Menu witryny
Wystawy
Gmina Żarów
Historia gminy
Pocztówki i stare fotografie
Lapidarium
Zabytki w gminie
Zabytki w okolicy
Trasy rowerowe
Licznik odwiedzin
PROMUJEMY:
Strona główna
Cegiełka "Dar na odbudowę Warszawy" z 1946 roku w zbiorach Żarowskiej Izby Historycznej
W okresie popowstaniowym na skutek systematycznego i planowego wyburzania zniszczeniu uległo ponad 30% zabudowy lewobrzeżnej Warszawy, tzn. więcej niż uległo zniszczeniu w czasie dwóch miesięcy powstania. Gdy dodać do tego straty powstałe w sierpniu i wrześniu 1944 roku oraz zniszczenia, do których doszło w wyniku oblężenia miasta we wrześniu 1939 roku i zagłady warszawskiego getta, okazuje się, że wojna przyniosła zniszczenie 84% zabudowy lewobrzeżnej Warszawy. Jeśli przyjąć szacunek dla całego miasta z Pragą włącznie, to wynosił on 65%. Przybliżona ilość gruzów pokrywających Warszawę w 1945 roku oszacowana została na 20 milionów metrów sześciennych. W ujęciu bardziej szczegółowym stan zniszczeń przedstawiał się następująco: mosty – 100%; kubatura budynków przemysłowych – 90%; budynki zabytkowe (w tym kościoły) – 90%; kubatura obiektów kultury – 95%; kubatura obiektów służby zdrowia – 90%; kubatura obiektów szkolnictwa – 70%; izby mieszkalne – 72,1%. Zniszczeniu uległo także 50% budynków i urządzeń elektrowni; 65% długości miejskiej sieci elektrycznej; 46% łącznej wartości obiektów gazowni i sieci gazowej; 100% central telefonicznych; 70% telefonicznej sieci kablowej; 30% łącznej wartości obiektów wodociągowych; 28,5% łącznej wartości obiektów kanalizacyjnych; 30% powierzchni ulic; 85% długości sieci tramwajowej; 91% kubatury zajezdni tramwajowych i autobusowych; 75% jednostek taboru tramwajowego; 98,5% lamp ulicznych; 60% drzewostanu w parkach; 60% wartości ogrodu zoologicznego; 95% urządzeń węzła kolejowego w granicach miasta; 100% dworców kolejowych, 100% urządzeń i sprzętu lotnictwa pasażerskiego; 85% taboru żeglugi rzecznej. Istnieje także jeszcze jeden, niewymierny zakres strat, mianowicie mienia indywidualnego – jeżeli nie poprzez całkowitą jego grabież, to poprzez zniszczenie wraz z palonymi i burzonymi budynkami. Autorzy sporządzonego w 2004 roku Raportu o stratach wojennych Warszawy oszacowali całość strat materialnych poniesionych przez miasto i jego mieszkańców podczas II wojny światowej na 18,20 miliarda przedwojennych złotych (według wartości złotówki z sierpnia 1939 roku), czyli 45,3 miliardów dolarów (według wartości obecnej). Podczas akcji palenia i wyburzenia Warszawy zagładzie uległy setki bezcennych zabytków oraz obiektów o dużej wartości kulturalnej i duchowej. Rejestr zniszczonych obiektów sakralnych i świeckich mających wartość zabytkową liczy 674 pozycje.
Pocztówka z dawnego Żarowa w zbiorach Żarowskiej Izby Historycznej
Kolejna pocztówka trafiła do Żarowskiej Izby Historycznej. Tym razem jest to egzemplarz przedstawiający widok z 1 ćw. XX wieku na skrzyżowanie ulic Dworcowej i Armii Krajowej (niem. Banhofstraße i Schweidnitzerstraße). Pocztówka wydana została przez Alfreda Krause, właściciela dawnej księgarni w Żarowie (budynek po lewej stronie pocztówki naprzeciw poczty przy skrzyżowaniu ulic; w okresie powojennym tzw. "Dom Książki"). Pocztówka zakupiona została i przekazana jako "depozyt ekspozycyjny" przez członków Żarowskiej Grupy Poszukiwawczej "Fridericus Borussorum Rex".
Czytaj więcej: Pocztówka z dawnego Żarowa w zbiorach Żarowskiej Izby Historycznej
Zbiór pamiątek motoryzacyjnych w Żarowskiej Izbie Historycznej powiększony o kolejny eksponat z doby PRL
Nasza kolekcja pamiątek motoryzacyjnych i z motoryzacją związanych została powiększona o Samochodowy Atlas Polski 1:500 000, wydany przez Państwowe Przedsiębiorstwo Wydawnictw Kartograficznych w 1979 roku. Oprócz mapy samochodowej w arkuszach, atlas zawiera: tabelę odległości między wybranymi miejscowościami w Polsce, mapę odległości od Warszawy do stolic europejskich, znaki drogowe oraz znaki rejestracyjne (wówczas obowiązujące), a także obrazki pojazdów rodzimej produkcji, które znane są z pewnością każdemu, kto pamięta czasu PRL-u. Atlas przekazał do Żarowskiej Izby Historycznej pan dr inż. Bogusław Molecki. Składamy panu Serdeczne Podziękowania.
W sakiewce dawnych mieszkańców gminy Żarów, cz. 8: Złote dukaty cesarza Leopolda I Habsburga
Był trzydziestym ósmym świętym cesarzem rzymskim i dziesiątym z dynastii Habsburgów. Leopold I Habsburg, syn cesarza Ferdynanda III, urodził się 9 czerwca 1640 roku we Wiedniu. Po śmierci ojca w 1657 roku został samodzielnym królem Czech i Węgier oraz odziedziczył po ojcu wszystkie jego tytuły. 18 lipca 1658 roku we Frankfurcie kolegium elektorów Świętego Cesarstwa Rzymskiego w składzie: on sam jako król Czech, arcybiskup Moguncji Johann Philipp von Schönborn (1647–1673), arcybiskup Kolonii Maksymilian Henryk Wittelsbach, arcybiskup Trewiru Karl II Kaspar von der Leyen-Hohengeroldseck, książę Bawarii Ferdynand Maria Bawarski, książę Saksonii Jan Jerzy II Wettyn, margrabia Brandenburgii Fryderyk Wilhelm I Hohenzollern, hrabia-palatyn reński Karol Ludwik Wittelsbach wybrało go na króla niemieckiego i cesarza rzymskiego. W polityce zagranicznej Leopold I Habsburg Wspierał Polskę i Litwę oraz Danię w walce ze Szwecją i Siedmiogrodem podczas II Wojny Północnej, wraz z Rosją, Brandenburgią i Holandią. Wojska cesarskie brały udział w walkach na Półwyspie Jutlandzkim i wyzwalały Kraków a także Poznań. W 1683 roku cesarz prosił Jana III Sobieskiego o pomoc w walce z najazdem tureckim. O ostatecznej klęsce Turków zadecydowała bitwa pod Zentą w 1697 roku, kiedy armia księcia Eugeniusza Sabaudzkiego zwyciężyła siły osmańskie i wyparła je z Węgier. Zmagania zakończył pokój Karłowicki. Był to jeden z największych sukcesów politycznych w dziejach dynastii Habsburgów. W 1658 roku w swojej kapitulacji wyborczej zakazał stanom państw niemieckich zwoływania posiedzeń sejmów stanowych bez zgody książąt. W ten sposób przyczynił się do rozwoju absolutyzmu książęcego w Niemczech. Leopold I Habsburg jako ostatni cesarz rzymski pojawił się w 1664 roku na obradach Sejmu Cesarstwa w Ratyzbonie. W 1692 roku nadał księciu Hanoweru Ernestowi Augustowi z dynastii Welfów tytuł elektora Rzeszy. W 1700 roku włączył się do walki o dziedzictwo Habsburgów hiszpańskich (wojna o sukcesję hiszpańską). W 1681 roku Leopold I wziął chłopów ze swej monarchii w obronę przed nieuzasadnionymi oskarżeniami ich panów. W 1691 roku cesarz wydał postanowienie (Explanatio Leopoldina) zezwalające protestantom na sprawowanie kultu w domach, w otoczeniu rodziny, pod warunkiem, że będą uczestniczyć w publicznych świętach katolickich. Administratorzy protestanccy mieli podlegać biskupom katolickim i być mianowani przez władze cesarskie. Zmiana wyznania na reformowane groziła sankcjami karnymi.
Wystawa "Marszałek Piłsudski" w GCKiS
Józef Piłsudski dla wielu Polaków jest przede wszystkim symbolem odzyskania przez Polskę niepodległości. Nim jednak doszło do wydarzeń z 1918 roku, Marszałek przeszedł długa drogę, której przebieg niejednokrotnie był dramatyczny. Od 1895 roku był przywódcą Centralnego Komitetu Robotniczego. Opowiadał się za połączeniem haseł socjalistycznych z postulatem niepodległości Polski. Podczas wojny na Dalekim Wschodzie udał się do Tokio (lipiec 1904 roku), gdzie próbował nakłonić Japonię do poparcia ewentualnego powstania polskiego w zaborze rosyjskim. Po wybuchu rewolucji w Rosji stanął na czele Organizacji Bojowej PPS, a potem Związku Walki Czynnej. Szkolił oficerów i podoficerów dla przyszłego powstania, a w Galicji organizował Związki Strzeleckie. Doprowadził do utworzenia Polskiego Skarbu Narodowego i Tymczasowej Komisji Skonfederowanych Stronnictw Niepodległościowych, która mianowała go Komendantem Głównym wszystkich polskich sił zbrojnych. Zajmował stanowisko antyrosyjskie (Rosję uważał za głównego wroga niepodległości Polski) i nastawiał się na taktyczną współpracę z państwami centralnymi. Objął dowództwo I Brygady Legionów Polskich i odniósł kilka zwycięstw na froncie rosyjskim. W lipcu 1916 roku odszedł i porzucił koncepcję wiązania losów sprawy polskiej ze zwycięstwem państw centralnych. Zaowocowało to „kryzysem przysięgowym”, aresztowaniem Józefa Piłsudskiego i osadzeniem go w wiezieniu w Magdeburgu. Jednocześnie wzrósł jego autorytet w oczach rodaków. Po uwolnieniu z Magdeburga przejął władzę z rąk Rady Regencyjnej (listopad 1918) i objął stanowisko Tymczasowego Naczelnika Państwa. W pierwszych miesiącach niepodległości dążył do powołania rządu koalicyjnego i podkreślał swoją ponadpartyjność. W styczniu 1919 roku doprowadził do powstania koalicyjnego rządu Ignacego Paderewskiego. Po wyborach parlamentarnych otrzymał funkcję Naczelnika Państwa, jednak zakres jego władzy został okrojony. Pomimo tego, Piłsudski zachował wpływ na skład kolejnych rządów i na politykę zagraniczną.
Koperta firmowa "Gustav Paetzold, Saarau Schles." w zbiorach Żarowskiej Izby Historycznej
Następna historyczna pamiątka trafiła do Żarowskiej Izby Historycznej. Jest nią firmowa koperta z hurtowni niejakiego Gustava Paetzolda. Ten żarowski kupiec prowadził swój interes przy ówczesnej Mittelstraße (ob. ul. Sikorskiego). Koperta zawiera nadruk firmowy o treści Gustav Paetzold, Saarau Schles., stempel nadawczy poczty żarowskiej z datą 16 czerwca 1897 roku, stempel odbiorczy poczty w Braunschweig (Dolna Saksonia) z datą 20 czerwca 1897 roku. Adresatem była fabryka cykorii Ludwig Otto Bleibtreu w Braunschweig (pełna nazwa Ludwig Otto Bleibtreu Cichorienkaffee- und Kaffee-Essenz-Fabrik). Koperta zakupiona została i przekazana jako "depozyt ekspozycyjny" przez członków Żarowskiej Grupy Poszukiwawczej "Fridericus Borussorum Rex".
Uczestnicy zajęć historyczno-archeologicznych w GCKiS przy tzw. Kochbunkrze z czasów II wojny światowej w Żarowie
Żarowski schron bojowo-obserwacyjny górujący nad byłymi Dolnośląskimi Zakładami Chemicznymi „Organika” w Żarowie to z tzw. Kochbunker, zwany też przez żołnierzy Wehrmachtu Kochtopfe, czyli garnek Kocha. Kochbunkry te były niewielkimi prefabrykowanymi schronami mieszczącymi jednego żołnierza. Ich potoczna nazwa zaczerpnięta została od imienia gauleitera Erich Kocha, który przygotowując Prusy Wschodnie do obrony w 1944 roku przed nadchodzącą Armią Czerwoną, nakazał masową produkcję tego typu obiektów fortyfikacyjnych. Koncepcja Kochbunkrów transportowanych na miejsce ustawienia w elementach, była realizowana przez Niemców przez cały okres II wojny światowej. W praktyce Kochbunker/Kochtopfe była to okrągła konstrukcja z betonu o średnicy od 1,2 do 2,5 m i wysokości ok.2,5 m z niewielkim wejściem (ok. 0,8×0,8 m) wyposażonym w stalowe, betonowe lub drewniane drzwiczki. Schrony tego typu zagłębiano w ziemi lub ustawiano na powierzchni na betonowych fundamentach. Służyły jako stanowiska strzeleckie (otwarte od góry lub wyposażone w strzelnice), stanowiska obserwacyjne lub indywidualne schrony dla wartowników strzegących koszar, urzędów, obiektów przemysłowych czy stacji kolejowych. Miały chronić znajdującego się w nich żołnierza przed ostrzałem z broni ręcznej, odłamkami wybuchających pocisków artyleryjskich i bomb lotniczych, dawały też wartownikom możliwość ukrycia się przed deszczem i wiatrem, pozwalając obserwację terenu przez wąskie szczeliny obserwacyjne. Czasami Kochbunkry występowały w towarzystwie kilku bliźniaczych obiektów. Większość z nich została po II wojnie światowej usunięta przez służby saperskie Wojska Polskiego. Te, które przetrwały, zobaczyć można w okolicy mostów, przy torach kolejowych (Kąty Wrocławskie), na wyniesieniach terenu (Żarów) lub na środku pola rolniczego albo łąki.
Korespondencja z 1869 i 1927 roku w zbiorach Żarowskiej Izby Historycznej
Kolejne historyczne pamiątki trafiły do Żarowskiej Izby Historycznej. Tym razem są to dwa stare listy datowane odpowiednio na 21 grudnia 1869 i 5 lipca 1927 roku. Pierwszy z nich opatrzony stemplem poczty w Żarowie oraz pieczęcią lakową zawiera dwie strony pokryte pismem, z których jedna jest najprawdopodobniej rachunkiem aptekarskim ?. Drugi list wraz z kopertą opatrzoną stemplem Saarau 5.9.27. 6-7N Kr. Schweidnitz, spisany został przez niejakiego Heinza Vollwertha, ktory wówczas zamieszkiwał przy Büttnerstrasse 2 (ob. ul. Krasińskiego). Adresatem była Luisa Zwick, mieszkanka miejscowości Bernstadt – Briegerstrasse 22 (kraj związkowy Badenia-Wirtembergia). Niebawem opublikujemy tłumaczenie owej korespondencji. Listy zakupione zostały i przekazane do Żarowskiej Izby Historycznej jako "depozyt ekspozycyjny" przez członków Żarowskiej Grupy Poszukiwawczej "Fridericus Borussorum Rex". Składamy Serdeczne Podziękowania dla Karoli i Janka.
Czytaj więcej: Korespondencja z 1869 i 1927 roku w zbiorach Żarowskiej Izby Historycznej
171. Środowiskowa Drużyna Harcerska "Nieprzetarty Szlak" im. Tadeusza Kościuszki przy Ośrodku Wychowawczym w Mrowinach - lata 1964-1989
Gdy ktoś usłyszy o drużynie harcerskiej w ośrodku wychowawczym, to ironicznie się uśmiecha. Nie wie, że dla drużyny istnieje specjalna nazwa „Nieprzetarty Szlak”. W każdym społeczeństwie pewna ilość dzieci i młodzieży nie cieszy się całkowitym zdrowiem, sprawnością fizyczną i umysłową. Są niewidome i niedosłyszące, upośledzone umysłowo w różnym stopniu, kalekie z trwałą utratą zdrowia. Są też i takie, które na skutek środowiskowych zaniedbań wychowawczych weszły w konflikt z prawem. Chcąc wyjaśnić nazwę „Nieprzetarty Szlak” musimy cofnąć się do historii. W marcu 1958 roku zorganizowano pierwszy kurs dla nauczycieli i wychowawców zakładów leczniczych, który odbył się w Domu Wycieczkowym PTTK „Turbacz” w Rabce-Zdroju, przy ul. Wąskiej 1. Kurs zorganizowała Główna Kwatera ZHP, Ministerstwo Zdrowia oraz Ministerstwo Oświaty. Od samego początku inspiratorem ruchu była Maria Łyczko – najpierw jako szef sztabu, a potem przez wiele lat kierownik Wydziału „Nieprzetartego Szlaku”. Pierwszy kurs w 1958 roku był początkiem eksperymentu, który przekształcił się w systematyczną i planową pracę drużyn harcerskich. Jak podają źródła nazwa "Nieprzetarty Szlak" zrodziła się następująco ... ...było to wtedy w Bieszczadach, Gorcach, Tatrach, zima już w listopadzie ośnieżyła stoki gór. W taki mroźny i śnieżny dzień marca 1958 r. wyruszyła ze schroniska na Turbaczu grupa turystów kierując się w stronę Lubonia. Szlak był pokryty głębokim śniegiem, a droga do szczytu daleka. Po uciążliwej wędrówce zdobyli szczyt, nocą ruszając w drogę powrotną. Trudności piętrzyły się, noc była ciemna, szlak gdzieś się gubił w świerkach i zaroślach. Świateł Rabki nie było widać. Idący torowali sobie drogę w zaspach. Do schroniska wrócili wszyscy szczęśliwie, choć bardzo utrudzeni. Czekała na nich pełna niepokoju komendantka kursu druhna Maria Łyczko. Wspólny wysiłek, pokonywanie zmęczenia i wykonanie zadania scaliło bardzo grupę wychowawców, którzy właśnie w Rabce kończyli kurs instruktorów. Trudy wyprawy skojarzyły się kursantom z ciężką pracą, jaką wykonują codziennie torując dzieciom drogę do pełnowartościowego życia. Nazwa kursu narzuciła się sama – Nieprzetarty Szlak, który stał też nazwą drużyn harcerskich pracujących z dziećmi w różnego typu zakładach szkolnictwa specjalnego.
Propagandowe ulotki Centrali Rolniczej Spółdzielni „Samopomoc Chłopska” z lat 1948-1955
W dniach 30-31 grudnia 1944 roku popierający Polską Partię Robotniczą działacze wiejscy zorganizowali Zjazd Chłopski w Lublinie. Podczas Zjazdu uchwalono „Orędzie do chłopów” i powołano organizację polityczno-gospodarczą pod nazwą: Związek Samopomocy Chłopskiej (ZSCh), przy pomocy której władze przejęły kontrolę nad tradycyjną chłopską spółdzielczością i kółkami rolniczymi. Jednym z zadań ZSCh było zastępowanie dotychczasowych wiejskich spółdzielni nowym, zestandaryzowanym modelem spółdzielni zaopatrzenia i zbytu, jakim stały się GS „Samopomoc Chłopska”, które w niektórych regionach dodatkowo wzmocniono, przekazując im państwowe „resztki poparcelacyjne”. W 1946 roku utworzono Powiatowe Związki Gminnych Spółdzielni „Samopomoc Chłopska” (PZGS). Po likwidacji powiatów zastąpiły je Wojewódzkie Związki Gminnych Spółdzielni (WZGS). W maju 1948 roku Sejm Ustawodawczy uchwalił ustawę o Centralnym Związku Spółdzielczym i centralach spółdzielni. Na podstawie tej ustawy w lipcu 1948 roku Naczelna Rada Spółdzielcza, kierowana przez Edwarda Ochaba powołała do życia 8 branżowych central spółdzielczych: Centrala Rolnicza Spółdzielni „Samopomoc Chłopska” (CRS „Samopomoc Chłopska”) oraz Centrale Spółdzielni: Mleczarsko-Jajczarskich, Ogrodniczych, Spożywców "Społem", Pracy, Księgarsko-Wydawniczych, Mieszkaniowych, Wytwórczych "Solidarność" (spółdzielczość żydowska). CRS „Samopomoc Chłopska” była centralnym związkiem spółdzielczym, zrzeszającym obowiązkowo wszystkie gminne spółdzielnie w Polsce. Miała uprawnienia do ingerowania w statut i skład zarządu zrzeszonych spółdzielni, nadzorowała je poprzez Powiatowy Związek Gminnych Spółdzielni i Wojewódzki Związek Gminnych Spółdzielni.
Prelekcja Historyczna - Wierzbna 14.10.2017 r.
Podczas II Święta Dyni, które odbyło się 14 października 2017 roku w Wierzbnej, miejsce miała prelekcja historyczna "B-17G Y-46697 - ocalić od zapomnienia", poświęcona losom amerykańskiego samolotu bombowego B-17G, który 22 marca 1945 roku lądował awaryjnie na rolniczym polu pod Wierzbną. Na ponad 100 slajdach ukazane zostały: historia alianckich ataków bombowych na III Rzeszę w latach 1943-1945, losy samolotu B-17G o numerze taktycznym Y-46697 i jego załogi, poszukiwanie grobów zaginionych lotników oraz elementów rozbitego pod Wierzbną bombowca. Uczestnicy prelekcji mieli okazję zapoznać się z różnego rodzaju amerykańskimi, niemieckimi i rosyjskimi dokumentami, a także najnowszymi ustaleniami dotyczącymi czterech zaginionych pod Wierzbną lotników US Air, o których w swoim pamiętniku wspomina była mieszkanka tej miejscowości. Szerzej o kolejnych odnalezionych pod Wierzbną elementach samolotu B-17G oraz o nowych dokumentach związanych z tą sprawy już niebawem na stronie Żarowskiej Izby historycznej.
Czytaj więcej: Prelekcja Historyczna - Wierzbna 14.10.2017 r.
Informacje
Historia miejscowości
Dawni mieszkańcy
Kalendarium
Kartografia
Słownik miejscowości
Muzea, wystawy, zabytki
Archeologia i Historia
Strony historyczne
WSPÓŁPRACUJEMY:
