Strona główna

Wystawa "Świat płyty winylowej"

Żarowska Izba Historyczna
zaprasza serdecznie na wystawę
"Świat płyty winylowej"
28.01 - 25.02.2015 r.

Płyta gramofonowa to nic innego jak zwykła okrągła płyta o średnicy do 30 cm z zapisanym spiralnie w postaci rowka analogowym nagraniem dźwiękowym. Płyty tego rodzaju wykonywane były z różnych materiałów, najczęściej ebonitu, szelaku lub poli(chlorku winylu) – stąd nazwa potoczna – płyta winylowa. Choć produkowano je w różnych kolorach, to zdecydowanie najczęściej w czarnym, stąd inna nazwa potoczna – czarna płyta. Obecnie powszechnie określana jest też mianem płyty analogowej. Trzeba wiedzieć, że płyty gramofonowe były podstawowym środkiem rozpowszechniania nagrań muzycznych od końca wieku XIX do lat 80 wieku XX. Obecnie zostały zmarginalizowane przez zapis cyfrowy. My postanowiliśmy odświeżyć pamięć o latach świetności płyt winylowych i zaprezentować ich bogatą kolekcję, wśród której obejrzeć będzie można egzemplarze będące szlagierami polskiej i światowej muzyki lat 70 i 80-tych, a także wiele utworów przeznaczonych dla najmłodszych odbiorców.

Czytaj więcej: Wystawa "Świat płyty winylowej"

Opel 1,3 litra 1934/35 r. na fotografii z Imbramowic

Pod nazwą Adam Opel AG, kryje się niemieckie przedsiębiorstwo produkujące samochody osobowe i dostawcze należące od 1929 roku do amerykańskiego koncernu General Motors. Przedsiębiorstwo założone zostało przez Adama Opla 21 stycznia 1862 roku w Rüsselsheim w kraju związkowym Hesja. Początkowo produkowało maszyny do szycia, a następnie rowery. W 1895 roku po śmierci założyciela kierownictwo nad firmą przejęła żona Adama Opla wraz z pięcioma synami. W 1899 roku rozpoczęto produkcję samochodów. Przełomowym rokiem dla działalności gospodarczej Adama Opla był rok 1899. Wtedy to podpisano umowę z Friedrichem Lutzmannem – producentem podwozi z Dessau. Jeszcze w tym samym roku ruszyła produkcja pierwszego samochodu marki Opel. Był to ręcznie montowany pojazd – Opel-Patent-MotorWagen, System Lutzmann, o mocy 3,5 KM, maksymalnej prędkości 20 km/h. Wyprodukowano zaledwie 11 egzemplarzy tego pojazdu. Dlaczego przytaczamy dzisiaj historię powstania właśnie tej firmy motoryzacyjnej ? Otóż na jednej z fotografii udostępnionej Nam przez mieszkankę Imbramowic utrwalony został sztandarowy produkt przedsiębiorstwa Opel z połowy lat 30-tych XX w. - model 1397 potocznie zwany 1,3 liter (1,3 ltr). Po artykule dotyczącym pojazdów marki BMW i Fiat proponujemy, więc kolejny temat dla fanów motoryzacji i starych, zabytkowych aut.

Czytaj więcej: Opel 1,3 litra 1934/35 r. na fotografii z Imbramowic

Średniowieczne centralne ogrzewanie z Wierzbnej - czyli piec typu hypocaustum odkryty na terenie przypałacowym

Miejscowość Wierzbna (dawniej niem. Würben) w gminie Żarów słynie z bogactwa skumulowanych w jednym miejscu zabytków oraz historii. Perłą romańskiego budownictwa sakralnego jest tutaj kościół pw. Wniebowzięcia Najświętszej Panny z ok. 1230 r. ozdobny w średniowieczne freski. W latach 1729-30 ta stara i niezwykle urokliwa budowla została powiększona o masywny korpus klasztoru – obecnie nawa główna kościoła z wystrojem i wyposażeniem barokowym. Tuż obok świątyni znajduje się pocysterski kompleks klasztorny wraz z dawnym pałacem przeora i tzw. długim domem. W ubiegłym roku na tym terenie odnaleziony został kamienny pręgierz. Na obszarze przyległego parku o powierzchni 4.3 ha, który wpisany został do rejestru zabytków, znajduje się w drzewostanie 5 okazów o statusie pomników przyrody: 2 platany klonolistne, 3 lipy drobnolistne oraz dąb bezszypułkowy. W parku tym znajduje się również grupa tzw. pięciu krzyży pojednania. Pierwotnie stały one w innych miejscach. Zostały zebrane i ustawione w pobliżu kościoła, szósty krzyż z wyrytą na powierzchni kuszą stoi przy budynku dawnej szkole. Listę zabytków Wierzbnej poszerza kolumna z figurą św. Jana Nepomucena, kolumna dziękczynna z XVIII wieku oraz datowana na lata 80-te XVII wieku kamienna wieża ciśnień, która dostarczała niegdyś wodę do położonych w górnej partii miejscowości zabudowań klasztornych. Całości bogactwa zabytkowego Wierzbnej dopełnia tzw. Skałka, na szczycie której w średniowieczu wznosił się najstarszy murowany zamek rycerski (fundacja prywatna) w Polsce. Przeszłość miejscowości, a zwłaszcza lokalizacja rycerskiej siedziby "Panów z Wierzbnej" badana była przez archeologów z Uniwersytetu Wrocławskiego. W 1999 roku odkryli oni na terenie przypałacowym istnienie murowanej budowli, zniszczonej przez pożar lub inny kataklizm w XIII lub na początku XIV wieku. Po stronie zachodniej tego budynku znajdował się rów, może fosa, o szerokości 3 m i głębokości 1 m. Badania te co prawda nie ustaliły jednoznacznie jaką funkcję spełniał ów budynek - czy był to dwór obronny, siedziba „panów z Wierzbna”, czy też może plebania. Wykazały jednak, że istniejąca wówczas budowla posiadała luksusowe jak na owe czasy wyposażenie, którym było centralne ogrzewanie w postaci tzw. pieca hypocaustycznego. Czym było hypocaustum i na czym polegała jego zasada działania ? O tym przeczytacie w dalszej części niniejszego opracowania.

Czytaj więcej: Średniowieczne centralne ogrzewanie z Wierzbnej - czyli piec typu hypocaustum odkryty na terenie...

Radziecki plan z czasów II wojny światowej odnaleziony w Marcinowiczkach

Co mogą kryć stare domy w czeluściach swoich strychów oraz piwnic ? Jak się okazuje nawet oryginalny, odręcznie wykonany podczas II Wojny Światowej plan sytuacyjno-orientacyjny, który w zupełnym zapomnieniu przeleżał kilkadziesiąt lat. W tym miejscu mowa jest akurat o odkryciu z połowy lat 90-tych, które miało miejsce w Marcinowiczkach. Otóż w tamtejszym starym dworku, który wtedy był w nieco lepszej kondycji, odnalezione zostały stare listy spisane w języku rosyjskim, moneta z 1936 roku oraz plan narysowany ołówkiem i czerwoną kredką. O tym znalezisku tak wspomina pochodzący z Marcinowiczek, pan Aleksander Bernatowicz ... W załączniku przesyłam Państwu skan schematu orientacyjnego zapewne z działań wojennych na terenie gminy Żarów przez Armię Czerwoną (ale takowej pewności nie mam) - dokument znaleziony jakiś czas temu w zrujnowanym obiekcie we wsi Marcinowiczki. Być może Państwu uda sie rozwikłać zagadkę tego dokumentu lub rzuci jakieś nowe światło na inne wydarzenia w naszej okolicy z okresu wojny. Dokument tez znalazłem ok roku 1993- 95 na ostatniej kondygnacji strychu w pałacyku w Marcinowiczkach (we wschodnim skrzydle - które obecnie praktycznie nie istnieje - budynek jest podzielony pomiędzy 2 właścicieli ). Z tego co pamiętam to w narożniku dachu w stercie stryszanego kurzu nie ruszanego od długich lat, leżały jakieś podarte i mocno zniszczone i zabrudzone listy pisane po rosyjsku (cienki papier w szeroką linię pisane ołówkiem) - nie było tego dużo. Natomiast dokument ten był jedyna rzeczą włożoną w nieuszkodzoną kopertę bez jakichkolwiek opisów leżącą pośród tych wszystkich szczątków papierów przykrytych sporą ilością brudu i kurzu. W tym samym miejscu znalazłem także monetę radziecką 15 Kopiejek z 1936 roku. Natomiast przypominam sobie opowieści mojego dziadka, który jako repatriant przyjechał do Marcinowiczek będąc młodym człowiekiem, o częstych burdach i imprezach pijackich organizowanych przez radzieckich żołnierzy w pałacyku tuż po zakończeniu działań wojennych. Zastanawia mnie sylwetka czołgu na schemacie - Czy to prawdopodobnie któryś ze zniszczonych czołgów w okolicy Mrowin? Jeśli tak to byłby widoczny z Góry Pyszczyńskiej ?! Ponadto jak będę kiedyś w okolicach Żarowa, to postaram się przekazać oryginalny dokument. Mi jest nie potrzebny, a Państwu przysporzy na pewno wiele frajdy.

Czytaj więcej: Radziecki plan z czasów II wojny światowej odnaleziony w Marcinowiczkach

Góra Pyszczyńska (Pitschenberg)

Są takie miejsca, które przyciągają jak magnes. Okryte aurą tajemniczości i piękne swym majestatem, gdzie przyroda spleciona z historią potrafi zachwycać bez granic. Trudno zliczyć wszystkie wędrówki, jakie wiodły w te miejsca. Jedno jest pewne: wracać tam ochota jest Nam zawsze. Takim miejscem w gminie Żarów bez wątpienia jest Góra Pyszczyńska (niem. Pitschenberg), zwana również w okresie powojennym Buczyńską Górą. Wzniesienie o wysokości 275,6 m n.p.m. (współczesny pomiar; na różnych mapach wysokość określona jako 260, 272, 273 m n.p.m.) położone jest w północno-zachodniej części gminy Żarów, pomiędzy miejscowościami Pyszczyn (Pitschen), Marcinowiczki (Klein Merzdorf), Imbramowice (Ingramsdorf) i Buków (Bockau). Jest najwyższym wzniesieniem tzw. Wzgórz Imbramowickich oraz całej gminy Żarów. Geologicznie obszar ten stanowi część tzw. kaledonidów kaczawskich, które zbudowane są ze staropaleozoicznych, słabo zmetamorfizowanych, skał osadowych, jakie powstawały w warunkach geosynklinalnego morza. Pod koniec syluru (ok. 420-415 mln lat temu), w czasie orogenezy kaledońskiej, utwory te uległy sfałdowaniu, a później, wraz z kompleksem skał wulkanicznych, częściowo się zmetamorfizowały i tektonicznie przemieściły. Utwory te przykryły w całości, leżący głębiej prekambryjski krystaliczny fundament Sudetów. Wzgórza Imbramowickie stanowiąc część kaledonidów kaczawskich, zbudowanych z łupków łyszczykowych, gnejsów, zieleńców, amfibolitów i fyllitów. Na szczycie oraz zboczach Góry Pyszczyńskiej znajdują swe miejsce stanowiska z następującymi minerałami: Azbesty – w łupkach chlorytowych, epidotowych, niekiedy talkowych, poprzeczne żyły kwarcowe i kalcytowe z prehnitem, agregatami epidotu i masami azbestu; Epidot – łupki epidotowe, obok łupków chlorytowych, talkowych i żył kwarcowych; Kalcyt – w łupkach chlorytowych i epidotowych, żyły kalcytowo – kwarcowe z prehnitem w łupkach chlorytowych, epidotowych, niekiedy talkowych, poprzeczne żyły kwarcowe i kalcytowe z prehnitem, agregatami epidotu i masami azbestu.

Czytaj więcej: Góra Pyszczyńska (Pitschenberg)

Dziękujemy Wszystkim, którzy byli z Nami w 2014 r.

RADwJ Lager 8/56 Ingramsdorf - obóz Służby Pracy Rzeszy w Imbramowicach

Budynek przy ul. Spokojnej 7 w Imbramowicach, często określany jest mianem pałacu lub dworu. Dawniej nazywano go Villą Pätzold, gdyż był siedzibą majętnej rodziny imbramowickich kupców Pätzoldów, do których należał miejscowy sklep z winiarnią oraz przyległa gospoda Gasthaus u. Auasspanung. Ostatnia z kupieckiego rodu Pauline Katherine Gertrud Pätzold, zmarła 19 lipca 1947 roku w Berlinie-Charlottenburgu. Rodowy majątek Pätzoldów jeszcze w latach 30-tych przeszedł na własność lub też został odkupiony przez władze państwowe. Dziś mało kto wie, że w latach 1939-1945 mieścił się tutaj żeński obóz wychowawczy Służby Pracy Rzeszy (z niem. Reichsarbeitsdienst für weibliches Jugend, w skrócie RADwJ), który oznaczono jako RADwJ Lager 8/56 Ingramsdorf. Nie wiemy niestety jaki był normalny stan osobowy tego ośrodka i ile ogółem przeszło przezeń młodych kobiet. Dokumentacja taka najprawdopodobniej została zniszczona. Wiadomo jedynie, że przebywające w Imbramowicach młode wychowanki RADwJ pomagały zapewne przy pracy w gospodarstwach rolnych, pełniły funkcję opiekunek dzieci i pomocy domowych w rodzinach wielodzietnych. Pod koniec wojny jako służba pomocnicza mogły zostać przydzielone do Wehrmachtu oraz Luftwaffe. Czym była Służba Pracy Rzeszy oraz jak wyglądała jej organizacja, przeczytacie poniżej.

Czytaj więcej: RADwJ Lager 8/56 Ingramsdorf - obóz Służby Pracy Rzeszy w Imbramowicach

Tajemnica cmentarza wojennego w Żarowie, cz. 3

12 stycznia 1945 roku rozpoczęła się ofensywą zimowa zwana też operacją wiślańsko-odrzańską. Oddziały radzieckie 1. Frontu Ukraińskiego, pod dowództwem marszałek Iwana Koniewa, 19 stycznia 1945 roku przekroczyły dawną granicę polsko-niemiecką w rejonie Namysłowa. Do końca stycznia zdobyto miasta: Kluczbork (20 stycznia), Gliwice (23/24 stycznia), Opole (24 stycznia; część prawobrzeżna), Oleśnicę (25 stycznia), Katowice i Bytom (27 stycznia), wypierając wojska niemieckie z terenów położonych na prawym brzegu Odry. Na początku lutego wojska radzieckie wyszły już na przedpola Wrocławia i Głogowa. Do szczególnie zaciętych walk doszło o Ścinawę (31 stycznia) i Oławę (28 stycznia). Tam oddziały radzieckie uchwyciły przyczółki na lewym brzegu Odry. 8 lutego Armia Radziecka sforsowała Odrę atakując z przyczółków pod Ścinawą i Oławą, a następnie przełamała pozycje niemieckie wzdłuż górnej Odry i w ciągu 17 dniowej ofensywy opanowała centralną część Dolnego Śląska. Rosjanie zdobyli miasta: Legnicę (9 lutego), Bolesławiec (12 lutego), Zieloną Górę (14 lutego) a także Chojnów (10 luty), Bielsko (12 luty) i Złotoryję (13 luty). Zacięte walki stoczono o zdobycie Szprotawy (10-13 lutego), podczas przeprawy przez Bóbr pod Żaganiem oraz o Strzegom (13 lutego). Otoczono Głogów, który jednak bronił się zawzięcie oraz twierdzę Wrocław - po raz pierwszy 13/14 lutego i ostatecznie 16 lutego. 24 lutego 1945 roku Rosjanie doszli do Nysy Łużyckiej. Na "żarowskim" odcinku frontu wojska radzieckie 13 lutego zajęły miejscowości Buków, Imbramowice, Kruków, Marcinowiczki, Mielęcin, Pyszczyn i Zastruże. Front ustabilizował się na 2 i pół miesiąca na linii, którą wyznaczały miejscowości Przyłęgów - Łażany - Żarów - Mrowiny - Tarnawa - Imbramowice - Domanice - Chwałów - Górny Maniów - Strzelce - Tworzyjanów - Sobótka. Tu przebiegał zewnętrzny pierścień oblężenia Wrocławia.

Czytaj więcej: Tajemnica cmentarza wojennego w Żarowie, cz. 3

Zabytki w gminie Żarów - wykaz, ochrona i stan obecny

Wedle ewidencji zabytków prowadzonej przez Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w 2013 roku na terenie gminy Żarów, znajdowało się 228 zabytkowych budowli i obiektów. Dwa zabytki więcej wylicza z kolei Gminna Ewidencja Zabytków. Spośród tej liczby 27 budowli i obiektów zostało wpisanych w tzw. Rejestr Zabytków. Czym tak naprawdę jest zabytek, ewidencja i rejestr zabytków ? Jakie zabytki znajdują się na obszarze gminy Żarów oraz w jaki sposób są dzisiaj chronione przed zniszczeniem ? Takie zagadnienia chcemy dzisiaj nakreślić zwykłym czytelnikom, zadającym pytania w trosce o dobro naszego zabytkowego dziedzictwa, które na co dzień mamy w zasięgu oka. Zabytek w języku potocznym jest to każdy wytwór działalności człowieka, będący świadectwem minionej epoki (pamiątką przeszłości), posiadający wartość historyczną, artystyczną, naukową lub emocjonalną, przy czym kryterium czasu powstania, choć najważniejsze, nie przesądza o zdefiniowaniu zabytku. Według obowiązującej w Rzeczypospolitej Polskiej, Ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami z dnia 23 lipca 2003 r., zabytkiem jest nieruchomość (np. pojedynczy budynek, cmentarz, historyczny układ urbanistyczny lub krajobraz kulturowy) albo rzecz ruchoma (np. dzieło sztuki użytkowej, obraz, rzeźba, znalezisko archeologiczne – np. artefakt), ich części lub zespoły rzeczy, które są dziełem człowieka lub związane z jego działalnością i stanowią świadectwo minionej epoki bądź zdarzenia, a których zachowanie leży w interesie społecznym ze względu na swoją wartość artystyczną, naukową lub historyczną.

Czytaj więcej: Zabytki w gminie Żarów - wykaz, ochrona i stan obecny

Dawne spichlerze w gminie Żarów

Pisaliśmy już o różnych budowlach i zabytkowych miejscach jakie znajdują się obecnie na Żarowskiej Ziemi. Dzisiaj wspomnimy o budowlach, które zaliczają się stricte w poczet obiektów użyteczności gospodarczej. Prawdą jest, że na budowle tego typu nie zwracamy szczególnej uwagi, a szkoda. Obszerne rozmiary, pomysłowość konstrukcji, ważne przeznaczenie oraz trud budowlany sprzed wielu lat, a nawet wieków cechuje budowle, które nazywane są spichlerzami. Warto przyjrzeć się im bliżej i umieścić na trasie naszych wycieczek po ciekawych miejscach w okolicy. Wedle przyjętej terminologii Spichlerz (czasem: śpichlerz, spichrz, elewator zbożowy) – jedno- lub kilkukondygnacyjna budowla przeznaczona do przechowywania materiałów sypkich, głównie ziarna zbóż – luzem lub w workach, charakteryzujący się zwartą bryłą, stromymi dachami, trójkątnymi szczytami i niewielkimi oknami. W miastach przeważnie murowany, wielokondygnacyjny magazyn z windą do transportu zboża oraz kranami i rynnami spustowymi. Zachowane spichlerze często posiadają ciekawie rozwiązaną elewację, ozdobioną charakterystycznymi dla danej epoki detalami architektonicznymi np. blendami, fryzami, gzymsami.

Czytaj więcej: Dawne spichlerze w gminie Żarów