Strona główna

Gminna Spółdzielnia "Samopomoc Chłopska" Żarów w latach 1945-1995, cz.1

W dniu 16 września 1945 roku odbyło się w Żarowie zebranie mieszkańców miasta i okolicznych wsi zwołane przez ówczesnego wójta Janusza Rokitę. W spotkaniu wzięły udział 84 osoby, głównie młodzi pionierzy osadnictwa na ówczesnych Ziemiach Odzyskanych, którzy przybyli w te strony zwłaszcza z okolic Bochni i Wadowic. W tym czasie gminę Żarów zamieszkiwało 6117 osób i nie istniała tutaj żadna organizacja społeczna. Najbliższa spółdzielnia we wsi Konradswaldau (późniejsze Mrowiny), oddalona była od Żarowa o 2 km. Zebranie inspirowane przez Związek "Samopomocy Chłopskiej", przekształciło się w zebranie założycielskie Gminnej Spółdzielni "Samopomoc Chłopska". Przewodniczącym zebrania został Janusz Rokita, a sekretarzem Franciszek Gruszka (sekretarz Gminy Żarów). Do Gminnej Spółdzielni przystąpiło 84 członków, wpłacając fundusz udziałowy w kwocie 1500 zł (wysokość udziału wyniosła 100 zł, a w latach następnych: 1947 – 500 zł, 1950 – 15 zł, 1955 – 50 zł). Zgromadzenie przyjęło wzorcowy statut Gminnej Spółdzielni "Samopomoc Chłopska", który jako członkowie-założyciele podpisali:

Czytaj więcej: Gminna Spółdzielnia "Samopomoc Chłopska" Żarów w latach 1945-1995, cz.1

VI Spacer Historyczny - Gołaszyce 17.08.2017

VI Spacer Historyczny zorganizowany w ramach wakacyjnych zajęć prowadzonych przez Gminne Centrum Kultury i Sportu na świetlicach wiejskich w gminie Żarów, tym razem odbył się w Gołaszycach. Tradycyjnie już uczestnicy mieli najpierw okazję obejrzeć drobne zabytki pochodzące ze zbiorów Żarowskiej Izby Historycznej, po czym wyruszyli na pieszą wyprawę. Nazwa wsi Gołaszyce pochodzi od słowa „gola”, określającego miejsce powstania wsi - teren nie zalesiony. Taki zapewne charakter miała obszerna dolina rzeczna Bystrzycy, z którą kontrastowały okoliczne, porośnięte lasem wzgórza. Pierwsze wzmianki o osadzie pojawiają się w źródłach pisanych na początku XIV wieku. W dokumentach z lat 1308-1318 Gołaszyce wymienione zostały wśród miejscowości płacących dziesięcinę kościołowi w Wierzbnej. Być może w tym właśnie czasie właścicielami wsi byli panowie z Wierzbnej. W nich też upatrywani są sprawcy przeniesienia na prawo niemieckie Gołaszyc. Relokacji wsi mogli dokonać też cystersi kamienieccy, którzy jak wynika z dokumentu z 31 sierpnia 1318 roku, mieli w Gołaszycach 4,5 łana ziemi, a od księcia świdnickiego Bernarda uzyskali przywileje o charakterze immunitetowym. W 1330 roku klasztor odkupił folwark gołaszycki od braci Ryswyn: Ulmana i proboszcza w Lipie Mikołaja. Powiększając swój stan posiadania konwent zadbał o uzyskanie zgody księcia na połączenie obu majątków w Gołaszycach. W 1343 roku książę świdnicko-jaworski Bolko II powołując się na dokumenty wydane przez swojego ojca ks. Bernarda, zezwolił opatom kamienieckim na swobodne dysponowanie dobrami gołaszyckimi: sprzedaż, zastawianie, lokowanie. Jednocześnie zwolnił majętność ze wszystkich zwyczajnych i nadzwyczajnych świadczeń na rzecz władcy: podatków, obowiązku udzielania stacji (gościny księciu i jego świcie), a także służby wojskowej (wystawiania zbrojnych na żądanie księcia).

Czytaj więcej: VI Spacer Historyczny - Gołaszyce 17.08.2017

Kolejne znalezisko "ogródkowe" z Żarowa

Kolejne interesujące znalezisko z dziedziny falerystyki, czyli nauki zajmującej się orderami, odznaczeniami i odznakami, odnalezione w przydomowym ogródku w Żarowie. Tym razem jest to niewielka, lecz stosunkowo rzadka pamiątkowa odznaka pruska z czasów panowania cesarza Wilhelma I Hohenzollerna, a dokładnie z roku 1887. Odznaczenie wykonane w brązie, ma formę kwadratu o wymiarach 2 x 2 cm. W jednym z jego rogów znajduje się uszko. Na awersie widnieje wizerunek cesarza Wilhelma I, skierowany w prawą stronę, z koroną cesarską nad głową i wieńcem laurowym dookoła. Napis umieszczony na brzegach awersu brzmią WILHELM I KAISER V.DEUTSCHLAND G.KÖNIG V.PREUSSEN. Na rewersie widnieją daty i napisy JAN. 1807 - ZUM 80 JÄHRIGEN DIENSTJUBILÄUM - S.M.D. KAISERS - V. DEUTSCHLAND - JAN. 1887. Jak informuje napis z rewersu oraz źródła katalogowe, odznaczenie to powstało z okazji jubileuszu 80. rocznicy, kiedy w 1807 roku zaledwie 10 letni kronprinc (książę koronny – nastęca tronu) Wilhelm, został mianowany oficerem (podporucznikiem) przez swego ojca Fryderyka III Pruskiego (tzw. medal 80 lat służby wojskowej cesarza Wilhelma I). Brak jest szerszych informacji dotyczących niniejszego przedmiotu poza zbliżonymi formą analogicznymi znaleziskami.

Czytaj więcej: Kolejne znalezisko "ogródkowe" z Żarowa

Żarowski "Marienhaus" - plany architektoniczne i fotografie

Jak pisze Tomasz Ciesielski w swoim opracowaniu pt. Żarów. Historia Miasta i Gminy ... W 1910 r. małżonkowie Eugen Karl i Marie Anna von Kulmiz postanowili wybudować w Żarowie dom opieki nad młodzieżą. Projekt budynku opracował wrocławski architekt Henry. Budowę rozpoczęto na terenach i ze środków von Kulmizów w 1912 r. i ukończono po ponad roku. W dniu 16 XII 1913 r. odbyło się pierwsze nabożeństwo i nastąpiło poświęcenie budynku, który od imienia fundatorki otrzymał nazwę „Marienhaus”. W wyniku starań miejscowej społeczności ewangelickiej w największym pomieszczeniu urządzono kaplicę. Ściany i sufit pokryte były polichromią, a duże okna otrzymały kolorowe szyby. Przy ścianach północnej i wschodniej wznosiły się empory. Skromny ołtarz umieszczony był w południowej części sali, w niewielkiej niszy. W 1931 r. wzbogacono wystrój ołtarza o obraz „Chrystus na morzu”. Pozostałe pomieszczenia „Marienhausu” wykorzystywano zgodnie z założeniem - służyły wychowaniu kulturalnemu i zawodowemu młodzieży. Odbywały się w nim zebrania gminy, towarzystw i związków ewangelickich. Była też w „Marienhaus” biblioteka założona przez von Kulmizów (podarowali ok. 2000 książek). Wkrótce po wybudowaniu von Kulmiz przekazali obiekt gminie, ale darowizna obciążona była usterkami natury prawnej. Wyszło to na jaw w 1926 r., kiedy likwidowano fabrykę maszyn „Marie”. Okazało się wtedy, że gmina wyznaniowa nie nabyła praw własności do placów, na którym stały „Marienhaus” i pobliskie probostwo. Konieczne stało się wykupienie terenu. Dzięki pomocy władz kościelnych, Związku Gustawa Adolfa i Towarzystwa Ewangelickiego żarowskiej społeczności protestanckiej udało się bardzo szybko zebrać potrzebną na ten cel kwotę 36000 marek. Sprawy własnościowe uporządkowano ostatecznie w 1927 r.

Czytaj więcej: Żarowski "Marienhaus" - plany architektoniczne i fotografie

Koncern AEG w Świebodzicach

W 1943 r. została utworzona na terenie Świebodzic filia niemieckiego koncernu AEG (Algemeine Elektricitats Gesselchaft), w której setki więźniów realizowało zapotrzebowanie frontowe III Rzeszy. Firma posadowiona została na terenie dawnej przędzalni należącej do Hermanna Teichgraebera przy ul. Strzegomskiej (po wojnie Zakłady Przemysłu Lniarskiego “Silena”). W tej sprawie zachował się nawet raport, sporządzony w dniu 22 października 1943 r. przez Inspekcję Zbrojeniową z Wrocławia, w którym czytamy, że: “firma AEG z Berlina ma przenieść do fabryki Teichgreabera w Świebodzicach produkcję komponentów zbrojeniowych. W związku z tym zatrudnieni do tej pory w przędzalni Teichgreabera pracownicy w liczbie 500 osób zostaną automatycznie przeniesieni do AEG, a kolejne 100 osób ma znaleźć zatrudnienie w zakładzie NKF-Hodermann (w Pełcznicy - przyp. RW). Przędzalnia w Świebodzicach miała zostać zamknięta, jednak, że otrzymuje ona nadal zamówienia, zdecydowano o jej przeniesieniu do miejscowości Skarbków koło Mirska”.

Czytaj więcej: Koncern AEG w Świebodzicach

W sakiewce dawnych mieszkańców gminy Żarów, cz.6: Monety III Rzeszy 1933-1945

W 1930 roku NSDAP zdobyła 18,3% głosów, w 1932 roku w lipcu – 37,4%, w listopadzie – 33,1%. 30 stycznia 1933 roku prezydent Rzeszy powierzył Hitlerowi tekę kanclerza Rzeszy. W kolejnych wyborach w marcu 1933 roku NSDAP uzyskało 43,9% głosów co przełożyło się na 44,5% miejsc w Bundestagu. 6 lipca 1933 roku Hitler proklamował zakończenie „rewolucji narodowosocjalistycznej”. Do 1 maja 1933 roku do partii nazistowskiej wstąpiło 1,6 mln osób. Ustawą z 14 lipca 1933 roku zakazano działalności wszelkich partii politycznych poza NSDAP. W wyborach 12 listopada 1933 roku NSDAP zdobyła 92,2% głosów. Od 1 sierpnia 1934 roku Hitler łączył stanowiska prezydenta i kanclerza Rzeszy. Odtąd pełnia władzy należała do Hitlera, mógł robić co chciał. Stał ponad państwem, a jego wola stanowiła najwyższe prawo. Według rocznika statystycznego w 1932 roku było w Niemczech 141 000 domów mieszkalnych, w następnym roku po dojściu Hitlera do władzy było ich już 284 000 W latach 1933-1938 dochód narodowy Niemiec wzrósł ponad dwukrotnie, podobnie przemysł ciężki i zbrojeniowy zwiększył moce ponad dwukrotnie, produkcja stali wzrosła ponad czterokrotnie, a wydobycie rud żelaza wzrosło prawie pięciokrotnie. Wskaźnik produkcji dóbr przemysłowych w latach 1932-1938 wzrósł ponad dwukrotnie, w tym dóbr inwestycyjnych ponad trzykrotnie. Zbudowano w tym okresie od podstaw przemysł włókien sztucznych, produkcję syntetycznej benzyny i kauczuku, a w produkcji aluminium Niemcy wysunęły się na pierwsze miejsce w świecie. W przemyśle samochodowym zatrudnienie wzrosło z 65 000 (1933 r.) do 220 000 (1938 r.). Wprowadzono program wielkich robót publicznych, w tym ponad 5 tys. km autostrad oraz pierwsze na świecie lotniska i poligony. W rolnictwie średnia wydajność produkcji zbóż wzrosła z 21 do 26 q/ha. Bezrobocie spadło z 30% na 1,3% tj. zmalało ponad dwudziestokrotnie. W 1932 roku zawodowo czynnych było 18,0 mln osób, z tego zatrudnionych 12,0 mln, a bezrobotnych 6,0 mln osób, natomiast w 1938 roku zawodowo czynnych było już 21,0 mln osób, zatrudnionych 20,8 mln, a bezrobotnych zaledwie 200 000. Po 1938 roku odczuwany był w Niemczech brak rąk do pracy.

Czytaj więcej: W sakiewce dawnych mieszkańców gminy Żarów, cz.6: Monety III Rzeszy 1933-1945

II Żarowskie Spotkanie Miłośników Motoryzacji - 13.08.2017

Za nami II Żarowskie Spotkanie Miłośników Motoryzacji. 13 sierpnia 2017 roku na Targowisku Miejskim w Żarowie zagościli nie tylko posiadacze wyjątkowych pojazdów, ale także licznie przybyli Żarowianie i mieszkańcy pobliskich okolic. Wszyscy mieli niecodzienną okazję obejrzeć prawdziwe perełki motoryzacji zarówno rodzimej jak i światowej. W sumie podczas spotkania, zaprezentowanych zostało ponad 100 pojazdów (auta + motocykle), które do Żarowa dotarły z różnych miejscowości Dolnego Śląska, a wymienić tutaj można m.in. Głogów, Miękinię, Wałbrzych, Wrocław, Świdnica, Strzegom, Legnicę, Jaroszów, Nowice, Wierzbną, Piotrowice Świdnickie i in. Pośród lśniących lakierem i chromem w blasku sierpniowego słońca, znalazły się m.in. FSO Warszawy M20 i M223, FSO Fiaty 125p, FSO Polonez Caro, FSM Fiaty 126p i Syrena R20, Fiat 600, Volvo B18, Skody Forman Typ 785 oraz 105, Lincoln Continental, Jeep Wrangler, Zastavy 1100p, Trabanty 601, VW Corrado, Jetta A1 MK1 oraz Golfy (cabrio i pick-up), Łady 2107 i 1300, Mercedesy-Benz 124, MG T-type, a także rajdowe Fiat Cinquecento i Renault Clio Sport PH2. Pośród pojazdów ciężkich, a za razem w kategorii militarnej prezentowany był opancerzony pojazd rozpoznawczo-patrolowy BRDM-2, który wystawiło Stowarzyszenie GRH "Pancerni" ze Strzegomia. Liczną grupę uczestników II Żarowskiego Spotkania Miłośników Motoryzacji, stanowili podobnie jak rok wcześniej posiadacze różnego rodzaju jednośladów. W tej grupie uwagę zwracały WFM 125, CZ 175, SHL 175, SFM Junak, Simson SR50, Kadet M-780 oraz różne modele marek Yamaha, Suzuki, Harley Davidson i in. Przybyła na Spotkanie Motoryzacyjne publiczność, miała okazję obejrzeć także najnowsze modele marki Fiat (samochody dostawcze Ducato oraz wspaniały terenowy Fullback), które zaprezentowała Jata Sp. z.o.o. Świdnica - Autoryzowany Dealer Fiata.

Czytaj więcej: II Żarowskie Spotkanie Miłośników Motoryzacji - 13.08.2017

W rodzinnych albumach mieszkańców gminy Żarów, cz.17

W 17-tej odsłonie cyklu "W rodzinnych albumach mieszkańców gminy Żarów" prezentujemy dzisiaj dalsze fotografie z rodzinnego zbioru pani Agnieszki. Fotografie datowane są na lata 1948-1985. Pośród nich widoki na zabudowę żarowskiego Osiedla "Piastów", ul. Górniczą, ul. Wojska Polskiego, pl. Wolności z ul. Słowackiego. Ponadto fotografia z wycieczki do zamku Grodno w Zagórzu Śląskim (6.VI.1948), fotografia pamiątkowa z Dnia Hutnika – 40-lecia ŻZMO w 1985 r., szkolna fotografia z SP 3 im. Juliusza Słowackiego oraz fotografia wykonana przed wejściem do dawnej gospody w Wierzbnej. Zapraszamy do obejrzenia.

Składamy Serdeczne Podziękowania dla pani Agnieszki za udostępnienie poniższych fotografii

Posiadacie wiedzę na temat interesujących miejsc, budowli, a może znacie jakąś ciekawą historię ?? Podzielcie się z nami swoją wiedzą lub starociami z domowych strychów, głębokich szuflad oraz rodzinnych albumów. Wszelkie informacje, skany fotografii i dokumentów możecie przesyłać bez wychodzenia z domu na adres mailowy: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie obsługi JavaScript.. Skany bądź fotografie, oględziny wszelkich dokumentów i przedmiotów możemy wykonać również od ręki w Gminnym Centrum Kultury i Sportu w Żarowie przy ul. Piastowskiej 10A. Utrwalmy wspólnie w słowie pisanym oraz wzbogacimy historię Naszej Małej Ojczyzny.

Czytaj więcej: W rodzinnych albumach mieszkańców gminy Żarów, cz.17

Dokumentacja i sztandar GS "Samopomoc Chłopska" w zbiorach Żarowskiej Izby Historycznej

Gminna Spółdzielnia „Samopomoc Chłopska” (potocznie GS) to nazwa spółdzielni produkcyjno-handlowo-usługowych istniejących w większości gmin wiejskich i miejsko-wiejskich. Utworzone w okresie PRL gminne spółdzielnie miały wówczas praktycznie monopol handlu na wsi (w miastach ich odpowiednikami były w pewnym zakresie spółdzielnie spożywców „Społem”). Poza działalnością gospodarczą niektóre GS-y zajmowały się także aktywizacją lokalnej społeczności poprzez prowadzenie Klubów Rolnika. Większość Gminnych Spółdzielni przetrwała reformy rynkowe. Działają dziś nie tylko na terenach wiejskich, ale nawet w dużych miastach, gdzie GS-y znalazły się wraz z przyłączaniem okolicznych wsi (tam funkcjonują z reguły pod nazwą: Miejska Spółdzielnia Zaopatrzenia i Zbytu). GS-y powstały jako rolnicze spółdzielnie zaopatrzenia i zbytu, zajmujące się: 1) sprzedażą wszelkich artykułów, od spożywczych począwszy, poprzez wszelkie artykuły przemysłowe (narzędzia, naczynia, meble, rowery i motocykle, odzież i obuwie, „1001 drobiazgów”), aż do nawozów, materiałów siewnych, budowlanych i węgla na opał, 2)skupem żywca, 3) przetwórstwem spożywczym, prowadząc piekarnie, rzeźnie, masarnie, rozlewnie piwa, wytwórnie wód gazowanych, restauracje i bary.

Czytaj więcej: Dokumentacja i sztandar GS "Samopomoc Chłopska" w zbiorach Żarowskiej Izby Historycznej

Rakietowe wyrzutnie "Katiusza" na linii frontu w pobliżu Żarowa w kwietniu 1945 r.

Gdyby nie uzbrojenie nie byłoby wojen. Gdyby nie uzbrojenie nie byłoby największej wojny w historii – II Wojny Światowej. Czołgi, samoloty, okręty wojenne, karabiny, pistolety i granaty były niejako przyczyną tylu nieszczęść, morderstw i zniszczeń. Uzbrojenie było narzędziem, które zamieniało w czyn postanowienia i przemyślenia dowódców i polityków. 22 czerwca 1941 roku wraz z inwazją państw Osi na ZSRR, rozpoczęły się walki na froncie wschodnim. Tutaj doszło do największych i najważniejszych bitew – pod Moskwą, o Stalingrad i pod Kurskiem. Zmagania na tym teatrze działań wojennych charakteryzowały się niespotykanym okrucieństwem, całkowitą destrukcją, masowymi deportacjami i olbrzymią śmiertelnością z powodu walk, głodu, wykrwawienia, chorób i masakr. Pośród najważniejszych, wręcz symbolicznych już oręży Armii Czerwonej, która niczym walec parła do przodu miażdżąc niemiecki Wehrmacht po odepchnięciu go od Stalingradu, były znane wszystkim: pistolet maszynowy Szpagina wzór 1941 (potocznie "pepesza"), czołg średni T-34, samolot szturmowy Ił-2 (potocznie "szturmowik") oraz wyrzutnie rakietowe BM-8/13/31 (potocznie "katiusza").

Czytaj więcej: Rakietowe wyrzutnie "Katiusza" na linii frontu w pobliżu Żarowa w kwietniu 1945 r.