Menu witryny
Wystawy
Gmina Żarów
Historia gminy
Pocztówki i stare fotografie
Lapidarium
Zabytki w gminie
Zabytki w okolicy
Trasy rowerowe
Licznik odwiedzin
PROMUJEMY:
Strona główna
Dokumentacja przekazana z Żarowskiej Izby Historycznej do Państwowego Muzeum KL Gross-Rosen w Rogoźnicy
W dniu 1 maja 1941 roku Gross-Rosen przestał być filią KL Sachsenhausen i stał się samodzielnym obozem koncentracyjnym. W ramach akcji „14 f 13” (kryptonim ten oznaczał tajną akcję „oczyszczania” obozów z chorych i nie nadających się do pracy więźniów) w KL Gross-Rosen wstępnie wyselekcjonowano 293 niezdolnych do pracy więźniów, którzy mieli zostać przewiezieni do Zakładu Eutanazji w Bernburgu. Na sporządzonej w tym celu liście z dnia 16 grudnia 1941 roku znajduje się nazwisko Johann (Jan) Fieldorf, brat Augusta Emila Fieldorfa ps. "Nil" (generał brygady Wojska Polskiego, organizator i dowódca Kedywu Armii Krajowej, zastępca Komendanta Głównego AK). Johann (Jan) Fieldorf zmarł w KL Gross-Rosen 10 lutego 1942 roku. Jako przyczynę zgonu podano gruźlicę płuc oraz osłabienie krążenia. W zbiorach archiwum Muzeum Gross-Rosen znajduje się 5 listów (w tym 4 oryginalne) Jana Fieldorfa wysłanych do żony Jadwigi, oryginał księgi zgonów z wpisem śmierci Jana Fieldorfa. Była Klinika Psychiatryczna w Bernburgu stała się jednym z sześciu ośrodków zagłady osób, uznanych przez nazistowskich lekarzy za niepełnowartościowe. W mieszczącej się w piwnicy komorze gazowej między listopadem 1940 roku a sierpniem 1941 roku zostało zamordowanych ponad 9 000 ludzi. Ich zwłoki – często poddawane sekcji w celu pobrania preparatów – palono, a popioły wsypywano do Soławy. Wstrzymanie w 1941 roku masowej eksterminacji chorych i niepełnosprawnych w Bernburgu nie oznaczało końca mordu, bowiem wkrótce w ramach "Akcji T4 f13" rozpoczęto tu likwidację niezdolnych do pracy osób pochodzenia żydowskiego. Do marca 1943 roku w Bernburgu zagazowano dalsze 5 000 osób.
Pocztówka przedstawiająca dawną gospodę rodziny Damm z Łażan (Laasan) w zbiorach Żarowskiej Izby Historycznej
Prezentujemy kolejną kartkę pocztową, zakupioną przez prywatnego kolekcjonera i zdeponowaną w Żarowskiej Izbie Historycznej jako depozyt ekspozycyjny. Pocztówka (Gruß aus Laasan) przedstawia widok budynku i wnętrza dawnej gospody rodziny Damm w Łażanach (Damm's Gasthaus). Pocztówka pochodzi najprawdopodobniej z 1 ćw. XX wieku. W książce adresowej Łażan z 1942 roku, wymieniona została mieszkanka tej miejscowości Ida Damm.
W rodzinnych albumach mieszkańców gminy Żarów, cz. 20
W pierwszych miesiącach po zakończeniu II wojny światowej parafia imbramowicka nie istniała, gdyż niemieckie władze kościelne po śmierci starego nie mianowały nowego proboszcza. Nie został też wyznaczony polski administrator parafii i nadzór nad kościołem imbramowickim przejął pod koniec 1945 roku ks. Bolesław Balicki, który rezydował w Domanicach. W 1946 roku przeniósł się do Imbramowic, a decydujące znaczenie miało centralne położenie wsi w administrowanej przez niego parafii, która powiększona została o Buków i sąsiednie miejscowości. Tak rozległa parafia domanicko-imbramowicka (w 1949 roku w wykazach określana jako domanicka) funkcjonowała przez ponad 20 lat. W 1949 roku proboszczem był dalej ks. Balicki, przy parafii działało kółko różańcowej zrzeszające 30 osób, a przewodniczącym rady parafialnej był mieszkaniec Pyszczyna Jan Krieger. W latach 50-tych parafia nie była obsadzona, a obsługiwał ją proboszcz z Osieka ks. Józef Galek (ustanowiony w 1951 roku), który pod koniec dekady przeniesiony został do Imbramowic. Proboszczem był do 1987 roku, kiedy to przeszedł na emeryturę, ale pozostał w Imbramowicach aż do śmierci i na tutejszym cmentarzu parafialnym został pochowany.
Czytaj więcej: W rodzinnych albumach mieszkańców gminy Żarów, cz. 20
Interesujący drobiazg (medalik L.O.P.P.) odnaleziony na jednym z żarowskich ogródków
Mały aczkolwiek interesujący drobiazg odnaleziony na jednym z żarowskich ogródków. Mieszkaniec Żarowa, poprosił nas o identyfikację niewielkiego medalika o wymiarach 1,7 x 2,4 cm, który odnalazł podczas pracy w ogrodzie. Na powierzchni znaleziska widnieje wytłoczony motyw maski przeciwgazowej oraz znajdujące się poniżej litery (skrót) L.O.P.P. W tym przypadku nie ma wątpliwości, że chodzi o pamiątkowy medalik tzw. Ligi Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej, która była masową polską organizacją paramilitarną powołaną w 1928 roku z połączenia założonej w 1923 roku Ligi Obrony Powietrznej Państwa i założonego w 1922 Towarzystwa Obrony Przeciwgazowej. Organizacja ta miała na celu promowanie lotnictwa sportowego, komunikacyjnego i wojskowego. Działała do wybuchu II wojny światowej w 1939 roku. Trudno dzisiaj odpowiedzieć na pytanie w jaki sposób ów medalik trafił na miejsce, w którym został odnaleziony. Przypuszczać możemy jedynie, że stanowił on własność poprzedniego właściciela ogrodu i był przedwojenną pamiątką przywieziona na tzw. Ziemie Odzyskane, tutaj noszoną i zgubioną (?). Znalazca zasugerował nam także hipotezę, że przedmiot mógł zostać zagubiony przez Niemca, który przywiózł go jako "ponurą" pamiątkę z kampanii wrześniowej 1939 roku odbytej przeciw II Rzeczpospolitej Polskiej. Nie wykluczamy również i tego wyjaśnienia.
Czytaj więcej: Interesujący drobiazg (medalik L.O.P.P.) odnaleziony na jednym z żarowskich ogródków
Kolejna porcelanowa plakietka (pamiątka) z przemarszu DAF we Wrocławiu 26.8.34 r. w zbiorach Żarowskiej Izby Historycznej
W marcu br pisaliśmy o niewielkiej porcelanowej plakietce (przypince) z przemarszu członków DAF (Niemieckiego Frontu Pracy) we Wrocławiu w dniu 26 lipca 1934 roku, przekazał do Żarowskiej Izby Historycznej pan Wojciech. Na plakietce o wymiarach 6 x 3,5 cm, umieszczony jest wizerunek trzech maszerujących postaci: robotnik z młotem, chłop z kosą i inteligent pracujący z książką. Ponad ich głowami widnieje tryb zębaty – symbol DAF. W dolnej części plakietki znajduje się swastyka, napis Breslau oraz datę 26.8.1934. Na stronie odwrotnej stronie widnieje napis Koenigszelt (Jaworzyna Śląska) – wytwórnia Porzellanfabrik Koenigszelt (Fabryka porcelany Jaworzyna Śląska). Do Żarowskiej Izby Historycznej trafiła kolejna, niemal identyczna "porcelanka", będąca pamiątką DAF z 1934 roku. Egzemplarz ten powstał jak informuje umieszczony na odwrotnej stronie napis "Krister" w wałbrzyskiej Krister Porzellanmanufaktur AG. Plakietkę przekazał do Żarowskiej Izby Historycznej mieszkaniec Żarowa. Składamy Serdeczne Podziękowania.
Z kart historii Mrowin w 1985 roku
Polacy zaczęli osiedlać się w Mrowinach w początkach lipca 1945 r. Pod koniec tego roku mieszkało we wsi 156 osób narodowości polskiej. Większość pochodziła z powiatów Bochnia i Wadowice. W 1946 i 1947 r. osiedlali się w Mrowinach zarówno repatrianci z zachodu, jak przesiedleńcy z terenów wschodnich i Małopolski. Decyzja o zmianie niemieckiej nazwy na polską zapadła dopiero na przełomie 1945/46 r. Sporą trudność sprawiło znalezienie odpowiedniej nazwy. W grudniu 1945 r. władze gminne zaproponowały przemianować wieś na Konary. Komisja nazewnicza URM zdecydowała się jednak na powiązany znaczeniowo z Konradswaldau Konradów. Po kilku miesiącach uznano jednak tę nazwę za mało trafną i po raz drugi przemianowano wieś, tym razem na obowiązujące do dziś Mrowiny. Nazwa ta nie ma nic wspólnego z niemieckim Konradswaldau, którego polskimi odpowiednikami są „Konradowy Las”, „Konradów”, „Konradówka”. Warto dziś przypomnieć co o Mrowinach odnotowano na kartach wiejskiej kroniki założonej w 1985 roku.
Niewybuchy z czasów II wojny światowej odnalezione w Żarowie
Dokładnie 30 marca br informowaliśmy o niebezpiecznym znalezisku z czasów II wojny światowej w postaci granatów moździerzowych, które odkryte zostały na rolniczym polu w Imbramowicach (patrz tutaj). Po niespełna 1,5 miesiąca podobne odkrycie dokonane zostało dzisiaj w Żarowie przy Szkole Podstawowej na ulicy Ogrodowej. Podczas prowadzonych tam prac ziemnych ujawniono 4 granaty moździerzowe z czasów II wojny światowej. Niebezpieczne znalezisko zostało zabezpieczone wstępnie przez funkcjonariuszy z Komisariatu Policji w Żarowie, po czym zabrane przez Patrol Saperski z Głogowa. Placówka Szkolna została sprawnie ewakuowana dzięki kadrze pedagogicznej. Informujemy, że odnalezionymi militariami były rosyjskie granaty moździerze kaliber 82 mm typ O-832 z czasów II wojny światowej. Wszystkie uzbrojone były w zapalniki ebonitowe typu MP-82. Zwracamy się z gorącą prośbą do Mieszkańców gminy Żarów: Jeśli odnajdziecie niewybuchy pocisków, bomb lub granatów z czasów wojny, to natychmiast poinformujcie o tym Komisariat Policji w Żarowie nr tel. (74) 858 05 77 lub Patrol Saperski w Głogowie tel. (76) 836-43-03, (76) 836-49-53. Pamiętajmy, że tego typu znaleziska pozostawione samopas mogą doprowadzić do wybuchu i straszliwej tragedii.
Czytaj więcej: Niewybuchy z czasów II wojny światowej odnalezione w Żarowie
Obwoluty listów z lat 1871-1895 w zbiorach Żarowskiej Izby Historycznej
Prezentujemy kolejne trzy obwoluty listów z lat 1871, 1876 i 1895, zakupione przez prywatnego kolekcjonera i zdeponowane w Żarowskiej Izbie Historycznej jako depozyt ekspozycyjny. Pierwsza z nich wysłana została ze Świdnicy do Imbramowic. Na awersie zawiera znaczek pocztowy Nord Deutsche Post oraz dwa stemple nadawcze Schweidnitz, każdy z datownikiem 23.3.71. Na rewersie widnieją dwa stemple odbiorcze z datownikami 23.3.71 i 24.3.71. Druga obwoluta wysłana została z Żarowa do Świdnicy. Na jej awersie znajduje się dwa znaczki pocztowe Reichs Post z datownikami 12.10.95. Na rewersie z kolei widnieje pieczęć gminy Żarów z cesarskim orłem i napisami GEMAINDE SAARAU KREIS SCHWEIDNITZ oraz stempel odbiorczy poczty w Świdnicy z datownikiem 12.10.95. Trzecia obwoluta wysłana została z Żarowa do Świdnicy. Na jej awersie znajduje się znaczek pocztowy i stempel żarowskiej poczty z datownikiem 13.5.76. Na rewersie widnieje pieczęć lakowa oraz stempel poczty w Świdnicy z datownikiem 13.5.76.
Czytaj więcej: Obwoluty listów z lat 1871-1895 w zbiorach Żarowskiej Izby Historycznej
Kombatanci i Więźniowie Polityczni z żarowskiego Koła ZKRP i BWP zmarli w latach 1967-2015
Żarowskie Koło Związku Kombatantów Rzeczypospolitej Polskiej i Byłych Więźniów Politycznych założone zostało dnia 6 września 1969 roku. Od początku swego istnienia skupia byłych żołnierzy: Września 1939 r., żołnierzy Armii Krajowej, Wojska Polskiego, Batalionów Chłopskich, Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, byłych więźniów obozów koncentracyjnych. Za męstwo i odwagę na polu walki, udział w licznych bitwach, operacjach i zadaniach przyznano im łącznie ponad 600 odznaczeń !, w tym: Medal za udział w wojnie obronnej 1939 – 90, Order Krzyża Grunwaldu III klasy – 1, Krzyż Walecznych – 9, Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski IV klasy – 4, Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski V klasy – 52, Krzyż Czynu I i II Armii WP – 2, Medal Zasłużonym na Polu Chwały – srebrny: 5, – brązowy: 22, Krzyż Partyzancki – 32, Medal za Warszawę 1939-1945 – 33, Medal za Odrę, Nysę, Bałtyk – 47, Medal Zwycięstwa i Wolności 1945 – 104, Medal za udział w walkach o Berlin – 78, Krzyż Oświęcimski – 16, Krzyż Bitwy pod Lenino – 8, Odznaka Grunwaldzka – 61, Krzyż Czynu Bojowego PSZ na Zachodzie – 8, Odznaka Pamiątkowa "Akcji Burza" – 20, Krzyż Batalionów Chłopskich – 7, Krzyż Armii Krajowej – 22, Pamiątkowy Krzyż Monte Cassino – 3, Brytyjski Medal za Wojnę 1939-1945 – 5, Gwiazda Italii 1939-1945 – 4, Gwiazda Afryki – 1, Gwiazda za Wojnę 1939-1945 – 3, Medal Wojska nadany przez Polski Rząd na emigracji – 2 i Krzyż Armii Krajowej nadany przez Polski Rząd na emigracji – 1, Brązowy Krzyż Zasługi z Mieczami nadany przez Polski Rząd na emigracji – 1. Większość spośród odznaczonych Żarowskich Kombatantów już nie żyje.
Benedykt Pilch z Żarowa - więzień obozów koncentracyjnych Auschwitz, Natzweiler-Struthof, Dachau
Bezpośrednio po przejęciu władzy przez Adolfa Hitlera w Niemczech (po 30 stycznia 1933 roku) rozpoczęły się szeroko zakrojone represje wobec przeciwników politycznych partii nazistowskiej. Pierwsze fale aresztowań dotknęły przede wszystkim członków Komunistycznej Partii Niemiec (KPD), Socjalistycznej Partii Niemiec (SPD), deputowanych do parlamentu. Podstawę prawną owych działań stanowiło rozporządzenie prezydenta Rzeszy z 4 lutego 1933 roku o ochronie narodu niemieckiego, dopuszczające stosowanie trzymiesięcznego aresztu policyjnego. Decyzja ta jednak mogła być poddana kontroli sędziego śledczego, co było niewygodne dla policji, SA, SS, dlatego też rozporządzenie prezydenta Rzeszy z 28 lutego 1933 roku wprowadziło możliwość ograniczenia wolności osobistej, ograniczyło prawo do swobodnego wyrażania opinii, łącznie z wolnością prasy. Rozporządzenie to stworzyło podstawę do stosowania swoistego aresztu prewencyjnego – „Schutzhaft” (areszt ochronny), wykorzystywanego przez władze policyjne i administracyjne. Szybkie okrzepnięcie policji politycznej III Rzeszy - „Gestapo” doprowadziło do zmonopolizowania prawa stosowania Schutzhaftu. Więźniów lokowano początkowo w zakładach karnych, szybko okazało się jednak, że więzienia te są niewystarczające. Za zgodą ministra spraw wewnętrznych w marcu 1933 roku zaczęto organizować pierwsze obozy koncentracyjne, wykorzystując pomieszczenia nieczynnych fabryk, domów pracy poprawczej i ocalałe z I wojny światowej baraki po jeńcach wojennych.
Stowarzyszenie Zegarmistrzowskie “GRAHAM” ze Świebodzic
O tym, że Świebodzice słynęły dawniej z produkcji wytwornych zegarów, wie chyba każdy mieszkaniec grodu nad Pełcznicą, ale za to nie każdy słyszał o istnieniu w naszym mieście znanego niegdyś w całych Niemczech Stowarzyszenia Zegarowego o nazwie “GRAHAM” (niem. Uhrmacherverein GRAHAM in Freiburg i. Schl.). Stowarzyszenie to powołane zostało do życia w marcu 1884 r. Swoją nazwę przyjęło na cześć Georga Grahama (1673-1751) słynnego angielskiego astronoma, zegarmistrza i konstruktora zegarów. Patron Stowarzyszenia był m.in. wynalazcą kotwicowego wychwytu spoczynkowego (jako elementu zegara), który jest dziś powszechnie nazywany wychwytem Grahama. Poza tym jemu też możemy zawdzięczać skonstruowanie pierwszego mechanicznego modelu Układu Słonecznego. W statucie świebodzickiego towarzystwa zegarowego zapisano wiele postanowień. W głównej mierze miało ono na celu promowanie i rozwój zegarmistrzostwa na terenie naszego miasta. Poza tym jego członkowie oferowali szkolenia w zakresie zegarmistrzostwa, mechaniki i elektrotechniki oraz wygłaszanie wykładów z wyżej przedstawionych zagadnień. Misją stowarzyszenia było także propagowanie wszelkiej literatury, czasopism i książek związanych z rozwojem przemysłu zegarowego.
Czytaj więcej: Stowarzyszenie Zegarmistrzowskie “GRAHAM” ze Świebodzic
Informacje
Historia miejscowości
Dawni mieszkańcy
Kalendarium
Kartografia
Słownik miejscowości
Muzea, wystawy, zabytki
Archeologia i Historia
Strony historyczne
WSPÓŁPRACUJEMY:
