Strona główna

Nazewnictwo i przynależność administracyjna Żarowa na przestrzeni wieków

Żarów to niewielkie miasto położone w południowej części województwa dolnośląskiego, w powiecie świdnickim. Jeśli zawierzyć starym średniowiecznym dokumentom życie tutaj toczy się już od ponad 700 lat. Dziś miejsce to jest dla Nas szczególne. Tutaj bowiem mieszkamy, pracujemy i uczymy się. Jest to Nasza mała, bliska sercu ojczyzna, jedyna w swoim rodzaju. Nazwa miejscowości – Żarów, mocno wryła się w Naszą świadomość jako przede wszystkim nazwa miejsca Naszego zamieszkania. Nazwę tę widzimy i słyszymy bowiem codziennie przechadzając się ulicami miasta. Czy ktoś z Nas zastanawiał się jednak nad tym jaką 500, 300 czy też 100 lat temu, dzisiejszy Żarów posiadał nazwę ?. Czy na przestrzeni kilku wieków zawsze był Żarowem ? Jak nazywali to miejsce ludzie, którzy dawniej tutaj żyli i zbudowali to co teraz jest Naszym domem ?.

Czytaj więcej: Nazewnictwo i przynależność administracyjna Żarowa na przestrzeni wieków

Jeńcy wojenni z komanda nr 1239 w Pastuchowie

Pastuchów to największa wieś w gminie Jaworzyna Śląska. W 2021 roku zamieszkiwało ją 1000 osób. Nazwa miejscowości pochodzi od polskiej nazwy – „pastuch”, „pasterz”. Niemiecki językoznawca Heinrich Adamy w swoim dziele pt. „Die schlesischen Ortsnamen, ihre Entstehung und Bedeutung”, wymienia jako pierwotną zanotowaną nazwę miejscowości „Pastuchow" podając jej znaczenie „Hirtendorf” - „Wieś pasterzy, pastuchów”. Po raz pierwszy wieś wzmiankowana była w dokumencie biskupa wrocławskiego Lorenza z 1223 roku, gdzie zanotowana została w zlatynizowanej, staropolskiej formie „Poszucou”. Kolejna wzmianka o miejscowości „Poschuchov”, znalazła się w dokumencie wydanym przez papieża Innocentego IV w 1250 roku. W późniejszym czasie nazwa osady została zgermanizowana do formy „Puschkau” i utraciła swoje pierwotne znaczenie. Do najcenniejszych budowli Pastuchowa, które zostały wpisane do rejestru zabytków, należy późnoromański Kościół pw. św. Barbary, który został wzniesiony ok. poł. XIII wieku oraz XVI-wieczny zespół dworsko-folwarczny, w skład którego wchodzi m.in. wieża mieszkalno-obronna z XV wieku (pierwotny średniowieczny zamek wodny z wieża mieszkalną rozbudowany w 1565 roku).

Czytaj więcej: Jeńcy wojenni z komanda nr 1239 w Pastuchowie

XIX Żarowska Prelekcja Historyczna: Podziemne tajemnice Masywy Ślęży

XIX Żarowska Prelekcja Historyczna: Młyny wodne i wiatraki w okolicy Żarowa

Dokument z podpisem słynnego polskiego archeologa w zbiorach Żarowskiej Izby Historycznej

W 1919 roku w Poznaniu założone zostało Muzeum Wielkopolskie (ob. Muzeum Narodowe w Poznaniu). Powstało ono na gruncie dwóch innych placówek muzealnych, których początki sięgają 2 połowy XIX wieku. Pierwszym z nich było tzw. Muzeum Starożytności Polskich i Słowiańskich w Wielkim Księstwie Poznańskim, które działalność rozpoczęło w 1857 roku przy Poznańskim Towarzystwie Przyjaciół Nauk. Jego zbiory zostały powiększone przez darowizny Seweryna Mielżyńskiego w postaci własnej kolekcji rodzinnej tzw. Miłosławskiej oraz odkupionych zbiorów Edwarda Rastawieckiego. Mielżyński zakupił ponadto teren, gdzie zorganizowano wystawę zgromadzonych eksponatów. W 1881 roku Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk nadało zbiorom nazwę Muzeum im. Mielżyńskich, a dla publiczności otwarto je ostatecznie w 1882 roku. Dwanaście lat później powstało w Poznaniu pierwsze muzeum niemieckie. Było nim założone w 1894 roku Provinzial Museum in Posen (Prowincjonalne Muzeum w Poznaniu), które w 1902 roku przemianowano na Kaiser Friedrich Museum (Muzeum Cesarza Fryderyka III). W 1904 roku pruskie muzeum ulokowano w nowej siedzibie przy placu Wolności (wówczas Wilhelmsplatz). Był to budynek zaprojektowany przez Karla Hinkeldeyna, specjalnie do celów wystawienniczych. W 1919 roku, po odzyskaniu niepodległości przez Polskę, Muzeum Cesarza Fryderyka III przemianowano na Muzeum Wielkopolskie. Kolejne lata to intensywny rozwój placówki. Przyjęto wówczas w depozyt zbiory z Muzeum im. Mielżyńskich oraz dokonano nowych zakupów, zwłaszcza w zakresie ówczesnego malarstwa i rzeźby. Ostatecznie podzielono w okresie międzywojennym muzeum na trzy oddziały: Galerię Malarstwa i Rzeźby, Muzeum Archeologiczne (Dział Przedhistoryczny) oraz Muzeum Przyrodnicze.

Czytaj więcej: Dokument z podpisem słynnego polskiego archeologa w zbiorach Żarowskiej Izby Historycznej

Dom Zgromadzenia Sióstr św. Elżbiety w Bukowie

Zgromadzenie Sióstr św. Elżbiety, jak wiele innych podobnych żeńskich zgromadzeń zakonnych, powstało w XIX wieku na gruncie potrzeb społecznych. Swój początek powzięło w Nysie, będąc pierwszym rodzimym zgromadzeniem Ziemi Śląskiej, które powstało po pruskiej kasacie zakonów w 1810 roku. Zalążek oraz rozkwit tego zgromadzenia, jest ściśle związany z przemianami, które wówczas zachodziły na Śląsku wskutek narastającego rozwoju gospodarki kapitalistycznej. Dynamiczny rozwój przemysłu fabrycznego zepchnął bowiem na margines drobnych producentów, którzy po utracie swoich warsztatów stawali się poszukiwaczami pracy. Do tej nowej i ciągle rosnącej grupy społecznej dołączyli chłopi, szukający lepszych warunków bytowych w powstających dużych ośrodkach przemysłowych. W ten sposób w 1 połowie XIX wieku rozwinął się monstrualny ruch migracyjny, stający się niejako jednym z ogniw ówczesnych problemów ekonomiczno-społecznych. Niskie płace przy stałym wzroście cen żywności, niepewność pracy wobec wielkiej liczby osób jej poszukującej, a także niedostatek mieszkaniowy i fatalne warunki sanitarne, miały decydujący wpływ na wyjątkowo ciężką sytuację egzystencjonalną ludności napływowej. Do tego dochodziły jeszcze, nierzadko powtarzające się w owym czasie, klęski żywiołowe oraz głód, które były główną przyczyną dość licznych epidemii tyfusu i cholery (w 1866 roku na cholerę zmarło 60 mieszkańców Mrowin). Przy niedostatecznej liczbie lekarzy, pielęgniarek, szpitali, pociągało to za sobą ogromną ilość ofiar ludzkiego życia, zwłaszcza wśród najbiedniejszych.

Czytaj więcej: Dom Zgromadzenia Sióstr św. Elżbiety w Bukowie

Mieszkańcy gminy Żarów odznaczeni brytyjskim i francuskim "Medalem za Wojnę 1939-1945"

Z dniem 16 sierpnia 1945 roku w Wielkiej Brytanii ustanowione zostało odznaczenie wojskowe przyznawane osobom, które podczas II wojny światowej służyły w siłach zbrojnych Zjednoczonego Królestwa przynajmniej przez 28 dni w okresie 3 września 1939 roku do 2 września 1945 roku. Odznaczeniem tym był tzw. Medal Wojny 1939-1945 lub Medal za Wojnę 1939-1945 (ang. War Medal 1939-1945). Medal ten nadawany był pełnoetatowemu personelowi sił zbrojnych. Operacyjnej i nieoperacyjnej służbie przez co najmniej 28 dni. Marynarce handlowej za co najmniej 28-dniową służbę na morzu. Odbiorca nagradzany był, jeśli służba zakończyła się jego śmiercią lub niezdolnością do służby jako jeńca wojennego i kwalifikowała go do jednej z gwiazd. Również jeśli nagradzany otrzymał jedną z gwiazd za służbę przez co najmniej 28 dni, otrzymywał War Medal. Odznaczenie miało formę krążka o średnicy 1,42 cala (36 mm). Wydanie brytyjskie wykonane było ze stopu miedzi i niklu, a kanadyjskie ze srebra (próba .800). Na awersie medalu umieszczony został lewy profil w koronie króla Jerzego VI z opisem "GEORGIVS VI D: BR: OMN: REX ET INDIAE IMP". Na rewersie znalazł miejsce lew stojący na ciele dwugłowego smoka. Na górze po prawej, w dwóch rzędach są daty 1939/1945. Medal zawieszony był na wstążce o szerokości 1,25 cala (32 mm) składająca się z 7 kolorowych pasów: czerwony, ciemny niebieski, wąski czerwony (środkowy), biały. Medalem odznaczono 700 000 osób włącznie z 4450 marynarzami kanadyjskiej floty handlowej.

Czytaj więcej: Mieszkańcy gminy Żarów odznaczeni brytyjskim i francuskim "Medalem za Wojnę 1939-1945"

W sakiewce dawnych mieszkańców gminy Żarów, cz. 21: Złote monety króla Fryderyka Wilhelma IV

Fryderyk Wilhelm IV Hohenzollern urodził się 5 października 1795 roku w Berlinie jako najstarszy syn Fryderyka Wilhelma III i Luizy z dynastii meklemburskiej. Już od dzieciństwa był wszechstronnie uzdolniony, znając się m.in. na sztuce. Należał do osób głęboko religijnych, będąc przekonanym o swoim boskim posłannictwie. Lata młodości były dla przyszłego monarchy latami ciężkiej próby. Klęska wojsk pruskich w walce z Napoleonem w bitwie pod Jeną w 1806 roku zmusiły Fryderyka Wilhelma III wraz z rodziną do ucieczki. Po ostatecznym zwycięstwie wojsk koalicji nad Napoleonem książę Fryderyk Wilhelm nadzorował z ramienia ojca przywracanie porządku w kraju. Doprowadził do nasilenia cenzury i przyczynił się do znacznego ograniczenia swobód obywatelskich. W 1823 roku ożenił się z Elżbietą Ludwiką Wittelsbach, księżniczką bawarską, ale para nie doczekała się potomstwa. Fryderyk Wilhelm należał do zwolenników zjednoczenia Niemiec. W 1840 roku po śmierci swojego ojca wstąpił na tron pruski, ogłaszając amnestię dla więźniów politycznych i łagodząc konflikt z Kościołem katolickim. Opowiadał się przeciwko reformom w duchu liberalizmu, jednak w obliczu wydarzeń Wiosny Ludów w Paryżu i Wiedniu (luty i marzec 1848), zdecydował się zwołać 18 marca 1848 roku do Berlina Zjednoczony Landtag, obiecując jednocześnie nadanie konstytucji. Nie zapobiegło to jednak wybuchowi rewolucji w Berlinie (rewolucja marcowa), którą Fryderyk Wilhelm IV początkowo próbował stłumić siłą, lecz już wkrótce zgodził się na powołanie liberalnego rządu i zwołanie Zgromadzenia Narodowego. Dopiero osłabienie nastrojów rewolucyjnych umożliwiło władcy rozwiązanie Zgromadzenia i oktrojowanie (nadanie) Konstytucji Królestwa Pruskiego, 5 grudnia 1848 roku. Po rewizji niektórych zbyt liberalnych artykułów Fryderyk Wilhelm IV ostatecznie złożył przysięgę na nową konstytucję – 5 grudnia 1850 roku, przekształcając tym samym Prusy w monarchię konstytucyjną.

Czytaj więcej: W sakiewce dawnych mieszkańców gminy Żarów, cz. 21: Złote monety króla Fryderyka Wilhelma IV

Tajemnicze lądowanie samolotu w Jaworzynie Śląskiej

24 lutego 1945 roku dobiegła końca ofensywna operacja Armii Czerwonej przeciw Wehrmachtowi, znana w historiografii II wojny światowej pod nazwą "Operacja dolnośląska". Przeprowadzona siłami 1. Frontu Ukraińskiego (6., 13., 21., 52., 59., 60. Armia, 3., 5. Armia Gwardii oraz 3., 4. Armia Pancerna, 3. Gwardyjska Armia Pancerna) pod dowództwem marszałka Iwana Koniewa (980 800 żołnierzy, 1289 czołgów, 2380 samolotów), kosztowała Rosjan utratę 99386 żołnierzy (w tym 23577 bezpowrotnie). W jej rezultacie wojska 1. Frontu Ukraińskiego posunęły się w głąb terytorium Niemiec na 150 km i na szerokim froncie wyszły na brzeg rzeki Nysa. Jednostki Armii Czerwonej zajęły korzystne położenie do dalszego natarcia na Berlin. Dla Niemiec utrata części śląskiego okręgu przemysłowego okazała się istotną stratą. Utracono bowiem szereg dużych zakładów wojskowych w rejonie miast Gubin (22.02.), Żagań (16.02.), Żary (13.02.) i Krzystkowice (20.02.). Przyjąć można, że najbliższy odcinek frontu przebiegał w odległości około 15 km od centrum Świdnicy i ok. 4,5 km od węzła kolejowego w Jaworzynie Śląskiej. Na odcinku Borzygniew – Skarżyce jednostki radzieckiej 118. dywizji strzeleckiej, zajmowały następujące pozycje frontowe: 463. pułk strzelecki – linia Borzygniew-Kruków (sztab w Bukowie), 527. pułk strzelecki – linia Kruków-Jaroszów (sztab w Mikoszowej), 398. pułk strzelecki – linia Mielęcin-Rusko-Dębnica (sztab w Rusku). Po drugiej stronie linii frontu, znajdowały się pozycje niemieckiej 359. dywizji piechoty ze sztabem w Wierzbnej. Na wysokości Imbramowic i Borzygniewu, rozłożony był 949. pułk piechoty. Od przysiółka Weselina i Pożarzyska po Żarów, linię frontu utrzymywały 2 bataliony z 947. pułku piechoty. Wzdłuż Strzegomki od Żarowa po Skarżyce, front obsadzony był przez pułk policyjny SS "Brixen" oraz 3. batalion z 309. pułku piechoty (208. dywizja ze sztabem w Modlęcinie).

Czytaj więcej: Tajemnicze lądowanie samolotu w Jaworzynie Śląskiej

Nowe wystawy w Żarowskiej Izbie Historycznej

Żarowska Izba Historyczna serdecznie zaprasza na dwie nowe wystawy tematyczne, które będzie można obejrzeć w dniach od 19 stycznia do 16 lutego 2022 roku. Dla zwiedzających przygotowana zostanie ekspozycja pt. "Militaria ze zbiorów Żarowskiej Izby Historycznej", na której zaprezentowane zostaną najnowsze eksponaty przekazane przez Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków. Z kolei druga ekspozycja pt. "Stoi na stacji lokomotywa" jest fotograficzno-opisową prezentacją historii kilkunastu typów lokomotyw współcześnie eksploatowanych na linii kolejowej nr 274 (odcinek Imbramowice – Żarów). Wystawy będą dostępne w dniach pn. – pt. (godz. 10-15:30) oraz śr. (godz. 10-17:00) po wcześniejszym umówieniu wizyty pod nr tel. 537-481-116. Wstęp wolny (zwiedzających obowiązują maseczki oraz dezynfekcja dłoni).

Czytaj więcej: Nowe wystawy w Żarowskiej Izbie Historycznej