Menu witryny
Wystawy
Gmina Żarów
Historia gminy
Pocztówki i stare fotografie
Lapidarium
Zabytki w gminie
Zabytki w okolicy
Trasy rowerowe
Licznik odwiedzin
PROMUJEMY:
Strona główna
Dokument z podpisem słynnego polskiego archeologa w zbiorach Żarowskiej Izby Historycznej
W 1919 roku w Poznaniu założone zostało Muzeum Wielkopolskie (ob. Muzeum Narodowe w Poznaniu). Powstało ono na gruncie dwóch innych placówek muzealnych, których początki sięgają 2 połowy XIX wieku. Pierwszym z nich było tzw. Muzeum Starożytności Polskich i Słowiańskich w Wielkim Księstwie Poznańskim, które działalność rozpoczęło w 1857 roku przy Poznańskim Towarzystwie Przyjaciół Nauk. Jego zbiory zostały powiększone przez darowizny Seweryna Mielżyńskiego w postaci własnej kolekcji rodzinnej tzw. Miłosławskiej oraz odkupionych zbiorów Edwarda Rastawieckiego. Mielżyński zakupił ponadto teren, gdzie zorganizowano wystawę zgromadzonych eksponatów. W 1881 roku Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk nadało zbiorom nazwę Muzeum im. Mielżyńskich, a dla publiczności otwarto je ostatecznie w 1882 roku. Dwanaście lat później powstało w Poznaniu pierwsze muzeum niemieckie. Było nim założone w 1894 roku Provinzial Museum in Posen (Prowincjonalne Muzeum w Poznaniu), które w 1902 roku przemianowano na Kaiser Friedrich Museum (Muzeum Cesarza Fryderyka III). W 1904 roku pruskie muzeum ulokowano w nowej siedzibie przy placu Wolności (wówczas Wilhelmsplatz). Był to budynek zaprojektowany przez Karla Hinkeldeyna, specjalnie do celów wystawienniczych. W 1919 roku, po odzyskaniu niepodległości przez Polskę, Muzeum Cesarza Fryderyka III przemianowano na Muzeum Wielkopolskie. Kolejne lata to intensywny rozwój placówki. Przyjęto wówczas w depozyt zbiory z Muzeum im. Mielżyńskich oraz dokonano nowych zakupów, zwłaszcza w zakresie ówczesnego malarstwa i rzeźby. Ostatecznie podzielono w okresie międzywojennym muzeum na trzy oddziały: Galerię Malarstwa i Rzeźby, Muzeum Archeologiczne (Dział Przedhistoryczny) oraz Muzeum Przyrodnicze.
Dom Zgromadzenia Sióstr św. Elżbiety w Bukowie
Zgromadzenie Sióstr św. Elżbiety, jak wiele innych podobnych żeńskich zgromadzeń zakonnych, powstało w XIX wieku na gruncie potrzeb społecznych. Swój początek powzięło w Nysie, będąc pierwszym rodzimym zgromadzeniem Ziemi Śląskiej, które powstało po pruskiej kasacie zakonów w 1810 roku. Zalążek oraz rozkwit tego zgromadzenia, jest ściśle związany z przemianami, które wówczas zachodziły na Śląsku wskutek narastającego rozwoju gospodarki kapitalistycznej. Dynamiczny rozwój przemysłu fabrycznego zepchnął bowiem na margines drobnych producentów, którzy po utracie swoich warsztatów stawali się poszukiwaczami pracy. Do tej nowej i ciągle rosnącej grupy społecznej dołączyli chłopi, szukający lepszych warunków bytowych w powstających dużych ośrodkach przemysłowych. W ten sposób w 1 połowie XIX wieku rozwinął się monstrualny ruch migracyjny, stający się niejako jednym z ogniw ówczesnych problemów ekonomiczno-społecznych. Niskie płace przy stałym wzroście cen żywności, niepewność pracy wobec wielkiej liczby osób jej poszukującej, a także niedostatek mieszkaniowy i fatalne warunki sanitarne, miały decydujący wpływ na wyjątkowo ciężką sytuację egzystencjonalną ludności napływowej. Do tego dochodziły jeszcze, nierzadko powtarzające się w owym czasie, klęski żywiołowe oraz głód, które były główną przyczyną dość licznych epidemii tyfusu i cholery (w 1866 roku na cholerę zmarło 60 mieszkańców Mrowin). Przy niedostatecznej liczbie lekarzy, pielęgniarek, szpitali, pociągało to za sobą ogromną ilość ofiar ludzkiego życia, zwłaszcza wśród najbiedniejszych.
Czytaj więcej: Dom Zgromadzenia Sióstr św. Elżbiety w Bukowie
Mieszkańcy gminy Żarów odznaczeni brytyjskim i francuskim "Medalem za Wojnę 1939-1945"
Z dniem 16 sierpnia 1945 roku w Wielkiej Brytanii ustanowione zostało odznaczenie wojskowe przyznawane osobom, które podczas II wojny światowej służyły w siłach zbrojnych Zjednoczonego Królestwa przynajmniej przez 28 dni w okresie 3 września 1939 roku do 2 września 1945 roku. Odznaczeniem tym był tzw. Medal Wojny 1939-1945 lub Medal za Wojnę 1939-1945 (ang. War Medal 1939-1945). Medal ten nadawany był pełnoetatowemu personelowi sił zbrojnych. Operacyjnej i nieoperacyjnej służbie przez co najmniej 28 dni. Marynarce handlowej za co najmniej 28-dniową służbę na morzu. Odbiorca nagradzany był, jeśli służba zakończyła się jego śmiercią lub niezdolnością do służby jako jeńca wojennego i kwalifikowała go do jednej z gwiazd. Również jeśli nagradzany otrzymał jedną z gwiazd za służbę przez co najmniej 28 dni, otrzymywał War Medal. Odznaczenie miało formę krążka o średnicy 1,42 cala (36 mm). Wydanie brytyjskie wykonane było ze stopu miedzi i niklu, a kanadyjskie ze srebra (próba .800). Na awersie medalu umieszczony został lewy profil w koronie króla Jerzego VI z opisem "GEORGIVS VI D: BR: OMN: REX ET INDIAE IMP". Na rewersie znalazł miejsce lew stojący na ciele dwugłowego smoka. Na górze po prawej, w dwóch rzędach są daty 1939/1945. Medal zawieszony był na wstążce o szerokości 1,25 cala (32 mm) składająca się z 7 kolorowych pasów: czerwony, ciemny niebieski, wąski czerwony (środkowy), biały. Medalem odznaczono 700 000 osób włącznie z 4450 marynarzami kanadyjskiej floty handlowej.
W sakiewce dawnych mieszkańców gminy Żarów, cz. 21: Złote monety króla Fryderyka Wilhelma IV
Fryderyk Wilhelm IV Hohenzollern urodził się 5 października 1795 roku w Berlinie jako najstarszy syn Fryderyka Wilhelma III i Luizy z dynastii meklemburskiej. Już od dzieciństwa był wszechstronnie uzdolniony, znając się m.in. na sztuce. Należał do osób głęboko religijnych, będąc przekonanym o swoim boskim posłannictwie. Lata młodości były dla przyszłego monarchy latami ciężkiej próby. Klęska wojsk pruskich w walce z Napoleonem w bitwie pod Jeną w 1806 roku zmusiły Fryderyka Wilhelma III wraz z rodziną do ucieczki. Po ostatecznym zwycięstwie wojsk koalicji nad Napoleonem książę Fryderyk Wilhelm nadzorował z ramienia ojca przywracanie porządku w kraju. Doprowadził do nasilenia cenzury i przyczynił się do znacznego ograniczenia swobód obywatelskich. W 1823 roku ożenił się z Elżbietą Ludwiką Wittelsbach, księżniczką bawarską, ale para nie doczekała się potomstwa. Fryderyk Wilhelm należał do zwolenników zjednoczenia Niemiec. W 1840 roku po śmierci swojego ojca wstąpił na tron pruski, ogłaszając amnestię dla więźniów politycznych i łagodząc konflikt z Kościołem katolickim. Opowiadał się przeciwko reformom w duchu liberalizmu, jednak w obliczu wydarzeń Wiosny Ludów w Paryżu i Wiedniu (luty i marzec 1848), zdecydował się zwołać 18 marca 1848 roku do Berlina Zjednoczony Landtag, obiecując jednocześnie nadanie konstytucji. Nie zapobiegło to jednak wybuchowi rewolucji w Berlinie (rewolucja marcowa), którą Fryderyk Wilhelm IV początkowo próbował stłumić siłą, lecz już wkrótce zgodził się na powołanie liberalnego rządu i zwołanie Zgromadzenia Narodowego. Dopiero osłabienie nastrojów rewolucyjnych umożliwiło władcy rozwiązanie Zgromadzenia i oktrojowanie (nadanie) Konstytucji Królestwa Pruskiego, 5 grudnia 1848 roku. Po rewizji niektórych zbyt liberalnych artykułów Fryderyk Wilhelm IV ostatecznie złożył przysięgę na nową konstytucję – 5 grudnia 1850 roku, przekształcając tym samym Prusy w monarchię konstytucyjną.
Tajemnicze lądowanie samolotu w Jaworzynie Śląskiej
24 lutego 1945 roku dobiegła końca ofensywna operacja Armii Czerwonej przeciw Wehrmachtowi, znana w historiografii II wojny światowej pod nazwą "Operacja dolnośląska". Przeprowadzona siłami 1. Frontu Ukraińskiego (6., 13., 21., 52., 59., 60. Armia, 3., 5. Armia Gwardii oraz 3., 4. Armia Pancerna, 3. Gwardyjska Armia Pancerna) pod dowództwem marszałka Iwana Koniewa (980 800 żołnierzy, 1289 czołgów, 2380 samolotów), kosztowała Rosjan utratę 99386 żołnierzy (w tym 23577 bezpowrotnie). W jej rezultacie wojska 1. Frontu Ukraińskiego posunęły się w głąb terytorium Niemiec na 150 km i na szerokim froncie wyszły na brzeg rzeki Nysa. Jednostki Armii Czerwonej zajęły korzystne położenie do dalszego natarcia na Berlin. Dla Niemiec utrata części śląskiego okręgu przemysłowego okazała się istotną stratą. Utracono bowiem szereg dużych zakładów wojskowych w rejonie miast Gubin (22.02.), Żagań (16.02.), Żary (13.02.) i Krzystkowice (20.02.). Przyjąć można, że najbliższy odcinek frontu przebiegał w odległości około 15 km od centrum Świdnicy i ok. 4,5 km od węzła kolejowego w Jaworzynie Śląskiej. Na odcinku Borzygniew – Skarżyce jednostki radzieckiej 118. dywizji strzeleckiej, zajmowały następujące pozycje frontowe: 463. pułk strzelecki – linia Borzygniew-Kruków (sztab w Bukowie), 527. pułk strzelecki – linia Kruków-Jaroszów (sztab w Mikoszowej), 398. pułk strzelecki – linia Mielęcin-Rusko-Dębnica (sztab w Rusku). Po drugiej stronie linii frontu, znajdowały się pozycje niemieckiej 359. dywizji piechoty ze sztabem w Wierzbnej. Na wysokości Imbramowic i Borzygniewu, rozłożony był 949. pułk piechoty. Od przysiółka Weselina i Pożarzyska po Żarów, linię frontu utrzymywały 2 bataliony z 947. pułku piechoty. Wzdłuż Strzegomki od Żarowa po Skarżyce, front obsadzony był przez pułk policyjny SS "Brixen" oraz 3. batalion z 309. pułku piechoty (208. dywizja ze sztabem w Modlęcinie).
Czytaj więcej: Tajemnicze lądowanie samolotu w Jaworzynie Śląskiej
Nowe wystawy w Żarowskiej Izbie Historycznej
Żarowska Izba Historyczna serdecznie zaprasza na dwie nowe wystawy tematyczne, które będzie można obejrzeć w dniach od 19 stycznia do 16 lutego 2022 roku. Dla zwiedzających przygotowana zostanie ekspozycja pt. "Militaria ze zbiorów Żarowskiej Izby Historycznej", na której zaprezentowane zostaną najnowsze eksponaty przekazane przez Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków. Z kolei druga ekspozycja pt. "Stoi na stacji lokomotywa" jest fotograficzno-opisową prezentacją historii kilkunastu typów lokomotyw współcześnie eksploatowanych na linii kolejowej nr 274 (odcinek Imbramowice – Żarów). Wystawy będą dostępne w dniach pn. – pt. (godz. 10-15:30) oraz śr. (godz. 10-17:00) po wcześniejszym umówieniu wizyty pod nr tel. 537-481-116. Wstęp wolny (zwiedzających obowiązują maseczki oraz dezynfekcja dłoni).
XIX Żarowska Prelekcja Historyczna
Serdecznie zapraszamy na XIX Żarowską Prelekcję Historyczną, która odbędzie się 28 stycznia 2022 r., o godz. 18:00 w siedzibie Żarowskiej Izby Historycznej przy ul. Dworcowej 3. W programie prelekcji dwa zagadnienia: „Podziemne Tajemnice Masywu Ślęży” oraz „Młyny wodne i wiatraki w okolicy Żarowa”. Wstęp na prelekcję bezpłatny. Obowiązują maseczki i dezynfekcja rąk.
Zabudowania gospodarczo-mieszkalne dawnego folwarku w Mrowinach
Pierwsza znana wzmianka o 7 łanowym folwarku w Mrowinach pochodzi z 25 października 1297 roku. Wówczas to książę świdnicki Bolko I zezwolił właścicielowi folwarku w „Conradiswalde”, rycerzowi Tyczko Muscho na opłacanie cystersom dziesięciny pieniężnej w zbożu. Kolejnymi właścicielami folwarku mrowińskiego były następujące osoby i rody: 2 poł. XIV-k. XIV w. – von Czirn, 1411-1480 – von Schellendorf , przed 1432-po 1492 – von Zettriz (Czettritz), 1480-ok.1550 – von Mühlheim, 1557-ok.1605 – von Adelsbach, ok.1611-1653 – von Motschelnitz, 1653-1668 – Ludwig de Lopis, baron Monteverques, 1689-1694 – von Oppersdorf, 1694-1713 – Johann Frantz baron von Karnath, 1713-1727 – Melchior Ducius von Wallenberg, 1727-1729 – Sophia Elisabeth von Knobelsdorf, 1729-1746 – von Winterfeld, 1748-1770 – von Nostitz, 1770-1794 – von Knobelsdorf, 1794-1803 – Graf von Schlabrendorf, 1803-1868 – hrabina Charlotte von Fürstenberg i jej spadkobiercy, 1868-1945 – von Kulmiz (do 1874 Karl, do 1895 Paul, do 1905 Rudolf, do 1925 Eugen, do 1945 Karl Adolf).
Czytaj więcej: Zabudowania gospodarczo-mieszkalne dawnego folwarku w Mrowinach
Udział mieszkańców Bożanowa i folwarku Weselina w I wojnie światowej
Przed wybuchem I wojny światowej w Bożanowie (niem. Eckersdorf, Kr. Schweidnitz) większość ziemi należącej do gminy wiejskiej stanowiły grunty orne – ok. 212 ha, na których uprawiano głównie ziemniaki i buraki cukrowe oraz 35 ha łąk. Popularna była wówczas hodowla bydła ras szlachetnych. We wsi od 1904 roku działała gospoda „Zum Feldschloss” z pełną koncesję i prawem produkcji wódki. We wsi było 27 budynków mieszkalnych a liczba mieszkańców wynosiła ok 250 osób, z których większość była wyznania katolickiego. Listy strat armii niemieckiej z lat 1914-1919 [a], wymieniają nazwiska 29 mieszkańców Bożanowa, którzy wzięli udział w I wojnie światowej: Paul Beitlich, Hermann Blaschke, Max Brendel, Alois Engel, Georg Engel, Richard Engel, Wilhelm Engel, Paul Hanke, Paul Haubner, Gustav Heinrich, Joseph Hubrich, Heinrich Jüptner, Albert Klose, Paul Klose, Bernhard Köhler, Karl Mischke, Paul Hermann Mischke, Joseph I Mischke, Paul Nitsche, August Petereit, Johann Peterreit, Hermann Piefel, August Rother, Paul Rother, Alfons Sauer, Arthur Sauer, Paul Schmidt, Bruno Scholz, Oskar Tschimmel [b]. Spośród tej liczby: 11 – mieszkańców Bożanowa poległo w walce lub zmarło w szpitalach polowych, 9 – zaginęło, 7 – zostało rannych (w tym 1 ciężko), 2 – trafiło do niewoli [c]
Czytaj więcej: Udział mieszkańców Bożanowa i folwarku Weselina w I wojnie światowej
Mieszkańcy powiatu świdnickiego w niewoli radzieckiej
Traktat wersalski podpisany 28 czerwca 1919 roku po zakończeniu I wojny światowej pozwalał Niemcom na utrzymanie niewielkich liczebnie i słabo uzbrojonych sił zbrojnych. W latach 1921-1935 określano je mianem Reichswehry, liczącej 100 tys. ludzi w wojskach lądowych i 15 tys. w marynarce wojennej (Kriegsmarine). 2 sierpnia 1934 roku po śmierci prezydenta Niemiec Paula von Hindenburga, pełniący urząd kanclerza Adolf Hitler, ogłosił się wodzem i kanclerzem Rzeszy (Führer und Reichskanzler) oraz najwyższym zwierzchnikiem sił zbrojnych. Już w październiku tego samego roku, w ramach realizacji planu „A”, Reichswehra została powiększona do stanu 240 tys. żołnierzy (21 dywizji piechoty, 2 dywizje kawalerii i 1 lekka dywizja pancerna). Punktem przełomowym w remilitaryzacji Niemiec było uchwalenie ustawy wojskowej (tzw. Wehrgesetz) z 16 marca 1935 roku, która ustalała wielkość armii na 12 korpusów, w skład których miało wchodzić 36 dywizji piechoty i 3 dywizje pancerne, ogółem 450 tys. żołnierzy. Po za tym zniesione zostały ograniczenia wersalskie pod względem rodzajów, liczebności i produkcji uzbrojenia. Wprowadzono również obowiązkową służbę wojskową mężczyzn w wieku 19-45 lat (w Prusach Wschodnich do 55 lat).
Czytaj więcej: Mieszkańcy powiatu świdnickiego w niewoli radzieckiej
Żarowska Izba Historyczna - podsumowanie 2021 roku
W 2021 roku Żarowska Izba Historyczna przygotowała 12 wystaw tematycznych (w tym 6 – plenerowych, 6 – stacjonarnych, 1 – wirtualna). Wszystkie wystawy obejrzało łącznie ok. 12400 osób (ok. 2800 wystawy stacjonarne, 2056 wirtualne, ok. 7500 plenerowe). Zorganizowanych zostało 7 prelekcji historycznych (XIX Żarowska Prelekcja Historyczna oraz prelekcje dla uczniów SP Mrowiny, SP Żarów i Bajkowego Przedszkola w Żarowie), w których udział wzięło 148 osób. Oprócz prelekcji historycznych, odbyły się również spotkania autorskie z Agnieszką Dobkiewicz – autorką książki "Dziewczyny z Gross-Rosen" oraz Hannibalem Smoke – autorem trylogii “Niewidzialny Dolny Śląsk”. W spotkaniach udział wzięło 51 osób, natomiast z formy online skorzystało 612 osób. Na stronie Żarowskiej Izby Historycznej opublikowanych zostało 81 opracowań poświęconych historii oraz zabytkom w gminie Żarów oraz eksponatom ze zbiorów Izby. Z opracowań skorzystało 84747 osób. W ramach półkolonii GCKiS zorganizowane zostały 4 warsztaty archeologiczne pt. “Archeologia – metodyka badań, sprzęt oraz klasyfikacja zabytków” (2 – lipiec, 2 – sierpień). W warsztatach udział wzięło 166 dzieci w wieku przedszkolnym i szkolnym. Oprócz zajęć warsztatowych, prowadzone były również zajęcia w ramach pracowni historyczno-archeologicznej – 10 spotkań (7 wycieczek terenowych, 10 prelekcji), w których udział wzięły łącznie 52 osoby. W 2021 roku zorganizowanych zostało 17 wycieczek pieszych (4 – rajdy wspólnie z Kołem PTTK “Żarodreptaki”, 13 – spacerów historycznych) oraz 1 wycieczka rowerowa. Liczba uczestników wyniosła: 539 osób. W 2021 roku odbyły się dwa konkursy: plastyczny "Auto moich marzeń" (zgłoszonych 59 prac) oraz 2. edycja konkursu "Historyczna Foto-zagadka" (8 rund, łącznie 57 uczestników). W okresie wakacyjnym odbyło się VI Żarowskie Spotkanie Miłośników Motoryzacji, w którym udział wzięło 62 wystawców oraz ok. 1000 osób oglądających plenerową ekspozycję pojazdów. W 2021 roku do Żarowskiej Izby Historycznej przekazanych zostało łącznie 120 eksponatów (w tym 55 przez Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków – Delegatura Wałbrzych).
Czytaj więcej: Żarowska Izba Historyczna - podsumowanie 2021 roku
Informacje
Historia miejscowości
Dawni mieszkańcy
Kalendarium
Kartografia
Słownik miejscowości
Muzea, wystawy, zabytki
Archeologia i Historia
Strony historyczne
WSPÓŁPRACUJEMY:
