Strona główna
Z Otchłani Wieków. Odcinek 1: Góra Pyszczyńska
Mieszkańcy Gminy Żarów - byli więźniowie niemieckich obozów koncentracyjnych, odznaczeni Krzyżem Oświęcimskim
Na mocy ustawy z dnia 14 marca 1985 roku, zostało ustanowione odznaczenie państwowe w postaci Krzyża Oświęcimskiego. Odznaczenie było wyrazem hołdu dla osób więzionych podczas II wojny światowej w niemieckich obozach koncentracyjnych za udział w walce o wyzwolenie spod okupacji, działalność patriotyczną, rewolucyjną i postępową, a także z powodu przynależności narodowej lub rasowej oraz z innych przyczyn politycznych, w hołdzie dla ich męczeństwa i odwagi. Nazwa odznaczenia pochodzi od obozu koncentracyjnego „KL Auschwitz”, który w okresie Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej pod nazwą „Oświęcim” był symbolem męczeństwa ludności polskiej. Krzyż nadawany był przede wszystkim obywatelom polskim, ale także osobom więzionym jako obywatele polscy, a w chwili nadania posiadającym obywatelstwo innego państwa oraz w szczególnych przypadkach obywatelom innych państw, więzionym z przyczyn politycznych, głównie uczestnikom ruchu oporu w obozach koncentracyjnych. Krzyż mógł być nadawany pośmiertnie. Odznaczenie przyznawała rada Państwa na wniosek: Związku Bojowników o Wolność i Demokrację – ZBoWiD (dla członków Związku), Prezesa Urzędu do Spraw Kombatantów (dla innych osób), Ministra Spraw Zagranicznych (dla obywateli polskich przebywających na stałe za granicą oraz obywateli innych Państw. Projektantem Krzyża Oświęcimskiego był znany medalier Edward Gorol.
Prelekcja i spacer historyczny z okazji Dnia Kobiet
W sobotę 6 marca w Żarowskiej Izbie Historycznej odbyła się prelekcja, która została zorganizowana specjalnie dla pań, z okazji tegorocznego "Dnia Kobiet". Jej uczestniczki mogły posłuchać opowieści o budowie przebiegającej przez Żarów linii kolejowej, oraz przestrzennym i demograficznym rozwoju osady w 2 połowie XIX wieku. Po prelekcji, odbył się spacer historyczny ulicami Żarowa (Szkolna, Wojska Polskiego, Zamkowa, Park Miejski, Armii Krajowej oraz Mickiewicza). Uczestniczące w nim panie, zostały zapoznane z historią budowy oraz ciekawostkami architektury i historii żarowskich budowli wzniesionych w stylu eklektyzmu, neogotyku oraz modernizmu. Organizatorzy prelekcji i spaceru historycznego, dziękują pięknym panią za wspólnie spędzony czas.
Czytaj więcej: Prelekcja i spacer historyczny z okazji Dnia Kobiet
Udział mieszkańców Marcinowiczek, Pyszczyna i Tarnawy w I wojnie światowej
Marcinowiczki (niem Klein Merzdorf), Pyszczyn (niem. Pitschen) i Tarnawa (miem. Tarnau) to trzy miejscowości, położone w gminie Żarów i przynależące do katolickiej parafii w Imbramowicach. Przed wybuchem I wojny światowej w Marcinowiczkach było 15 domów i 102 mieszkańców (22 katolików). Podobną liczbę budynków w sąsiedniej Tarnawie zamieszkiwało 115 osób (69 katolików). W Pyszczynie z kolei 52 budynki mieszkalne i 348 mieszkańców, spośród których aż 243 było wyznania katolickiego. Listy strat armii niemieckiej z lat 1914-1919 [a], wymieniają następujące nazwiska uczestników I wojny światowej: z Klein Merzdorf (3): Josef Kaßner, Hermann Merz, Max Uebrik (w tym 1 poległy, 2 lekko rannych); z Pitschen (52): Richard Achtzehn, Paul Allert, August Anders, Alois Balthasar, Heinrich Barthel, Josef Boensch, Richard Brand, Konrad Bratke, Paul Bönsch, Paul Eckelt, Adolf Ernst, Heinrich Ernst, Paul Ernst, Berthold Feige, Alois Franz, Paul Franz, Franz Reinhold, Robert Franz, Hermann Freitag, Gustav Gebauer, Paul Gramer, Richard Gramer, Franz Guder, Karl Jentsch, Johs. Jonscher, August Jordan, Paul Kabitzke, Wilhelm Kabitzke, Max Kahlert, Paul Kruhl, Karl Körnig, Paul Leibner, Ernst Lücke, Otto Malicke, Joseph Nicke, Paul Nicke, Josef Pech, Josef Prier, Karl Prier, Josef Rathmann, Max Rudolph, Robert Sauer, Arthur Schäfer II, Albert Thiel, Paul Thiel, Aloys Toepsch, Heinrich Ulbrich, Berthold Unverricht, Wilhelm Werner, Heinrich Wolfert, Hermann Wolfert, Paul Zindler (w tym 19 lekko rannych, 11 ciężko rannych, 11 poległych i zmarłych w szpitalach polowych, 10 zaginionych, 1 wzięty do niewoli); z Tarnau (12): Hermann Durdis, Wilhelm Glode, Martin Hubner, Karl Mannig, Richard Melzig, Alfred Raschdorf, Heinrich Reichelt, Fritz Rudolf, Hermann Schubert, Heinrich Thomas, Heinrich Urban, Reinhold Zimpel (w tym 4 lekko rannych, 3 ciężko rannych, 3 poległych w walce, 1 zaginiony, 1 wzięty do niewoli) [b], [c].
Czytaj więcej: Udział mieszkańców Marcinowiczek, Pyszczyna i Tarnawy w I wojnie światowej
Zespół wokalno-instrumentalny "Combo 5 / Combo", cz.2
Jak możemy przeczytać w opracowaniu Tomasza Ciesielskiego, pt. Żarów. Historia Miasta i Gminy": W 1946 r. istniał w Żarowie zespół muzyczny „Echo”, który przygrywał w trakcie przerw w przedstawieniu „Jasełka”. W 1949 r. działały cztery zespoły artystyczne (dwa przyzakładowe, szkolny i gromadzki) oraz dwa muzyczne: jazzowy i orkiestra dęta przy zakładach chemicznych. W 1954 r. przy obu dużych żarowskich fabrykach działały 3 zespoły artystyczne. W 1979 r. istniało 7 zespołów wokalno-instrumentalnych (m.in. „Świetliki”, „Combo” i „Żarowianie”) oraz orkiestra dęta DZCh. Wspomniany zespół Combo 5 / Combo (cyfra 5 od liczebności składu w pierwszych latach działalności) powstał na początku lat 60. XX wieku (ok. 1960/61 r.). Na przestrzeni wielu lat w zespole tym występowali: Jerzy Biernacki, Ludwik Pączkowski, Marian Pączkowski, Stanisław Pyrek, Stanisław Szawliński, Katarzyna Janik, Jan Wójcik, Czesław Lichwała, Leszek Lichwała, Władysław Baj, Ewa Trochimiak, Maria Trochimiak, Henryk Daniel, Wiesław Drzazga, Władysław Piorun, Marian Popowczak, Teresa Wołoszyn, Urszula Feszter. Poniżej prezentujemy zbiór fotografii z działalności zespołu w latach 70. XX w. Za udostępnienie fotografii składamy serdeczne podziękowania dla pana Krzysztofa.
Czytaj więcej: Zespół wokalno-instrumentalny "Combo 5 / Combo", cz.2
I Spacer Historyczny - 2021
Za nami pierwszy tegoroczny "Spacer historyczny". W sobotę 27 lutego grupa mieszkańców gminy Żarów, wyruszyła w liczącą 12,6 km wycieczkę pieszą, której organizatorem była Żarowska Izba Historyczna, działająca w ramach Gminnego Centrum Kultury i Sportu w Żarowie. Po przejściu ulicami Szkolną i 1 Maja, uczestnicy wyprawy skierowali się w stronę kompleksu leśnego jaki porasta obszar położony nad Strzegomką między Żarowem a Pastuchowem. Po drodze omówione zostały najciekawsze miejsca, budowle oraz walory przyrodnicze, spośród których wymienić należy: budynek dawnej szkoły ewangelickiej w Żarowie, dawny cmentarz przy ul. 1 Maja, teren dawnego obozu jenieckiego w Żarowie, ziemne umocnienia polowe z okresu II wojny światowej, głaz narzutowy oraz pomnik hrabiego von Pfeil-Burghauss. Po minięciu wspomnianego kompleksu leśnego, żarowscy piechurzy wędrowali wzdłuż Strzegomki, aby przez stary most i tzw. dworską drogę dotrzeć do Łażan. Tutaj wśród godnych omówienia zabytkowych ciekawostek były m.in. stary cmentarz katolicki, miejscowy kościół filialny pw. Bożego Ciała, pozostałości pomnika wojennego oraz ruiny pałacu von Burghaussów. Wycieczkę zakończyło wspólne ognisko na terenie parku w Łażanach.
Zespół wokalno-instrumentalny "Combo 5 / Combo", cz.1
Jak możemy przeczytać w opracowaniu Tomasza Ciesielskiego, pt. Żarów. Historia Miasta i Gminy": W 1946 r. istniał w Żarowie zespół muzyczny „Echo”, który przygrywał w trakcie przerw w przedstawieniu „Jasełka”. W 1949 r. działały cztery zespoły artystyczne (dwa przyzakładowe, szkolny i gromadzki) oraz dwa muzyczne: jazzowy i orkiestra dęta przy zakładach chemicznych. W 1954 r. przy obu dużych żarowskich fabrykach działały 3 zespoły artystyczne. W 1979 r. istniało 7 zespołów wokalno-instrumentalnych (m.in. „Świetliki”, „Combo” i „Żarowianie”) oraz orkiestra dęta DZCh. Wspomniany zespół Combo 5 / Combo (cyfra 5 od liczebności składu w pierwszych latach działalności) powstał na początku lat 60. XX wieku (ok. 1960/61 r.). Na przestrzeni wielu lat w zespole tym występowali: Jerzy Biernacki, Ludwik Pączkowski, Marian Pączkowski, Stanisław Pyrek, Stanisław Szawliński, Katarzyna Janik, Jan Wójcik, Czesław Lichwała, Leszek Lichwała, Władysław Baj, Ewa Trochimiak, Maria Trochimiak, Henryk Daniel, Wiesław Drzazga, Urszula Feszter. Poniżej prezentujemy zbiór fotografii z działalności zespołu w latach 60-70. XX w. Za udostępnienie fotografii składamy serdeczne podziękowania dla pana Krzysztofa.
Czytaj więcej: Zespół wokalno-instrumentalny "Combo 5 / Combo", cz.1
List czytelnika w sprawie produkcji tiokolu w DZCH
Poszerzając wiedzę o nieistniejących już dzisiaj Dolnośląskich Zakładach Chemicznych „Organika”, publikujemy list z załącznikami, który nadesłał do nas pan Jerzy Łoś – były pracownik DZCH: Niedawno ukazała się na stronie Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie obsługi JavaScript. informacja o artykule zamieszczonym w „Czerwonej Gwieździe”, organie prasowym Armii Czerwonej. Jest w nim mowa o produkcji syntetycznej gumy w żarowskiej „Silesji”. Prawdopodobnie chodziło o produkowany wówczas w „Silesji” tiokol Po przejęciu zakładu przez Polskę produkcji tiokolu nie wznowiono. Były jednak próby jej wznowienia, a ja miałem w tym skromny udział. Na przełomie lat pięćdziesiątych i sześćdziesiątych ubiegłego wieku Zakładowe Laboratorium Doświadczalne „Silesji” przeprowadzało próby laboratoryjne, w wyniku których otrzymywano niewielkie ilości tiokolu. W zamyśle osób kierujących tymi pracami było wykorzystanie tiokolu do wykonywania powłok antykorozyjnych. Byłem wówczas pracownikiem ZLD i uczestniczyłem w tych pracach jako laborant. Na zlecenie DZCh „Silesia” Instytut Mechaniki Precyzyjnej w Warszawie opracował i wyprodukował prototypowe urządzenie do natrysku tiokolu na powierzchnie metalowe. Osobiście przywiozłem to urządzenie z Warszawy. Próby wykonywane tym urządzeniem były bardzo obiecujące, jednak działań wychodzących poza skalę laboratoryjną nie podjęto.
Czytaj więcej: List czytelnika w sprawie produkcji tiokolu w DZCH
Udział mieszkańców Kalna w I wojnie światowej
Przed wybuchem I wojny światowej obszar gminy wiejskiej Kalno wynosił 439 ha z czego grunty orne zajmowały 308 ha, łąki 81 ha i las 6 ha. W 1905 roku podłączone do wodociągu Kalno liczyło 46 budynków mieszkalnych. Miejscowość zamieszkiwały wówczas 564 osoby, w tym 511 katolików i 53 mieszkańców wyznania ewangelickiego. Jak pisze Tomasz Ciesielski w opracowaniu "Żarów. Historia Miasta i Gminy": podczas I wojny światowej zginęło lub zaginęło bez wieści 30 mieszkańców Kalna. Z kolei listy strat armii niemieckiej z lat 1914-1919 (tzw. Deutsche Verlustlisten), wymieniają nazwiska 74 uczestników I wojny światowej, którzy pochodzili z ówczesnego Kallendorf, Kr. Schweidnitz (1): Adler Paul, Barthel Heinrich, Barthel Josef, Barthel Josef (2), Barthel Rudolf, Bitter Alfred, Bittner Heinrich, Bänsch Georg, Deutschmann Paul, Eschrich Heinrich, Fellendorf Richard, Fiedel Josef, Franz Alfred, Friedrich Alfred, Friedrich August, Friedrich Richard, Fuhrmann Paul, Hanke Hermann, Hanke Paul, Henke Hermann, Hornig Wilhelm, Huld Johann, Härtel Paul, Iselt Paul, Jüppner August, Kinner Josef, Klein Alfons, Klein Josef, Klein Robert, Klose Alfred, Klose Emil, Klose Joseph, Klose Richard (3), Klose Robert, Koppe Heinrich, Krenscher Heinrich, Kreuscher Hermann, Melzig Heinrich, Minde Paul, Münch Bernhard, Münch Viktor, Nikolaus Karl, Nitsche Alfred, Nitsche Paul, Opitz Linius, Pohl August, Pohl Heinrich, Pohl Paul, Rauprich Josef, Richter Hermann, Richter Paul, Richter Heinrich, Riedel Paul, Rother Johann, Schneider Bruno, Schneider Paul, Schober Heinrich, Schwamm Heinrich, Staeger Richard, Stelzer Alfred, Stelzer Bruno, Stelzer Richard, Thamm Felix, Thamm Max, Thamm Richard, Thomas Heinrich, Umlauf Alfred, Umlauf Bruno, Umlauf Fritz, Umlauf Heinrich, Umlauf Oskar, Volke Heinrich, Wagner Paul, Wenzel Heinrich (4). Spośród tej liczby: 22 mieszkańców Kalna zginęło w walce lub zmarło w szpitalach, 10 zaginęło, 35 zostało rannych (w tym 9 ciężko), 7 trafiło do niewoli (5).
Czytaj więcej: Udział mieszkańców Kalna w I wojnie światowej
Wystawa "Falerystyka świadkiem historii
Falerystyka (z łac. i gr. phalerae, ozdoba piersi lub czoła) to nauka pomocnicza historii, która zajmuje się orderami, odznaczeniami i innymi odznakami oraz znakami honorowymi, nadawanymi osobom zasłużonym dla monarchy, państwa lub innej organizacji, instytucji posiadającej prawo nadawania odznaczeń. Falerystyka, podobnie jak i weksylologia, wyodrębniła się z heraldyki, zachowując wspólne z nią metody badawcze. W ostatnich latach wzrost zainteresowań falerystycznych związany jest z ruchem kolekcjonerskim i hobbistycznym, stymulującym próby historycznego opisu i systematyzacji odznaczeń.
O tym jak liczono zużycie energii po elektryfikacji Żarowa
Dzięki bogatym pokładom węgla, licznym rzekom o dużym potencjale energetycznym a także dzięki wysoko rozwiniętemu przemysłowi, Dolny Śląsk stał się jednym z najwcześniej zelektryfikowanych obszarów w Europie. To właśnie tutaj zastosowanie znalazł szereg najnowszych wynalazków z dziedziny elektrotechniki. Już w 1882 roku we Wrocławiu na ówczesnym pl. Lessinga (ob. pl. Powstańców Warszawy), pojawiło się pierwsze oświetlenie w postaci 35 żarówek, które zasilała maszyna parowa o mocy ok. 10 KM, sprzężona z prądnicą Simensa. W 1891 roku uruchomiona została w tym mieście pierwsza elektrownia miejska, której generatory prądu napędzane przez maszyny parowe, dostarczały 0,49 MW mocy (w 1894 roku zwiększona do 1,45 MW). W miarę potrzeb energetycznych kolejnych odbiorców, powstawały cieplne elektrownie publiczne w kolejnych miejscowościach Dolnego Śląska, m.in Wałbrzych (1893), Nowogród Bobrzański – 0,6 MW (1894), Mieroszów – 0,015 MW (1895), Mirsk – 0,06 MW (1895), Lądek Zdrój – 0,1 MW (1895), Trzebnica – 0,08 MW (1897), Legnica – 0,87 MW (1897), Wałbrzych – 0,84 MW (1898). Udane eksperymenty z pierwszą elektryfikacją, zachęciły także dolnośląskich przedsiębiorców, którzy upatrywali w energii elektrycznej nowe źródło siły do napędu maszyn i oświetlenia swoich fabryk. Z powstałych na początku XX wieku elektrowni przemysłowych, wymienić można m.in. Wałbrzych – elektrownia cieplna kopalni węgla kamiennego Fürstensteiner Gruben o mocy 7,2 MW (1900), Dzierżoniów – elektrownia cieplna przędzalni bawełny o mocy 0,6 MW (1905), Świdnica – elektrownia cieplna cukrowni o mocy 3,9 MW (1907), Żarów – elektrownia cieplna zakładów chemicznych o mocy 0,8 MW (1911), Pastuchów – elektrownia cieplna cukrowni o mocy 1,4 MW (1922).
Czytaj więcej: O tym jak liczono zużycie energii po elektryfikacji Żarowa