Strona główna

Radzieckie myśliwce nad Imbramowicami i Żarowem

W dniach od 19 do 23 lutego 1945 roku, od wschodu na teren dzisiejszej gminy Żarów, nacierała radziecka 118. dywizja strzelecka (34. Korpus Strzelecki, 5. Armia Gwardyjska). Walki toczyły się w rejonie wsi Buków, Imbramowice, Kruków, Marcinowiczki, Pyszczyn i Tarnawa. Do dnia 28 lutego straty dywizji to 101 zabitych i 270 rannych. W walkach zniszczono 4 niemieckie transportery piechoty, 2 działa pancerne, 6 dział polowych, 2 działa przeciwpancerne, 22 różne karabiny maszynowe i 3 moździerze. Zdobyto 2 działa pancerne, 4 samochody ciężarowe, 1 traktor, 1 ciągnik artyleryjski, 30 motocykli, 2 moździerze, 57 karabinów i pistoletów maszynowych, 3 karabiny maszynowe. Niemcy stracili w walce 1058 zabitych i 16 wziętych do niewoli jeńców. W marcu 1945 roku, jednostki 118. dywizji strzeleckiej, zajmowały następujące pozycje frontowe: 463. pułk strzelecki – na linii Borzygniew-Kruków (sztab w Bukowie), 527. pułk strzelecki – na linii Kruków-Jaroszów (sztab w Mikoszowej), 398. pułk strzelecki – na linii Mielęcin-Rusko-Dębnica (sztab w Rusku). Po drugiej stronie linii frontu, znajdowały się pozycje niemieckiej 359. dywizji piechoty ze sztabem w Wierzbnej. Na wysokości Imbramowic i Borzygniewu, rozłożony był 949. pułk piechoty. Od przysiółka Weselina i Pożarzyska po Żarów, linię frontu utrzymywały 2 bataliony z 947. pułku piechoty. Wzdłuż Strzegomki od Żarowa po Skarżyce, front był obsadzony przez pułk policyjny SS "Brixen" oraz 3. batalion z 309. pułku piechoty (208. dywizja ze sztabem w Modlęcinie). Według dziennika wojennego 118. dywizji strzeleckiej w miesiącu marcu poniesiono następujące straty własne: 19 zabitych (1 – oficer, 1 – sierżant, 17 – szeregowych), 49 rannych (4 – oficerów, 3 – sierżantów, 42 – szeregowych), 8 chorych (1 – sierżant, 7 – szeregowych). Zużyto amunicji: 336216 szt. – karabinowej, 210 szt. – rewolwerowej, 107780 szt – pistoletowej (TT, PPSz), 190 szt. – przeciwpancernej (PTR), 4300 szt. – sygnalizacyjnej, 900 szt. – granatów (RPG-40), 208 szt. – granatów (RPG-43), 4480 szt. – granatów moździerzowych 82 mm, 654 szt. – granatów moździerzowych 120 mm, 35 szt. – pocisków przeciwpancernych do armat 45 mm, 226 szt. – pocisków do armat 76 mm.

Czytaj więcej: Radzieckie myśliwce nad Imbramowicami i Żarowem

"Optymalizacja programu produkcji na przykładzie przedsiębiorstwa Materiałów Ogniotrwałych w Żarowie" - praca magisterska Zofii Kozioł, napisana w 1973 roku

Zakłady szamotowe w Żarowie, zostały przejęte przez władze polskie w lipcu 1945 roku. Wielkość uruchomionej w 1946 roku produkcji, systematycznie wzrastała dzięki zwiększającemu się zatrudnieniu pracowników. W 1949 roku w zakładzie pracowało 1275, a w 1950 roku – 1340 osób. Na początku lat 50. nowym czynnikiem wzrostu produkcji stało się współzawodnictwo pracy, do którego przystąpiło 95% załogi. Najlepszymi wynikami mogli poszczycić się pracownicy spedycji, którzy wykonali 220% normy. Na linii produkcyjnej jeden z formierzy osiągnął 190% normy. W 1947 roku zakład wyprodukował 22 000 ton, a w 1954 roku 55 000 ton wyrobów glinokrzemianowych. W 1953 roku produkcja przekroczyła poziom z okresu przedwojennego. W 1965 roku w ŻZMO rozpoczęto prace modernizacyjne, które zostały przeprowadzone w 2 etapach i zakończyły się w 1975 roku. W ich trakcie wymieniono niemal cały park maszynowy oraz unowocześniono technologię produkcji. Pozwoliło to na dość znaczące powiększenie produkcji – w 1960 roku ŻZMO wytworzyły 59 300 ton, a w 1970 roku 70 200 ton wyrobów glinokrzemianowych.

Czytaj więcej: "Optymalizacja programu produkcji na przykładzie przedsiębiorstwa Materiałów Ogniotrwałych w...

Zabytkowa waga najazdowa z pocz. XX wieku w Imbramowicach

Folwark (niem. Vorverk) to nazwa dawnego, dużego gospodarstwa rolnego (od XII w.) lub rolno-hodowlanego (od XIV w.), produkującego zboże i inne surowce agrarne głównie na zbyt. Pierwsze folwarki powstawały w dobrach kościelnych i klasztornych. W XVI i w 1 połowie XVII wieku na bazie tzw. dóbr dziedzicznych, nastąpił rozkwit folwarków opartych przede wszystkim na pańszczyźnianej pracy chłopów, w mniejszym stopniu na pracownikach najemnych. Kryzys tej gospodarki nastąpił w połowie XVII wieku, a miało to związek ze znacznym wyludnieniem wsi podczas wojny trzydziestoletniej z lat 1618-1648. W XVIII wieku rozpoczęto reformy, m.in. czynszowanie chłopów i parcelacje ziemi folwarcznej, jednak zasadnicza zmiana w sytuacji folwarków nastąpiła dopiero w XIX wieku, po uwolnieniu chłopów od poddaństwa, pańszczyzny i po ich uwłaszczeniu. Na Ziemi Żarowskiej folwarki powstały w: Bożanowie (1658 r. cysterski), Gołaszycach (przed 1330 r. dwa folwarki "Górny" i "Dolny"), Imbramowicach (XIV w. folwark von Czirnów; przynajmniej od połowy XVI w. istniały trzy folwarki "Górny", "Środkowy" i "Dolny"; do 1618 r. powstał czwarty folwark, spalony podczas wojny trzydziestoletniej i nie odbudowany), Kalnie (XIV w. ?, wzm. 1579 r.), Krukowie (przed 1365 r.), Łażanach (XIV w. ?), Marcinowiczkach (ok. 1369 r.), Mikoszowej (przed 1546 r.), Mrowinach (przed 1297 r.), Pożarzysku (XVI w.), Przyłęgowie (XIV w.), Pyszczynie (przed 1353 r.), Siedlimowicach (przed 1386 r.), Tarnawie (XVI w.), folwark Weselina (1 poł. XVI w.), Wierzbnej (XVI w.), Zastrużu (przed 1397 r.), Żarowie (XIV w.).

Czytaj więcej: Zabytkowa waga najazdowa z pocz. XX wieku w Imbramowicach

Z Otchłani Wieków. Odcinek 3: Wojenne pomniki

XIX-wieczna brama wjazdowa w Łażanach

Do XVII-XVIII wieku zabudowa mieszkalna oraz gospodarcza wsi dzisiejszej Gminy Żarów wznoszona była wyłącznie z drewna. Ten sam budulec stosowany był również przy budowie obiektów znacznie większych rozmiarów, którymi były stodoły, stajnie i spichlerze wchodzące w skład zabudowy wiejskich folwarków (oprócz Bukowa i Mielęcina, gdzie folwarki nie powstały w ogóle oraz Pożarzyska, w którym późno powstały folwark posiadał zabudowę murowaną). W budownictwie drewnianym dominowały wówczas konstrukcje: przysłupowa, sumikowo-łątkowa i zrębowa. Budownictwo drewniane rozwinięte zostało w oparciu o naturalne warunki geograficzne i klimatyczne. Okoliczne lasy dostarczały niezbędnego budulca, łatwego do obróbki ciesielskiej. Czasami budynki drewniane, zwłaszcza większe obiekty gospodarcze, posadowione były na kamiennej podmurówce, np. wzniesiona w 1716 roku drewniana stodoła folwarku w Zastrużu. W XVIII wieku zaczęły pojawiać się coraz większe trudności z pozyskaniem dotychczasowego podstawowego materiału budowlanego – drewna. Po przejęciu Śląska przez państwo pruskie w 1741 roku, upowszechniła się nowa technologia – tzw. budownictwo ryglowe. Równocześnie wprowadzony został szereg przepisów budowlanych, przeciwpożarowych i ubezpieczeniowych, które przyczyniły się do utrwalenia techniki ryglowej, a w późniejszym czasie rozwoju budownictwa murowanego, przy jednoczesnym zaniku budownictwa drewnianego. Proces wypierania drewna w tradycyjnym budownictwie wiejskim przez kamień i cegłę nasilił się po 1870 roku, kiedy na Dolnym Śląsku miał miejsce silny rozwój budownictwa związany z postępem gospodarczym (rozwój przemysłu materiałów budowlanych) i ekonomicznym (napływ kapitału) epoki pouwłaszczeniowej. Na terenie Gminy Żarów łatwo było o budulec kamienny, gdyż już na początku XIX wieku działał kamieniołom w Gołaszycach, a później także w okolicy Bukowa, Pyszczyna oraz w Wierzbnej. Poza tym funkcjonowały również cegielnie – Gołaszyce (od 1 ćw. XIX w.), Imbramowice (od 2 poł. XIX w.), Marcinowiczki (przed 1830 r.), Mikoszowa (przed 1880 r.), Mrowiny (od końca XIX w.), Wierzbna (przed 1830 r.), Żarów (od 1842 r. oraz Fabryka Kulmiza od 1850 r.).

Czytaj więcej: XIX-wieczna brama wjazdowa w Łażanach

Butelkowy miszmasz z żarowskiej "Organiki"

Polska Rzeczpospolita Ludowa, w skrócie PRL, to oficjalna nazwa państwa polskiego w latach 1952-1989. Choć był to trudny czas dla Polski i Polaków, przez niektórych wprost nazywany rozbiorem naszego kraju, to poprzez cały wachlarz absurdów, jakie kreśliła nam szara rzeczywistość, dziś PRL często wspominany jest z nostalgią. Dla wielu bowiem minione czasy kojarzą się z tym, czego nigdy nie zapominamy – beztroskimi czasami dzieciństwa. Dziś chcemy powrócić do tamtych lat przy pomocy znanych wówczas napojów butelkowanych. Woda gazowana z saturatorów, oranżada, lemoniada, polo cocta i cytroneta ... lista jest dosyć długa. Większość owych chłodzących napojów zniknęła już na zawsze z minioną epoką. Tym bardziej interesujący jest zbiór butelek z nieistniejących Dolnośląskich Zakładów Chemicznych "Organika", który do Żarowskiej Izby Historycznej przekazał pan Stanisław – były pracownik DZCH. Wedle jego wspomnień to zaledwie skromna namiastka tego co w latach 70/80. XX w. można było dostać i skosztować na terenie zakładów. Niektóre z tych napojów były przywożone z różnego rodzaju spotkań, konferencji, wymian oraz wszelkich innych kontaktów międzyzakładowych. Inne były zamawiane przez dyrekcję dla pracowników. Zobaczcie sami co spożywano w DZCH w dobie PRL.

Czytaj więcej: Butelkowy miszmasz z żarowskiej "Organiki"

Udział mieszkańców Gołaszyc i Pożarzyska w I wojnie światowej

Przed wybuchem I wojny światowej obszar dóbr "rycerskich" w Gołaszycach (wówczas niem. Gohlitsch) wynosił 226 ha, w tym 160 ha gruntów ornych, 29 ha łąk, 16 ha lasu oraz 4 ha stawów. W skład dwóch zespołów folwarcznych wchodziły 4 domy mieszkalne, które zamieszkiwało 86 osób. Cała wieś liczyła 221 mieszkańców, z których 163 było wyznania ewangelickiego. Z kolei w Pożarzysku (wówczas niem. Hohenposeritz) obszar dominium wynosił 171 ha, w tym grunty orne 142 ha, łąki 12 ha, las 6 ha. Niewielki folwark z dwoma budynkami mieszkalnymi i dwoma gospodarczymi, zamieszkiwało 20 osób. Powierzchnia gruntów chłopskich stanowiła obszar 376 ha, na który składały się: grunty orne – 305 ha, łąki – 26 ha oraz las o powierzchni 9 ha. Całą wieś zamieszkiwały 354 osoby w tym zaledwie 58 katolików. Listy strat armii niemieckiej z lat 1914-1919 [a], wymieniają następujące nazwiska uczestników I wojny światowej z Gohlitsch (24 osoby): Fritz Blasig, Hermann Dittrich, Fritz Gregor, Friedrich Karl Gäbel, Paul I Heinrich, Gustav Hoffmann, Wilhelm I Hoffmann, Albert Klose, Alfred Klose, Hermann Klose, Klose Wilhelm, Alfons II Klose, Richard Kühnel, Paul Ludwig, Hermann Müller, Paul August Quarg, Wilhelm Quarg, Adolf Ringel, Gustav Paul II Scholz, Wilhelm Süffenbach,Friedrich Thiel, Gustav Tilsch, Hermann Tilsch, Paul Wenzig, Gustav Winkler (w tym 9 poległych w walce i zmarłych w szpitalu, 3 zaginionych, 2 ciężko rannych, 9 lekko rannych, 2 wziętych do niewoli); z Hohenposeritz (29 osób): Wilhelm Arndt, Gustav Berger, Gustav Dorn, Paul Dorn, Paul Drescher, Paul Eckhardt, Richard Finke, Friedrich Geppert, Fritz Göllner, Fritz Hauptfleisch, Gustav Hauptfleisch, Hermann Härtel, Paul II Härtel, Gustav Kahlert, Paul Kahlert, Wilhelm Karisch, Hermann Kartsch, Paul Kartsch, August Konrad Klose, Hermann Littmann, Adolf Rauer, Reinhold Rauer, Arthur Schneider, Hermann Schubert, Robert Schumann, Wilhelm Süssenbach, Heinrich Tschee, Paul Willig, Georg Woiton (w tym 9 poległych w walce i zmarłych w szpitalach, 6 zaginionych, 5 ciężko rannych, 9 lekko rannych) [b], [c].

Czytaj więcej: Udział mieszkańców Gołaszyc i Pożarzyska w I wojnie światowej

W sakiewce dawnych mieszkańców gminy Żarów, cz. 19: Monety cesarza Fryderyka III Hohenzollerna

Friedrich Wilhelm Nikolaus Karl von Hohenzollern urodził się 18 października 1831 roku w Poczdamie. Był synem cesarza Wilhelma I i Augusty z Saksonii-Weimaru-Eisenbach. Jego guwernantem i wychowawcą był znany niemiecki archeolog i historyk Ernst Curtius – odkrywca m.in. Świątyni Zeusa Olimpijskiego. Następnie po ukończeniu 18 lat studiował krótko na Uniwersytecie w Boon. W kolejnych latach nauki odbył liczne podróże zagraniczne, m.in. 1851 roku odwiedził Wielką Wystawę Światową w Londynie. Jako następca tronu szczególnie angażował się w działalność na rzecz kultury. Pasjonował się archeologią i historią. Zainspirował m.in. prace wykopaliskowe w Pergamonie i greckiej Olimpii a także opisywał liczne pomniki i starożytne ruiny na Bliskim Wschodzie. Często wraz z rodziną podróżował m.in. do Włoch (Rzym, Florencja, Wenecja). Odbył też liczne wizyty oficjalne m.in. był na pogrzebie Cesarza Wszechrusi Aleksandra II, złożył wizytę papieżowi i królowi Włoch Wiktorowi Emanuelowi II oraz królowi Hiszpanii Alfonsowi XII. Mimo tego kanclerz Otto von Bismarck przy akceptacji cesarza, bardziej faworyzował młodszego księcia Wilhelma, który był zapoznawany z polityką zagraniczną i reprezentował nawet Cesarstwo Niemiec na uroczystościach z okazji pełnoletności carewicza Romanowa w Sankt Petersburgu.

Czytaj więcej: W sakiewce dawnych mieszkańców gminy Żarów, cz. 19: Monety cesarza Fryderyka III Hohenzollerna

Gra terenowa "Na szlaku historii - Gmina Żarów"

Gminne Centrum Kultury i Sportu i Żarowska Izba Historyczna zapraszają do udziału w grze terenowej "Na szlaku historii - Gmina Żarów". Zabawa startuje 1 maja i trwa do 16 maja 2021 roku. Gra terenowa "Na szlaku historii" łączy w sobie aspekty historyczne, edukacyjne i poznawcze. Dla jej uczestników przygotowanych zostało 11 pytań. Do dwóch z nich dołączone zostały ilustracje. Zadaniem dla osób biorących udział w grze jest w pierwszej kolejności odnalezienie odpowiednich miejsc położonych na obszarze gminy Żarów. Następnie odczytanie napisów lub znaków umieszczonych na różnych budowlach i obiektach architektury. Odpowiednia ich interpretacja jest niezbędna do udzielenia prawidłowej odpowiedzi na zadane pytanie. Gra terenowa "Na szlaku historii" to znakomita forma aktywnego spędzenia wolnego czasu na świeżym powietrzu oraz okazja do poznania ciekawych miejsc i zabytków w gminie Żarów.

Czytaj więcej: Gra terenowa "Na szlaku historii - Gmina Żarów"

Znalezisko w Wierzbnej

Żarowska Izba Historyczna, wzbogaciła swoje zbiory o kolejny ciekawy eksponat. Jest nim wojskowa, metalowa manierka z okresu międzywojennego (lata 20. XX wieku). Przedmiot został odnaleziony kilka miesięcy temu przez Marysię i Patrycję – mieszkanki wsi Wierzbna, które uczęszczają do klasy 6d w SP im. Jana Brzechwy w Żarowie. Jak poinformowały dziewczynki, niekompletna i uszkodzona manierka leżała pośród liści na skraju starego cmentarza przy ul. Spacerowej w Wierzbnej. Przedmiot został najprawdopodobniej wyrzucony razem z innym śmieciami, które zalegają we wskazanym przez Znalazczynie miejscu. Na chwilę obecną wiadomo, że odnaleziona manierka została wyprodukowana w Czechosłowacji przez firmę "Meva", wzór 1922. Zbliżone formą metalowe pojemniki na wodę były podczas I wojny światowej na wyposażeniu armii austro-węgierskiej – tzw. Feldflasche M1915. Być może czechosłowackich manierek używało także Wojsko Polskie w okresie do 1939 roku, lecz nie zostało to jeszcze potwierdzone.

Czytaj więcej: Znalezisko w Wierzbnej