Menu witryny
Wystawy
Gmina Żarów
Historia gminy
Pocztówki i stare fotografie
Lapidarium
Zabytki w gminie
Zabytki w okolicy
Trasy rowerowe
Licznik odwiedzin
PROMUJEMY:
Strona główna
Żarowska Wytwórnia Środków Spożywczych "Okruna" w świetle dokumentów z 1947 roku
W 1939 roku ukończona została największa inwestycja branży spożywczej na terenie dzisiejszej gminy Żarów - wybudowana w ciągu kilkunastu miesięcy przez koncern „New Rice Company” fabryka „Okruna Kartoffelwerk Saarau G.m.b.H.” Uroczystość otwarcia nowej fabryki odbyła się 26 sierpnia 1939 roku w żarowskim hotelu Brodtke. Produkcję uruchomiono wiosną 1940 roku. Proces produkcyjny opatentowany został przez doktora Schlössera i inżyniera Roswaenge z Silesii. Początkowo produkowano płatki ziemniaczane, a po rozbudowie w latach II wojny światowej także glukozę, krochmal oraz przerabiano owoce i warzywa na dżemy a także inne przetwory. Resztki z produkcji służyły do wytwarzania paszy. Na przełomie 1942 i 1943 roku wyprodukowano łącznie 2160 ton ziemniaków suszonych, zużywając do tego celu 21 000 ton ziemniaków świeżych. W kolejnym sezonie 1943/1944 przerobiono o 5 000 ton ziemniaków więcej. Fabryka przestała pracować wraz z ewakuacją mieszkańców Żarowa w dniu 12 stycznia 1945 roku. Po wojnie Fabryką Środków Spożywczych "Okruna" zarządzała początkowo świdnicka delegatura Zjednoczenia Spożywców w Jeleniej Górze. Uruchomione zostały jedynie wytwórnia makaronu i wytłaczarnia oleju, którą przekazano zakładom chemicznym "Silesia" i zlikwidowano ostatecznie w 1946 roku. Do "Okruny" przyłączono wówczas wytwórnię mąki kartoflanej. W 1947 roku zakład przejęła Gminna Spółdzielnia "Samopomoc Chłopska" w Żarowie. Spółdzielnia przeprowadziła bieżące remonty, jednak na początku 1948 roku, fabryk była już nierentowna i produkowała tylko niewielkie ilości makaronu oraz mąki kartoflanej. Podjęto decyzję o likwidacji większości wydziałów, demontażu elektrycznych motorów. Opuszczona fabryka niszczała a pozostałe maszyny rozkradziono o czym pisano w protokole władz gminnych z 1948 roku.
Czytaj więcej: Żarowska Wytwórnia Środków Spożywczych "Okruna" w świetle dokumentów z 1947 roku
Żarowska piekarnia i rzeźnia w świetle dokumentów z 1949 roku
Powstała w dniu 16 września 1945 roku Gminna Spółdzielnia "Samopomoc Chłopska", rozpoczęła swą działalność od uruchomienia jeszcze w tym samym roku sklepu w Żarowie i na koniec 1945 roku wykazała zysk w kwocie 143 527,54 zł. Wiadomo jest, że w latach 1945-1950 Spółdzielnia prowadziła sklep główny w Żarowie, sklep w Wierzbnej, sklep żelazny w Żarowie, młyn w Mrowinach, mleczarnię, sklep w Kalnie, wytwórnię środków spożywczych w Żarowie, gorzelnię w Bożanowie, piekarnię w Żarowi, masarnię, warsztat ślusarski, Spółdzielczy Ośrodek Maszynowy, a więc działalność różnorodną. W pierwszych latach działalności Spółdzielnia otrzymała do dyspozycji budynki, lokale i urządzenia opuszczone i pozostawione przez ludność niemiecką. Nie było więc potrzeby inwestowania. Ponadto w ramach pomocy UNRRA do Polski za pośrednictwem Związku Samopomocy Chłopskiej, otrzymała niektóre urządzenia bezpłatnie. Projekt wraz z uruchomieniem piekarni mieszczącej się przy ul. Wojska Polskiego 5 (wedle ówczesnej numeracji, ob. ul. Wojska Polskiego 3), jak też warsztatu ze sklepem rzeźniczym przy ówczesnej ul. Armii Czerwonej 41 (ob. ul. Armii Krajowej), zatwierdzony został przez Starostę Świdnickiego w dniu 17 czerwca 1949 roku. Poniżej prezentujemy dokumentację dotyczącą obu placówek, które podlegały pod GS "SCH" Żarów.
Czytaj więcej: Żarowska piekarnia i rzeźnia w świetle dokumentów z 1949 roku
Wojska cesarskie ks. Franciszka Albrechta von Sachsen-Lauenburg w okolicach Żarowa podczas wojny trzydziestoletniej
W 1 połowie XVII wieku znaczna część starego kontynentu pogrążona była w chaosie krwawego konfliktu, który zapisany został na kartach historii jako „wojna trzydziestoletnia (1618-1648)”. Konflikt ów odmienił dotychczasowe oblicze Europy. Zmiany, jakie przyniosła ta wojna, dotyczyły przede wszystkim sfery polityki, kultury, religii, gospodarki oraz granic terytorialnych. Jej niezwykle brutalny charakter, najbardziej wpłynął jednak na życie zwykłych ludzi. Miliony zginęły w trakcie wieloletnich działań militarnych, gwałtów i grabieży, z głodu i chorób. Opustoszały wsie i miasta, olbrzymie połacie tętniących do tej pory życiem krain zostały wyludnione. Świat dotąd nie widział równie bezwzględnego, okrutnego piekła wojny. Opowieści o niej napełniały strachem słuchaczy przez kilka następnych wieków. Dopiero I i II wojna światowa na nowo zdefiniowały pojęcie jakim jest wojna totalna. Zarzewie tych straszliwych wydarzeń pojawiło się już w 1 połowie XVI wieku, gdy Święte Cesarstwo Rzymskie Narodu Niemieckiego (Rzesza Niemiecka), było prawdziwym przekładańcem skonfliktowanych królestw, księstw i miast-państw. Główną przyczyną waśni, były niesnaski religijne, które podzieliły protestantów i katolików. W Królestwie Czech, Saksonii, na Śląsku i księstwach północnych dominowało wyznanie protestanckie. Z kolei Bawaria, Austria i liczne inne, zwłaszcza południowe, księstwa zamieszkiwane były głównie przez katolików. Toczone dotychczas wojny religijne zakończył zawarty w 1555 roku w Augsburgu.
Fotografie i pocztówki z archiwum pana Horsta Schöpe
Dzisiaj prezentujemy zbiór fotografii oraz pocztówek, które udostępnił nam pan Horst Schöpe – były burmistrz miasta partnerskiego Lohmar. W Żarowie urodził się jego dziadek oraz ojciec. Pośród fotografii znajduje się: ujęcie z ul. Szkolnej, panorama Żarowa w scenerii zimowej, pamiątkowa fotografia obok pomnika wojennego przy Drodze Węglowej, fotografia dawnej Villi Mandel przy pl. Wolności oraz żarowskiego zamku, fotografia z widokiem na bramę główną cmentarza wraz z kaplicą oraz grobu Juliusa Schöpe (dziadek pana Horsta), fotografia z wieży widokowej na Górze Krukowskiej. Udostępnione przez pana Horsta pocztówki, przedstawiają widok na "Marienhaus" oraz ul. Mickiewicza (dawna Konradswaldauerstraße).
Czytaj więcej: Fotografie i pocztówki z archiwum pana Horsta Schöpe
Żarowski "Nefryt" na fotografiach z 1979 roku
Ważnym punktem handlowym w Żarowie po II wojnie światowej było targowisko miejskie. Przez kilka lat powojennych funkcjonowało „na dziko" – bez wskazania lokalizacyjnego i oznaczonego dnia targowego. Prezydium GRN w Żarowie uporządkowała sprawę 8 kwietnia 1953 roku, wyznaczając środę na dzień i pl. Dworcowy na miejsce targu. Placem zarządzała Gminna Spółdzielnia "Samopomoc Chłopska". W latach 60-tych zmieniono lokalizację, przenosząc go pod hale targową, której funkcję pełnił dawny "Marienhaus". Na pl. Dworcowy powróciło w 1971 roku po przekazaniu hali targowej Wytwórczej Spółdzielni Spożywców „Społem”. Stan techniczny dawnego „Marienhausu” już pod koniec lat 60-tych zaczął grozić katastrofą budowlaną. W drugiej połowie lat 70-tych, podjęto więc decyzję o rozbiórce. Na jego miejscu powstał obiekt handlowo-restauracyjny o nazwie „Nefryt”. Dzisiaj prezentujemy zbiór fotografii z otwarcia "Nefrytu" w 1979 roku oraz wystrój mieszczącej się w nim kawiarni, sali okolicznościowej wraz z restauracyjnym barem oraz zaplecze kuchenne.
Czytaj więcej: Żarowski "Nefryt" na fotografiach z 1979 roku
Pamiątkowy Medal "100 lat Polskiego Ruchu Robotniczego w Polsce" 1882-1982 w zbiorach Żarowskiej Izby Historycznej
Żarowska Izba Historyczna wzbogaciła swoje zbiory o pamiątkowy Medal "100 lat Ruchu Robotniczego w Polsce". Przekazany anonimowo brązowy krążek o średnicy 80 mm, wybity został z okazji 100 lecia ruchu robotniczego w Polsce w 1982 roku. Na awersie medalu znajduje się wizerunek Ludwika Waryńskiego (1856-1889), działacza i ideologa socjalistycznego, napis WIELKI PROLETARIAT, daty 1882-1982 oraz nazwy partii socjalistycznych działających w ciągu tego stulecia: SDKPiL, PPS-Lewica, KPP, PPR, PPS, PZPR. Na rewersie robotnicy z flagami i inskrypcja: 100 LAT RUCHU ROBOTNICZEGO W POLSCE. Medal przyznawano działaczom partyjnym oraz instytucją. W 1982 roku Sekretariat KC PZPR medalem 100-lecia Polskiego Ruchu Robotniczego wyróżnił grupę wojskowych działaczy partyjnych, wśród której byli m.in.: Jan Sośnicki – dowódca wojskowy, generał brygady WP oraz Józef Baryła – dowódca wojskowy, generał broni, doktor nauk humanistycznych (1964), szef Głównego Zarządu Politycznego WP, wiceminister obrony narodowej, działacz partyjny i państwowy, członek Komitetu Centralnego PZPR (1980–1981 i 1985–1990), sekretarz KC PZPR (1985–1988), członek Biura Politycznego KC PZPR (1986–1988), członek Prezydium Rady Naczelnej ZBoWiD(1985–1990), ambasador PRL i RP w Syrii i Jordanii (1988–1990), Henryk Koczara – generał dywizji Wojska Polskiego, działacz partyjny, oficer aparatu partyjno-politycznego WP, wieloletni współpracownik i zastępca generałów: Wojciecha Jaruzelskiego i Józefa Baryły, mgr nauk społecznych, Franciszek Księżarczyk – generał broni Wojska Polskiego, zastępca komendanta głównego Milicji Obywatelskiej (1948–1954), zastępca szefa Głównego Zarządu Politycznego Wojska Polskiego(1962–1969), prezes Zarządu Głównego Ligi Obrony Kraju (1962–1969), członek Komitetu Centralnego PZPR (1981–1986), wieloletni prezes Związku Inwalidów Wojennych (1971-1991). Medal jest dziełem znanego artysty z Gdańskiej ASP Edwarda Sitka, twórcę wielu prac między innymi autora pomnika św. Jana Pawła II przed kościołem Św. Antoniego w Gdańsku.
W sakiewce dawnych mieszkańców gminy Żarów, cz.7: Monety Fryderyka Wilhelma IV 1840-1861
Fryderyk Wilhelm IV Hohenzollern urodził się 5 października 1795 roku w Berlinie jako najstarszy syn Fryderyka Wilhelma III i Luizy z dynastii meklemburskiej. Już od dzieciństwa był wszechstronnie uzdolniony, znając się m.in. na sztuce. Należał do osób głęboko religijnych, będąc przekonanym o swoim boskim posłannictwie. Lata młodości były dla przyszłego monarchy latami ciężkiej próby. Klęska wojsk pruskich w walce z Napoleonem w bitwie pod Jeną w 1806 roku zmusiły Fryderyka Wilhelma III wraz z rodziną do ucieczki. Po ostatecznym zwycięstwie wojsk koalicji nad Napoleonem książę Fryderyk Wilhelm nadzorował z ramienia ojca przywracanie porządku w kraju. Doprowadził do nasilenia cenzury i przyczynił się do znacznego ograniczenia swobód obywatelskich. W 1823 roku ożenił się z Elżbietą Ludwiką Wittelsbach, księżniczką bawarską, ale para nie doczekała się potomstwa. Fryderyk Wilhelm należał do zwolenników zjednoczenia Niemiec. W 1840 roku po śmierci swojego ojca wstąpił na tron pruski, ogłaszając amnestię dla więźniów politycznych i łagodząc konflikt z Kościołem katolickim. Opowiadał się przeciwko reformom w duchu liberalizmu, jednak w obliczu wydarzeń Wiosny Ludów w Paryżu i Wiedniu (luty i marzec 1848), zdecydował się zwołać 18 marca 1848 roku do Berlina Zjednoczony Landtag, obiecując jednocześnie nadanie konstytucji. Nie zapobiegło to jednak wybuchowi rewolucji w Berlinie (rewolucja marcowa), którą Fryderyk Wilhelm IV początkowo próbował stłumić siłą, lecz już wkrótce zgodził się na powołanie liberalnego rządu i zwołanie Zgromadzenia Narodowego. Dopiero osłabienie nastrojów rewolucyjnych umożliwiło władcy rozwiązanie Zgromadzenia i oktrojowanie (nadanie) Konstytucji Królestwa Pruskiego, 5 grudnia 1848 roku. Po rewizji niektórych zbyt liberalnych artykułów Fryderyk Wilhelm IV ostatecznie złożył przysięgę na nową konstytucję – 5 grudnia 1850 roku, przekształcając tym samym Prusy w monarchię konstytucyjną.
Samolot bombowy Boeing B-17G-60-DL Y-46697 - ocalić od zapomnienia
Nie odpuszczamy tematu związanego z samolotem bombowym Boeing B-17G Y-46697-60-DL (15. Armia Powietrzna USA AF, 429 Szwadron II Grupy Bombowej), który 22 marca 1945 roku runął na pole w pobliżu miejscowości Wierzbna (niem. Würben). 26 sierpnia 2017 roku, po raz kolejny udaliśmy się na miejsce katastrofy sprzed 72 lat, aby odnaleźć i zabezpieczyć pozostałe w tym miejscu materialne ślady tamtego wydarzenia. Tym razem w poszukiwaniach uczestniczyła Grupa Eksploracyjno-Historyczna "Hunter" z Polkowic, Wrocławska Grupa Poszukiwawcza oraz Żarowska Grupa Poszukiwawcza "Fridericus Rex". W trakcie kilkugodzinnych prac, udało się odnaleźć kilkaset różnego rodzaju drobnych elementów wspomnianej maszyny B-17G. Niebawem po oczyszczeniu i konserwacji zaprezentujemy rezultaty naszych poszukiwań, które są naprawdę owocne i imponujące. To jednak nie ostatnia akcja mająca na celu utrwalić pamięć o katastrofie lotniczej z czasów II wojny światowej w Wierzbnej. Są kolejne pomysły oraz plany, które postaramy się zrealizować. Z pewnością uczynimy to wspólnie z naszymi przyjaciółmi z Grup Eksploracyjnych i Poszukiwawczych, którzy poświęcili swój czas oraz włożyli wielki wysiłek w powodzenie całej akcji. Warto nadmienić, że podczas wczorajszych prac miało niecodzienne wydarzenie. Po 72 latach od katastrofy Boeinga B-17G Y-46697, na tym samym polu ponownie, lecz tym razem bezpiecznie, wylądował samolot, którym przylecieli pasjonaci lotnictwa i historii z Gliwic.
Czytaj więcej: Samolot bombowy Boeing B-17G-60-DL Y-46697 - ocalić od zapomnienia
Z Drezna do Żarowa w poszukiwaniu informacji o wojennych losach Hellmuta Hetze
W poszukiwaniu informacji o poległym podczas II wojny światowej mieszkańcu Chemnitz (Saksonia), który w 1941 roku czasowo przebywał w Łażanach (niem. Laasan), do Żarowa dotarli państwo Christa Dammer oraz Ehrenfried Hetze. Nasi goście z Drezna przywieźli ze sobą dokumentację (korespondencja oraz fotografie), bezpośrednio związaną z losami kaprala Hellmuta Hetze (brat pana Ehrenfrieda). Zachowane źródła poświadczają, że Hellmut Hetze urodzony 8 maja 1920 roku w Rübenau, powołany (02.1941 r.) został do służby w 10. Pułku Piechoty (2. Zapasowy Batalion nr 455). Między lutym a majem 1941 roku wraz z innymi żołnierzami przebywał na szkoleniu wojskowym w Łażanach. Tutaj zamieszkiwał na prywatnej kwaterze u rodziny niejakiego Paula Türke (z zawodu murarz, w 1942 roku wymieniony pod adresem Gemaindehaus 8). W lipcu 1941 roku skierowany został na front wschodni. Dwukrotnie ranny: 5 września 1941 roku (8 tygodni w lazarecie Boppart/Rhein, 2 tygodnie w Koblencji) oraz 26 luty 1942 roku (4 tygodnie w lazarecie Bayerischer Wald). Dwukrotnie odznaczony: 17 września 1942 roku – odznaką za rany (niem. Verwundetenabzeichen) oraz 3 kwietnia 1943 roku – żelaznym krzyżem II klasy (niem. Eisernes Kreuz 2. Klasse). Poległ 5 sierpnia 1943 rok pod Akulinowką, w czasie bitwy na Łuku Kurskim (pochowany w zbiorowej mogile na cmentarzu Kursk-Besedino).
Czytaj więcej: Z Drezna do Żarowa w poszukiwaniu informacji o wojennych losach Hellmuta Hetze
VIII Spacer Historyczny - Łażany 24.08.2017
Łażany (niem. Laasan), były miejscem VIII Spaceru Historycznego, który odbył się 24 sierpnia w ramach wakacyjnych zajęć prowadzonych przez GCKiS Żarów w gminnych świetlicach wiejskich. Udział w spacerze wzięły dzieci z Łażan, Mikoszowej, Mielęcina i Przyłęgowa. Jak zwykle uczestnicy mieli okazję obejrzeć drobne zabytki ze zbiorów Żarowskiej Izby Historycznej, po czym udali się na pieszą wędrówkę. U jej początku znajdowały się ruiny pałacu oraz przypałacowy park. Pierwsza wzmianka o istnieniu w Łażanach siedziby rycerskiej pochodzi z 1369 roku. W ciągu następnych 200 lat dwór obronny będący siedzibą znanych na Śląsku możnych rodów von Seidlitz i von Mühlheim, został rozbudowany (kolejnymi właścicielami były równie znamienite rody von Zedlitz, von Nostitz, von Pfeil-Burghauss). Trzon zachowanego do dnia dzisiejszego pałacu został wzniesiony na przełomie XVI/XVII wieku. Zbudowano wówczas otoczony fosą czteroskrzydłowy obronny dwór na planie prostokąta. Jego budowę zakończono przed 1622 roku. Pałac dwukrotnie przebudowywano. Po raz pierwszy na przełomie XVII i XVIII wieku, po raz drugi w latach 50-tych XVIII wieku. Elewacjom oraz wnętrzom nadano charakter barokowy. Zachowano jednak niektóre elementy wystroju renesansowego, np. kamienne portale. Po XVIII-wiecznej przebudowie pałac był budynkiem piętrowym pokrytym dwuspadowym dachem kryjącym trzecią kondygnację. W XIX wieku zmieniono wygląd dachu, w początkach XX wieku zlikwidowano umieszczoną nad wejściem wieżyczkę. Obecnie pozostały jedynie fragmenty murów budowli.
VII Spacer Historyczny - Wierzbna 23.08.2017
VII Spacer Historyczny zorganizowany w ramach wakacyjnych zajęć prowadzonych przez Gminne Centrum Kultury i Sportu na świetlicach wiejskich w gminie Żarów, tym razem odbył się w Wierzbenj. Jak zwykle uczestnicy pieszej wyprawy mieli okazję obejrzeć drobne zabytki pochodzące ze zbiorów Żarowskiej Izby Historycznej. W Wierzbnej znajduje się wiele interesujących budowli i historycznych reliktów. Wyjątkowa jest z pewnością tutejsza figura św. Jana Nepomucena. Składa się z postumentu z chronogramem (data 1701), kolumny toskańskiej oraz spoczywającej na niej figury przedstawiającej postać świętego w typie kanonicznym – święty stoi w stroju kanonika z krucyfiksem w lewej ręce. Kolumna z figurą świętego, ustawiona została w centrum miejscowości przez mieszkańców w podzięce za wieloletni brak wylewów Strzegomki. Wedle daty zawartej w chronostychu, jest to najstarsza figura św. Jana Nepomucena w Polsce. W dalszej kolejności uczestnicy wycieczki obejrzeli miejscowy kościół pw. Wniebowzięcia NMP. Świątynia ta wybudowana została w latach 1230-1250. Pierwsza wzmianka pisemna pochodzi z 1283 roku. Budowla wzniesiona została zapewne z fundacji możnego śląskiego rodu Wierzbnów, który posiadał patronat nad świątynią. Pierwotnie był to orientowany kościół romański, który prawdopodobnie posiadał wezwanie maryjne. W 1347 roku biskup Henryk z Wierzbna przekazał patronat nad kościołem cystersom z Kamieńca Ząbkowickiego. Następnie w 1585 roku wykupili go wraz z całym lennem cystersi z Krzeszowa.
Informacje
Historia miejscowości
Dawni mieszkańcy
Kalendarium
Kartografia
Słownik miejscowości
Muzea, wystawy, zabytki
Archeologia i Historia
Strony historyczne
WSPÓŁPRACUJEMY:
