecano to sołtysowi, który otrzymywał prawo założenia karczmy, wybudowania młyna i innych warsztatów rzemieślniczych. Szczególnym i ważnym miejscem w nowo lokowanych wsiach były karczmy, gdzie odbywały się spotkania towarzyskie oraz sądy. Karczmy pełniły także funkcję drobnego zakładu wytwórczego, będąc w zależności od przyznanych uprawnień – piekarnią, rzeźnią, browarem lub gorzelnią. Z czasem na wsiach wytworzyły się dwie grupy karczmarzy: dziedzicznych i dzierżawnych. Pierwsi posiadali dziedziczne prawo do przedsiębiorstwa, a często też odpowiednie przywileje takie jak prawo do produkcji piwa i wódki, wypieku chleba, uboju i przerobu mięsa. Niezależnie od karczem na wsiach działali niezrzeszeni w cechach rzemieślnicy branży spożywczej tj. rzeźnicy oraz piekarze. Zawody te rozwinęły się mocno w okresie lokacji miast i wsi na prawie niemieckim.

Czytaj więcej: Piekarze i rzeźnicy: rzemiosło branży spożywczej w okolicy Żarowa do 1945 r.

Książka "Gmina Żarów. Na przestrzeni wieków"

Zapraszamy na spotkanie autorskie z Bogdanem Muchą, autorem książki Gmina Żarów. Na przestrzeni wieków. To najnowsza publikacja archeologa i historyka, na co dzień specjalisty ds. zbiorów muzealnych w Gminnym Centrum Kultury i Sportu w Żarowie i szefa Żarowskiej Izby Historycznej i naszego kolegi oraz współpracownika Świdnickiego Portalu Historycznego. W sumie to już czwarta książka Bogdana, która tym razem porusza szeroko pojętą tematykę historii Ziemi Żarowskiej od prehistorii po czasy współczesne. Książka stanowi pierwszą część „trylogii”, której kolejne wydania zostały zaplanowane na lata 2023-2024. W części pierwszej Bogdan Mucha zabiera czytelników w długą podróż w czasie od osadnictwa ludności z epoki miedzi poprzez czasy średniowieczne i nowożytne do bardziej współczesnych nam wydarzeń związanych z okresem tzw. „zimnej wojny” i stanu wojennego z lat 1981-1983. Nowa publikacja liczy 209 stron, zawiera 134 ilustracje i jest drugą publikacją wydaną we współpracy autora z wydawnictwem „Archeoreplica”.

Czytaj więcej: Książka "Gmina Żarów. Na przestrzeni wieków"

Hrabiowie von Maltzan

Dawne rody magnackie, arystokratyczne i patrycjuszowskie. To one zbudowały potęgę Ziemi Dolnośląskiej i sprawiły, że dziś zachwycają nas wspaniałe zabytki, parki i opowieści o niezwykłej przeszłości. Do najbardziej znamienitych i zamożnych rodów osiadłych na Śląsku, należeli bez wątpienia Maltzanowie, których korzenie sięgają XII wieku. Za ich najstarszego przedstawiciela uznany jest Bernardus de Multan, lennik biskupa Ratzburg. Udokumentowana genealogia rodu rozpoczyna się od osoby rycerza i pana na zamku w Gadebusch – Ludolfa Moltzana, żyjącego w XIII wieku. Od 1414 r. Maltzanowie byli panami na zamku, a od 1501 r. także miasta Penzlin. W XV w. ród podzielił się na dwa domy: Maltzan (później z przydomkiem: zu Wartenberg und Penzlin) – wywodzący się od Bernarda II (zm. przed 1525 r.) oraz Maltzahn (później z przydomkiem: zu Cummerow und Sarow) – wywodzący się od Ludolfa III (zm. po 1528 r.). W ramach linii rodu Maltzanów – Penzlin – wyodrębniła się gałąź Wartenberg-Militsch osiadła na Śląsku. Jej przedstawiciele byli właścicielami śląskich wolnych państw stanowych: Sycowa (Wartenberg) w latach 1530–1571, a następnie Milicza w latach 1590–1945.

Czytaj więcej: Hrabiowie von Maltzan

Dwie nowe wystawy w Żarowskiej Izbie Historycznej

W dniu 16 września 1945 roku odbyło się w Żarowie zebranie mieszkańców miasta i okolicznych wsi zwołane przez ówczesnego wójta Janusza Rokitę. W spotkaniu wzięły udział 84 osoby, głównie młodzi pionierzy osadnictwa na ówczesnych Ziemiach Odzyskanych, którzy przybyli w te strony zwłaszcza z okolic Bochni i Wadowic. W tym czasie gminę Żarów zamieszkiwało 6117 osób i nie istniała tutaj żadna organizacja społeczna. Najbliższa spółdzielnia we wsi Konradswaldau (późniejsze Mrowiny), oddalona była od Żarowa o 2 km. Zebranie inspirowane przez Związek "Samopomocy Chłopskiej", przekształciło się w zebranie założycielskie Gminnej Spółdzielni "Samopomoc Chłopska".

Żarowska Izba Historyczna, serdecznie zaprasza w dniach 11 maja – 15 czerwca 2022 r., na wystawę pt. Gminna Spółdzielnia "SCH" Żarów. Fotografie – Dokumenty – Pamiątki".

Czytaj więcej: Dwie nowe wystawy w Żarowskiej Izbie Historycznej

XX Żarowska Prelekcja Historyczna - 29.04.2022 r.

W dniu 29 kwietnia 2022 roku w siedzibie Żarowskiej Izby Historycznej przy ul. Dworcowej, odbyła się XX Żarowska Prelekcja Historyczna. Dla zgromadzonej publiczności przygotowane zostały dwa zagadnienia: „Historia ma twarz zwykłych ludzi” – referował Łukasz Kazek oraz „Budowle sakralne i ich tajemnice” – referował Bogdan Mucha. "8 maja w 1945 rok Wustewaltersdorf (Walim),o godzinie 17 na podwórzu przy Klese przybywa grupa niemieckich oficerów ,przybywają amfibiami maja też działo. W miedzy czasie we wsi na prośbę proboszcza katolickiej parafii ludność wywiesza białe flagi w oknach i na kościele. Rozkaz oficera głównego brzmi natychmiast rozstrzelać defetystów i zdrajców wraz z proboszczem wyburzyć domy tych, którzy demonstrują kapitulacje. Flagi znikają z okien i ulic, oficerowie jada w kierunku Dorfbach (Rzeczka), następuje cisza. Odgłosy strzałów dochodzą do miasteczka głucho, strach przybiera na sile. W nocy z 8 na 9 maja wchodzą do Walimia Rosjanie. Tak też kończy się druga wojna światowa w Górach Sowich. Rosjanie oficjalnie nie urzędują długo w Walimiu.

Czytaj więcej: XX Żarowska Prelekcja Historyczna - 29.04.2022 r.

Z otchłani wieków, od. 6: Góra Krukowska

Góra Krukowska to jedno ze wzniesień tzw. Wzgórz Imbramowickich. Miejsce, które ma bogatą historię, począwszy od czasów średniowiecza, kiedy właścicielami tych terenów byli cystersi z Krzeszowa, aż po wydarzenia z czasów II wojny światowej. Wedle dawnych map, archiwalnych fotografii oraz pocztówek, na szczycie Góry Krukowskiej znajdowała się niegdyś kapliczka oraz murowana wieża widokowa. Z kolei u podnóża tego wzniesienia, wystawiony był pomnik, który upamiętniał wizytę cesarza Wilhelma I z 1875 roku.

XX Żarowska Prelekcja Historyczna

Gminne Centrum Kultury i Sportu w Żarowie oraz Żarowska Izba Historyczna, serdecznie zapraszają na XX Żarowską Prelekcję Historyczną, która odbędzie się w dniu 29 kwietnia 2022 r., o godz. 18:30 w siedzibie Izby przy ul. Dworcowej 3 (wstęp wolny). W programie spotkania są dwie prezentacje: Z tematem prelekcji: "Historia ma twarz zwykłych ludzi", wystąpi Łukasz Kazek – znany dziennikarz i popularyzator historii, autor książek o tematyce historycznej, współautor programów telewizyjnych, youtuber. W latach 2005–2014 publikował w magazynie "Wiedza i Życie – Inne Oblicza Historii". Pomysłodawca i inicjator Archiwum Historii Mówionej Ziemi Wałbrzyskiej. Był także przewodnikiem, oprowadzał m.in. po sztolniach kompleksu Riese, Zamku Grodno i Pałacu Jedlinka. Łukasz Kazek od lat odszukuje depozyty ukryte przez dawnych mieszkańców Gór Sowich i odszukuje ich właścicieli. W maju 2020 roku wspólnie z Mateuszem Kudłą utworzył kanał YouTube pt. "History Hiking", na którym prezentuje materiały o tematyce historycznej oraz urban exploration. Kanał w ciągu czterech miesięcy istnienia zdobył 90 tys. subskrybentów osiągając średnią oglądalność odcinka na poziomie ponad 220 tys. wyświetleń.

Czytaj więcej: XX Żarowska Prelekcja Historyczna

Odkrycia i stanowiska archeologiczne w gminie Żarów

Pierwsze znane odkrycie archeologiczne w granicach administracyjnych gminy Żarów miało miejsce w 1822 roku. Podczas eksploatacji złóż kamienia nieopodal Bukowa natrafiono wówczas na ciałopalne cmentarzysko kultury łużyckiej z okresu halsztackiego. Wśród znalezisk było m.in. 30 naczyń grobowych. W 1887 roku na cmentarzysku przeprowadzono zorganizowane badania archeologiczne, które przyniosły odkrycie dalszych naczyń oraz przedmiotów wykonanych z brązu w tym pierścieni, a także żelaznych noży. W 1860 roku w pobliżu Góry Pyszczyńskiej (wówczas niem. Pitschenberg) odnaleziono złotą rzymską monetę z wizerunkiem cesarza Aleksandra Sewera. Numizmat datowany na 235 rok n.e. został przerobiony na zawieszkę (dorobione uszko oraz dodatkowo wykonany otwór). Znalezisko wiązane z germańskim osadnictwem kultury przeworskiej, stanowiło do 1945 roku własność prywatną. Dalsze jego losy pozostają nieznane. Kolejne halsztackie cmentarzysko kultury łużyckiej, stwierdzono w 1862 roku w Przyłęgowie (wówczas niem. Preilsdorf). Jak informują źródła na ciałopalne groby zawierające popielnice, przystawki i przedmioty wykonane z brązu natrafiano na tamtejszym nowożytnym cmentarzu (założony w 1785 roku). W tym samym czasie na pobliskiej piaskowni odkryto dużą ilość naczyń glinianych, które były materialnym śladem obecności na tym terenie kultury łużyckiej.

Czytaj więcej: Odkrycia i stanowiska archeologiczne w gminie Żarów

Informacja 14.04.2022

!! UWAGA !! W dniu 15.04.2022 r. Żarowska Izba Historyczna będzie nieczynna
Zapraszamy serdecznie zwiedzających od 19 kwietnia 2022 r. 

Zabudowania gospodarczo-mieszkalne dawnego folwarku w Przyłęgowie

O powstaniu folwarku w Przyłęgowie niewiele wiadomo. Prawdopodobnie ok. 1300 roku był to zwolniony z uiszczania dziesięciny dwułanowy majątek. Jego kolejnymi właścicielami były następujące osoby i rody rycersko-szlacheckie: 1367-1370 – Albert „de Mogis” , 1370- lata 80. XIV wieku – von Schindel i von Mühlheim , XV/XVI wiek – von Reibnitz i von Schindel, 1506-1521 – Nikolas von Seidlitz, 1521-1550 – Hans Buschke von Mühlheim, 1550-1660 – Dieter i Hans von Mühlheim, lata 60. XVII wieku – Hartwig von Messenau, początek XVIII wieku – Heinrich von Falckenhayn, 1742-1747 – Karl Gotthard hr. von Schaffgotsch, 1747-1758 – Ernst Ferdinand baron Mudrach, 1759-1787 – Christina Charlotta i Joachim Karl von Maltzan, 1787-1792 – Joachim Kasimir Alexandre von Maltzan, 1792 - 2 połowa XIX wieku – Franz Joseph von Mutius, 2 połowa XIX wieku – Gustaw van Heese , 1888-1923 – Marie von Kramsta, 1923-1945 – Hans Christoph von Wietersheim.

Czytaj więcej: Zabudowania gospodarczo-mieszkalne dawnego folwarku w Przyłęgowie