Menu witryny
Wystawy
Gmina Żarów
Historia gminy
Pocztówki i stare fotografie
Lapidarium
Zabytki w gminie
Zabytki w okolicy
Trasy rowerowe
Licznik odwiedzin
PROMUJEMY:
Strona główna
Uczestnicy zajęć historyczno-archeologicznych w GCKiS przy tzw. Kochbunkrze z czasów II wojny światowej w Żarowie
Żarowski schron bojowo-obserwacyjny górujący nad byłymi Dolnośląskimi Zakładami Chemicznymi „Organika” w Żarowie to z tzw. Kochbunker, zwany też przez żołnierzy Wehrmachtu Kochtopfe, czyli garnek Kocha. Kochbunkry te były niewielkimi prefabrykowanymi schronami mieszczącymi jednego żołnierza. Ich potoczna nazwa zaczerpnięta została od imienia gauleitera Erich Kocha, który przygotowując Prusy Wschodnie do obrony w 1944 roku przed nadchodzącą Armią Czerwoną, nakazał masową produkcję tego typu obiektów fortyfikacyjnych. Koncepcja Kochbunkrów transportowanych na miejsce ustawienia w elementach, była realizowana przez Niemców przez cały okres II wojny światowej. W praktyce Kochbunker/Kochtopfe była to okrągła konstrukcja z betonu o średnicy od 1,2 do 2,5 m i wysokości ok.2,5 m z niewielkim wejściem (ok. 0,8×0,8 m) wyposażonym w stalowe, betonowe lub drewniane drzwiczki. Schrony tego typu zagłębiano w ziemi lub ustawiano na powierzchni na betonowych fundamentach. Służyły jako stanowiska strzeleckie (otwarte od góry lub wyposażone w strzelnice), stanowiska obserwacyjne lub indywidualne schrony dla wartowników strzegących koszar, urzędów, obiektów przemysłowych czy stacji kolejowych. Miały chronić znajdującego się w nich żołnierza przed ostrzałem z broni ręcznej, odłamkami wybuchających pocisków artyleryjskich i bomb lotniczych, dawały też wartownikom możliwość ukrycia się przed deszczem i wiatrem, pozwalając obserwację terenu przez wąskie szczeliny obserwacyjne. Czasami Kochbunkry występowały w towarzystwie kilku bliźniaczych obiektów. Większość z nich została po II wojnie światowej usunięta przez służby saperskie Wojska Polskiego. Te, które przetrwały, zobaczyć można w okolicy mostów, przy torach kolejowych (Kąty Wrocławskie), na wyniesieniach terenu (Żarów) lub na środku pola rolniczego albo łąki.
Korespondencja z 1869 i 1927 roku w zbiorach Żarowskiej Izby Historycznej
Kolejne historyczne pamiątki trafiły do Żarowskiej Izby Historycznej. Tym razem są to dwa stare listy datowane odpowiednio na 21 grudnia 1869 i 5 lipca 1927 roku. Pierwszy z nich opatrzony stemplem poczty w Żarowie oraz pieczęcią lakową zawiera dwie strony pokryte pismem, z których jedna jest najprawdopodobniej rachunkiem aptekarskim ?. Drugi list wraz z kopertą opatrzoną stemplem Saarau 5.9.27. 6-7N Kr. Schweidnitz, spisany został przez niejakiego Heinza Vollwertha, ktory wówczas zamieszkiwał przy Büttnerstrasse 2 (ob. ul. Krasińskiego). Adresatem była Luisa Zwick, mieszkanka miejscowości Bernstadt – Briegerstrasse 22 (kraj związkowy Badenia-Wirtembergia). Niebawem opublikujemy tłumaczenie owej korespondencji. Listy zakupione zostały i przekazane do Żarowskiej Izby Historycznej jako "depozyt ekspozycyjny" przez członków Żarowskiej Grupy Poszukiwawczej "Fridericus Borussorum Rex". Składamy Serdeczne Podziękowania dla Karoli i Janka.
Czytaj więcej: Korespondencja z 1869 i 1927 roku w zbiorach Żarowskiej Izby Historycznej
171. Środowiskowa Drużyna Harcerska "Nieprzetarty Szlak" im. Tadeusza Kościuszki przy Ośrodku Wychowawczym w Mrowinach - lata 1964-1989
Gdy ktoś usłyszy o drużynie harcerskiej w ośrodku wychowawczym, to ironicznie się uśmiecha. Nie wie, że dla drużyny istnieje specjalna nazwa „Nieprzetarty Szlak”. W każdym społeczeństwie pewna ilość dzieci i młodzieży nie cieszy się całkowitym zdrowiem, sprawnością fizyczną i umysłową. Są niewidome i niedosłyszące, upośledzone umysłowo w różnym stopniu, kalekie z trwałą utratą zdrowia. Są też i takie, które na skutek środowiskowych zaniedbań wychowawczych weszły w konflikt z prawem. Chcąc wyjaśnić nazwę „Nieprzetarty Szlak” musimy cofnąć się do historii. W marcu 1958 roku zorganizowano pierwszy kurs dla nauczycieli i wychowawców zakładów leczniczych, który odbył się w Domu Wycieczkowym PTTK „Turbacz” w Rabce-Zdroju, przy ul. Wąskiej 1. Kurs zorganizowała Główna Kwatera ZHP, Ministerstwo Zdrowia oraz Ministerstwo Oświaty. Od samego początku inspiratorem ruchu była Maria Łyczko – najpierw jako szef sztabu, a potem przez wiele lat kierownik Wydziału „Nieprzetartego Szlaku”. Pierwszy kurs w 1958 roku był początkiem eksperymentu, który przekształcił się w systematyczną i planową pracę drużyn harcerskich. Jak podają źródła nazwa "Nieprzetarty Szlak" zrodziła się następująco ... ...było to wtedy w Bieszczadach, Gorcach, Tatrach, zima już w listopadzie ośnieżyła stoki gór. W taki mroźny i śnieżny dzień marca 1958 r. wyruszyła ze schroniska na Turbaczu grupa turystów kierując się w stronę Lubonia. Szlak był pokryty głębokim śniegiem, a droga do szczytu daleka. Po uciążliwej wędrówce zdobyli szczyt, nocą ruszając w drogę powrotną. Trudności piętrzyły się, noc była ciemna, szlak gdzieś się gubił w świerkach i zaroślach. Świateł Rabki nie było widać. Idący torowali sobie drogę w zaspach. Do schroniska wrócili wszyscy szczęśliwie, choć bardzo utrudzeni. Czekała na nich pełna niepokoju komendantka kursu druhna Maria Łyczko. Wspólny wysiłek, pokonywanie zmęczenia i wykonanie zadania scaliło bardzo grupę wychowawców, którzy właśnie w Rabce kończyli kurs instruktorów. Trudy wyprawy skojarzyły się kursantom z ciężką pracą, jaką wykonują codziennie torując dzieciom drogę do pełnowartościowego życia. Nazwa kursu narzuciła się sama – Nieprzetarty Szlak, który stał też nazwą drużyn harcerskich pracujących z dziećmi w różnego typu zakładach szkolnictwa specjalnego.
Propagandowe ulotki Centrali Rolniczej Spółdzielni „Samopomoc Chłopska” z lat 1948-1955
W dniach 30-31 grudnia 1944 roku popierający Polską Partię Robotniczą działacze wiejscy zorganizowali Zjazd Chłopski w Lublinie. Podczas Zjazdu uchwalono „Orędzie do chłopów” i powołano organizację polityczno-gospodarczą pod nazwą: Związek Samopomocy Chłopskiej (ZSCh), przy pomocy której władze przejęły kontrolę nad tradycyjną chłopską spółdzielczością i kółkami rolniczymi. Jednym z zadań ZSCh było zastępowanie dotychczasowych wiejskich spółdzielni nowym, zestandaryzowanym modelem spółdzielni zaopatrzenia i zbytu, jakim stały się GS „Samopomoc Chłopska”, które w niektórych regionach dodatkowo wzmocniono, przekazując im państwowe „resztki poparcelacyjne”. W 1946 roku utworzono Powiatowe Związki Gminnych Spółdzielni „Samopomoc Chłopska” (PZGS). Po likwidacji powiatów zastąpiły je Wojewódzkie Związki Gminnych Spółdzielni (WZGS). W maju 1948 roku Sejm Ustawodawczy uchwalił ustawę o Centralnym Związku Spółdzielczym i centralach spółdzielni. Na podstawie tej ustawy w lipcu 1948 roku Naczelna Rada Spółdzielcza, kierowana przez Edwarda Ochaba powołała do życia 8 branżowych central spółdzielczych: Centrala Rolnicza Spółdzielni „Samopomoc Chłopska” (CRS „Samopomoc Chłopska”) oraz Centrale Spółdzielni: Mleczarsko-Jajczarskich, Ogrodniczych, Spożywców "Społem", Pracy, Księgarsko-Wydawniczych, Mieszkaniowych, Wytwórczych "Solidarność" (spółdzielczość żydowska). CRS „Samopomoc Chłopska” była centralnym związkiem spółdzielczym, zrzeszającym obowiązkowo wszystkie gminne spółdzielnie w Polsce. Miała uprawnienia do ingerowania w statut i skład zarządu zrzeszonych spółdzielni, nadzorowała je poprzez Powiatowy Związek Gminnych Spółdzielni i Wojewódzki Związek Gminnych Spółdzielni.
Prelekcja Historyczna - Wierzbna 14.10.2017 r.
Podczas II Święta Dyni, które odbyło się 14 października 2017 roku w Wierzbnej, miejsce miała prelekcja historyczna "B-17G Y-46697 - ocalić od zapomnienia", poświęcona losom amerykańskiego samolotu bombowego B-17G, który 22 marca 1945 roku lądował awaryjnie na rolniczym polu pod Wierzbną. Na ponad 100 slajdach ukazane zostały: historia alianckich ataków bombowych na III Rzeszę w latach 1943-1945, losy samolotu B-17G o numerze taktycznym Y-46697 i jego załogi, poszukiwanie grobów zaginionych lotników oraz elementów rozbitego pod Wierzbną bombowca. Uczestnicy prelekcji mieli okazję zapoznać się z różnego rodzaju amerykańskimi, niemieckimi i rosyjskimi dokumentami, a także najnowszymi ustaleniami dotyczącymi czterech zaginionych pod Wierzbną lotników US Air, o których w swoim pamiętniku wspomina była mieszkanka tej miejscowości. Szerzej o kolejnych odnalezionych pod Wierzbną elementach samolotu B-17G oraz o nowych dokumentach związanych z tą sprawy już niebawem na stronie Żarowskiej Izby historycznej.
Czytaj więcej: Prelekcja Historyczna - Wierzbna 14.10.2017 r.
Robotniczy Związek Gimnastyczny w Żarowie oraz drużyna FT Saarau na przełomie lat 20/30-tych XX w.
Od połowy XIX wieku nastąpił żywiołowy rozwój stowarzyszeń gimnastycznych i sportowych, które zakładały korty tenisowe i boiska sportowe. Na przełomie XIX i XX wieku odbywały się regularnie rozgrywki i turnieje w miastach i na prowincji w całym kraju. W 1860 roku doszło do zjednoczenia towarzystw gimnastycznych w jedną organizację, występującą pod nazwą Niemieckie Towarzystwo Gimnastyczne Deutsche Turnschaft (DT). Pierwsze ogólnoniemieckie święto Gimnastyki i Sportu – Deutsches Turn und Sportfest odbyło się w Coburgu. Rozwojowi sportu sprzyjały industrializacja i rozwój techniki. Państwo kładło coraz większy nacisk na sprawność i tężyznę fizyczną. Finansowało tzw. kluby wojenne (Kriegsverein) oraz kluby gier i sportów (Spiel und Sportverein). Ich zadaniem było podnoszenie sprawności fizycznej i ideologicznej wśród cywilów, zwłaszcza młodzieży, wśród której propagowano duch militaryzmu (militarische Jugenderziehung). Od 1842 roku wychowanie fizyczne wprowadzono do obowiązkowego programu szkolnego. Rozporządzeniem króla Fryderyka Wilhelma IV z 6 czerwca 1842 roku wprowadzono gimnastykę do zajęć szkolnych i wojskowych. Od 1860 roku wychowanie fizyczne wprowadzono do wszystkich szkół w wymiarze dwóch godzin tygodniowo. Po zjednoczeniu Niemiec w 1871 roku czas ten zwiększono do trzech godzin tygodniowo, do których dodano codzienne pięciominutowe ćwiczenia na otwartej przestrzeni. Dziewczęta objęto takim samym programem ćwiczeń fizycznych jak chłopców. Jednak proces upowszechnienia sportu daleki był jeszcze od ideału. Z przyczyn społecznych i politycznych na marginesie tych procesów pozostały niższe warstwy, zwłaszcza robotnicy miejscy. Podziały społeczne w Niemczech były nader widoczne. Znalazło to odzwierciedlenie w ruchu sportowym. Robotnicy tworzyli swoje stowarzyszenia sportowe, turnieje i zawody, separując się od reszty społeczeństwa prusko-niemieckiego. Idea solidaryzmu społecznego uległa rozbiciu, gdyż członkowie proletariatu utworzyli w 1893 roku Robotniczy Związek Gimnastyczny (ATB – Arbeiter Turnerbund), który w krótkim czasie stał się największą organizacją robotniczej kultury fizycznej na świecie.
Zabytek techniki wodociągowej z ok. 1905 roku odnaleziony podczas prac budowlanych przy ul. Dworcowej w Żarowie
W trakcie prac ziemnych prowadzonych przy budowie centrum przesiadkowego na ul. Dworcowej w Żarowie, odnaleziony został ciekawy zabytek techniki. Jest nim pochodzący z ok. 1905 roku (1) żeliwny zawór zasuwowy firmy Bopp & Reuther oHG - Mannheim. Zawory zasuwowe, popularnie zwane zasuwami, stanowią do dziś podstawowe wyposażenie każdej sieci wodociągowej. Zgodnie z zaleceniami producentów służą one wyłącznie do odcinania przepływu w rurociągu. W praktyce jednak stosowane są niekiedy również do regulacji, co naraża te urządzenia na szybkie zniszczenie z uwagi na korozyjną działalność kawitacji. Firma Bopp und Reuther powstała w 1872 roku w Mannheim. Jej założyciele Carl Reuther i Carl Bopp wybudowali w dzielnicy Mannheim Neckarstadt fabrykę maszyn, odlewnię żeliwa i mosiądzu. Produkowano tam cały asortyment armatury przeznaczonej do podawania wody, gazu oraz pary wodnej. Rozwój działalności firmy wymusił zakup w 1897 roku gruntów w dzielnicy Waldhof. Na łącznej powierzchni 165 000² wybudowano nową odlewnię oraz przeniesiono dotychczasową wytwórnię armatury, poszerzonej o wydział produkcji wodomierzy. W 1900 roku produkcja firmy Bopp und Reuther zaspakajała 60% światowego zapotrzebowania na akcesoria wodno-kanalizacyjne. W Mannheim budowano skomplikowane systemy zaopatrujące w wodę całe miasta. W 1908 roku w fabryce zatrudnionych było już 3500 pracowników. W 1925 roku razem z sześcioma innymi znanymi producentami armatury, Bopp & Reuther zakłada spółkę handlową ‘Vereinigte Armaturen Gesellschaft mbH’, w skrócie VAG.
Uczestnicy zajęć historyczno-archeologicznych w GCKiS na żarowskim lapidarium
Pierwszy cmentarz w Żarowie powstał w 1865 roku przy drodze do Piotrowic (dzisiejsza ul. 1 Maja). Jego fundatorem był Carl Friedrich von Kulmiz. Na cmentarzu tym chowano zarówno ewangelików jak i katolików o czym świadczy, znajdujący się na terenie cmentarza grobowiec katolickiej rodziny Neugebauerów. Pod koniec lat 80-tych XIX wieku nekropolia okazała się zbyt mała w stosunku do potrzeb dynamicznie rozwijającej się osady. W 1890 roku Rada Gminy podjęła uchwałę o założeniu nowego cmentarza. Zrealizowano ją w początkach XX wieku. W 1913 roku wybudowano na nowym, użytkowanym do dziś cmentarzu utrzymaną w stylu neogotyckim kaplicę z czerwonej cegły. Nie wiadomo kiedy dokładnie zaniechano pochówku mieszkańców Żarowa na starym cmentarzu przy dzisiejszej ul. 1 Maja. Po II wojnie światowej miejsce to podzieliło los innych poniemieckich cmentarzy, które były nagminnie plądrowane i dewastowane. Kradziono szlachetne gatunki kamieni przerabiając je w zakładach kamieniarskich na nowe. Pozostałe jeszcze kamienie nagrobne służyły jako budulec do stawiania murków, chodników, obudowy klombów. Cmentarze stały się miejscem wywozu wszelkiego rodzaju odpadów i gruzu. W 2010 roku ówczesne władze Gminy Żarów, postanowiły utworzyć lapidarium na starym cmentarzu przy ul. 1 Maja (dawna Striegauerstrasse) w Żarowie. Na uporządkowanym terenie swoje miejsce znalazły ocalałe tablice nagrobne z nieczynnych cmentarzy gminnych oraz obelisk z pamiątkową tablicą w języku polskim i niemieckim. W lapidarium żarowskim zgromadzono łącznie 17 nagrobków oraz 3 elementy kamienne pochodzące z nieczynnych cmentarzy w Gołaszycach, Łażanach, Pożarzysku, Przyłęgowie i Żarowie. Zbiór lapidarium uzupełniają 4 monumentalne grobowce rodowe. Uroczyste otwarcie i poświęcenie lapidarium z udziałem władz miasta Żarów, miasta partnerskiego Lohmar oraz byłych i obecnych mieszkańców Żarowa miało miejsce 11 września 2010 roku.
Czytaj więcej: Uczestnicy zajęć historyczno-archeologicznych w GCKiS na żarowskim lapidarium
Reklamy z żarowskiego sklepu Hermanna Neugebauera
Pierwsze sklepy i zakłady rzemieślniczo-usługowe w Żarowie zaczęły powstawać w połowie XIX wieku. Jak przekonują karty pocztowe z lat 90-tych XIX wieku, już wtedy przy ówczesnej Schweidnitzer Strasse (dzisiaj ul. Armii Krajowej 47), działał sklep (dom handlowy) prowadzony przez miejscowego kupca Hermann Neugebauera. Ten poważany mieszkaniec Żarowa wraz ze swoją małżonką Magdaleną, ufundował w 1927 roku trzy nowe dzwony dla żarowskiego kościoła pw. NSPJ (stare zostały przekazane podczas I wojny światowej na przetop). Grobowiec, w który pochowano zasłużone dla Żarowa małżeństwo Neugebauerów, znajduje się przy ul. 1 Maja (dawny cmentarz, obecnie lapidarium). Rzeźba św. Jakuba Starszego, która pierwotnie umieszczona była w centralnym punkcie rodowego grobowca Neugebauerów, obecnie stoi przy kościele pw. NSPJ w Żarowie. Zbiory Żarowskiej Izby Historycznej powiększone zostały o kartonowe reklamy, które niegdyś stały w witrynie okiennej sklepu Hermanna Neugebauera lub też na sklepowych regałach. Do zakupów wyrobów czekoladowych zachęcała żarowian reklama firmy B. Sprengel & Co. Ta istniejąca do dzisiaj wytwórnia czekolady założona została w 1851 roku przez Carla Augusta Bernharda Sprengela. W 1853 roku przeniesiono jej działalność z Hamburga do Hannoveru. W asortymencie sklepu Hermanna Neugebauera było także monachijskie piwo z browaru Spaten-Franziskaner-Leistbräu AG, którego piwowarskie tradycje sięgają 1397 roku. Dawny Warenhandlug H.Neugebauer, oferował także kosmetyki do pielęgnacji ciała w tym mydło bliżej nieznanej firmy z Drezna.
Czytaj więcej: Reklamy z żarowskiego sklepu Hermanna Neugebauera
Prelekcja Historyczna "Mrowiny 1297-2017"
11 października 2017 roku o godz. 16:30 w Mrowinach odbyło się uroczyste otwarcie i poświęcenie wyremontowanej świetlicy wiejskiej. Przy tej okazji dla mieszkańców Mrowin wygłoszona została prelekcja historyczna pt. "Mrowiny 1297-2017". Zgromadzeni mogli posłuchać o początkach wsi oraz jej dawnym nazewnictwie. Przedstawione zostały liczne fotografie oraz ryciny ukazujące m.in. założenie pałacowo-folwarczne wraz z zabudową, kościół ewangelicki i pastorówkę, a także budynek karczmy sądowej o średniowiecznej metryce. W zaadoptowanym miejscu po dawnej gospodzie, dzisiaj funkcjonuje wyremontowana wiejska świetlica. Tym samym tradycja wspólnych spotkań, zebrań oraz obchodów trwa tutaj nieprzerwanie już od ponad 500 lat. Podczas uroczystości, miało również miejsce przekazanie do Żarowskiej Izby Historycznej dwóch kronik Młodzieżowego Ośrodka Wychowawczego nr 1 w Mrowinach. Zawartość obu ksiąg wypełnionych fotografiami oraz różnego rodzaju wpisami, zostanie już niebawem zaprezentowana na stronie internetowej Żarowskiej Izby Historycznej.
Obligacje na okaziciela Premiowej Pożyczki Odbudowy Kraju z 1946 roku
Obligacja to papier wartościowy emitowany w serii, w którym emitent stwierdza, że jest dłużnikiem obligatariusza i zobowiązuje się wobec niego do spełnienia określonego świadczenia. Obligacja należy do kategorii dłużnych instrumentów finansowych. W przeciwieństwie do akcji, obligacje nie dają posiadaczowi żadnych uprawnień względem emitenta typu współwłasność, dywidenda czy też uczestnictwo w walnych zgromadzeniach. Emisja obligacji polega na przekazaniu kapitału spółce przez inwestorów. Obligacje reprezentują prawa majątkowe podzielone na określoną liczbę równych jednostek, co oznacza, iż przyznają identyczne uprawnienia danym emisjom lub seriom obligacji. Obligacje na okaziciela Premiowej Pożyczki Odbudowy Kraju z 1946 roku w wysokości 2000 złotych, to jedna (emisja „A”) z serii pożyczek państwowych przeznaczonych na zgromadzenie funduszy na odbudowę kraju po II wojnie światowej. Została ogłoszona przez Ministerstwo Skarbu 16 lutego 1946 roku. Łącznie zdecydowano się na wypuszczenie pięciu serii takich obligacji („A”, „B”, „C”, „D” i „E”), w których cztery pierwsze liczyły po 10 tysięcy, a ostatnia – 5 tysięcy sztuk. Skarb Państwa chciał w ten sposób uzyskać 4,5 miliarda złotych. Osoby, które nabyły takie obligacje, mogły liczyć na ich wykupienie przez Skarb Państwa do 15 kwietnia 1969 roku. Odbywało się to poprzez losowanie pewnej liczby obligacji dwa razy w roku (15 kwietnia i 15 października). Premiowa Pożyczka Odbudowy Kraju cieszyła się dużą popularnością wśród mieszkańców Polski. Stanowiła stabilną inwestycję, ponieważ jako zastaw pod nią podano wszelkie mienie ruchome i nieruchome państwa.
Czytaj więcej: Obligacje na okaziciela Premiowej Pożyczki Odbudowy Kraju z 1946 roku
Informacje
Historia miejscowości
Dawni mieszkańcy
Kalendarium
Kartografia
Słownik miejscowości
Muzea, wystawy, zabytki
Archeologia i Historia
Strony historyczne
WSPÓŁPRACUJEMY:
