Menu witryny
Wystawy
Gmina Żarów
Historia gminy
Pocztówki i stare fotografie
Lapidarium
Zabytki w gminie
Zabytki w okolicy
Trasy rowerowe
Licznik odwiedzin
PROMUJEMY:
Strona główna
Narodowosocjalistyczna Niemiecka Partia Robotników w okolicy Żarowa na przełomie lat 20 i 30. XX w.
Początki Narodowego Socjalizmu w Niemczech sięgają 5 stycznia 1919 roku, kiedy ślusarz Anton Drexler i dziennikarz Karl Harrer, założyli lokalną bawarską partię DAP (Niemiecka Partia Robotnicza), propagującą ideologię nacjonalistyczną. W kwietniu 1920 roku DAP została przekształcona w NSDAP (Niemiecka Narodowosocjalistyczna Partia Robotnicza), a 29 lipca 1921 roku jej przewodniczącym został Adolf Hitler. W dwa lata później partia ta została zdelegalizowana po nieudanej próbie przejęcia władzy w Bawarii (tzw. pucz monachijski 8-9 listopad 1923 r.). Po wyjściu Hitlera z więzienia w Landsbergu rozpoczął się nowy etap w dziejach odbudowanej partii w Niemczech oraz na Śląsku.
Kronika Żarowskiego Ośrodka Kultury, cz. 2 - lata 1993-1996
W lutym 1992 r. przy Żarowskim Ośrodku Kultury powstał teatrzyk Małego Aktora „Żarki”, z użyczonych pomieszczeń korzystał teatr „Tolerancja”. W lutym 1993 r. w sali widowiskowej ŻOK wystąpił zespół Teatru Dramatycznego z Wałbrzycha. ŻOK uczestniczył też w promocji gminy na zewnątrz. W 1991, 1992 i 1993 r. przygotował prezentację gminy na targach POLAGRA i Międzynarodowych Targach Turystycznych w Poznaniu i Berlina. Prezentacja w Berlinie w 1993 r. zaowocowała uzyskaniem od austriackiej fundacji „Kulturkontakt” dofinansowania w wysokości 3000 USD na renowację żarowskiej alei dębów. Zrodził się też pomysł powołania Żarowskie Kroniki Video oraz zespołu, który miał prowadzić inwentaryzację obiektów zabytków nie tylko w gminie, ale całym województwie. Znikoma aktywność ŻOK, złe wykorzystanie dotacji z budżetu gminnego, zbyt niskie dochody z działalności własnej, przeciągający się remont sali kawiarnianej w budynku ośrodka oraz chaos organizacyjny doprowadziły do odwołania 30 IX 1993 r. B.Głąba ze stanowiska dyrektora. Funkcję p.o. dyrektora powierzono pracownikowi ŻOK Z.Kaczorowskiemu, który w pierwszej kolejności reaktywował działalność niektórych kół oraz zorganizował kilka imprez kulturalnych i rekreacyjnych, a następnie opracował plan ożywienia działalności ŻOK. Cykliczne imprezy, które organizował ŻOK to: od 1987 r. zawody modeli balonowych, w czerwcu 1992 r. i lipcu 1995 r. 24-godzinne maratony tańca, od lata 1992 r. „Noc Świętojańska”, od 1993 r. przeglądy teatrzyków szkolnych i wybory „Małej Miss Żarowa”, od czerwca 1995 r. Festiwal Piosenki Dziecięcej, od 1999 r. turniej małego aktora i festiwal pieśni patriotycznej. Przy ośrodku działają kluby dziecięce „Myszka Miki” i „Mała akademia plastyczna”, a od 1992 r. klub młodzieżowy ANTYNUDA. Ten ostatni zorganizował kilkanaście imprez w ŻOK – np. w 1995 r. w marcu „Festiwal Piosenki Różnej”, w kwietniu spotkanie „Sprawni inaczej”. ANTYNUDA nagrodzona została za swoją działalność przez Polską Fundację Dzieci i Młodzieży.
Czytaj więcej: Kronika Żarowskiego Ośrodka Kultury, cz. 2 - lata 1993-1996
Kronika Żarowskiego Ośrodka Kultury, cz. 1 - lata 1988-1993
W dniu 1 września 1976 roku Rada Narodowa Miasta i Gminy Żarów, podjęła uchwałę nr XIII/43/76, na mocy której, do życia powołany został zakład budżetowy, dalej występujący pod nazwą – Żarowski Ośrodek Kultury. Jego zadaniem była, działalność kulturalna na terenie miasta i gminy, działalność metodyczna w stosunku do podjętych placówek. Podstawę gospodarki finansowej Żarowskiego Ośrodka Kultury stanowił plan finansowy obejmujący dochody i wydatki z tytułu całokształtu działalności. Jak pisze Tomasz Ciesielski w opracowaniu pt. "Żarów. Historia miasta i gminy": Po obiecujących początkach działalność ŻOK przez szereg następnych lat nie mogła nabrać właściwego rytmu. Głównymi tego powodami były problemy z bazą lokalową, brak wykwalifikowanej kadry oraz skromne środki finansowe. Do końca lat 80-tych ŻOK dwukrotnie zmienił siedzibę. Początkowo zajmował kilka pokojów w budynku Urzędu Stanu Cywilnego przy ul.Sikorskiego, następnie pokój i świetlicę w siedzibie Przedsiębiorstwa Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej przy ul. Słowiańskiej. (...) Skromne były środki finansowe przeznaczane na działalność kulturalno-oświatową. Nie wystarczało ich nawet na utrzymanie budynków. W rezultacie już pod koniec lat 70-tych praktycznie zamarło życie kulturalno-oświatowej w ŻOK i nadzorowanych przez niego placówkach.
Czytaj więcej: Kronika Żarowskiego Ośrodka Kultury, cz. 1 - lata 1988-1993
Mongołowie pod Pożarzyskiem ?
Pierwsza informacja o istnieniu kościoła i parafii w Pożarzysku pochodzi z końca XII wieku, a dokładnie z roku 1198. Owa wzmianka zawarta została w dokumencie spisanym przez biskupa wrocławskiego Jarosława, w którym potwierdził wymianę wsi stanowiących uposażenie kościoła w miejscowości Posarische (wówczas Pożarzysko). Nieznany z imienia i nazwiska proboszcz pożarzyski otrzymał wówczas Jauorau, Tissech, Petri villa (Stary Jawornik, Czechy i Piotrowice) w zamian za Osech, Lopenice, Ystebche, Wlostrouicu i Scharino (Osiek, Łopienice, Istebkę, Blizanowice, Żarów lub folwark Sanderhof). Bez wątpienia fundatorami i pierwszymi patronami kościoła w Pożarzysku byli możni rycerze z rodu Ilikowiców. Sęk jednak w tym, że obecna świątynia, która góruje nad zabudowaniami Pożarzyska, datowana jest dopiero na połowę XIII wieku. Jaka była konstrukcja i usytuowanie pierwszego kościoła, który stał we wsi przynajmniej pół wieku wcześniej ?. Czy pierwszą świątynię w Pożarzysku mogły zniszczyć wojska mongolskie, które wiosną 1241 roku, podążały spod Legnicy przez Strzegom i Świdnicę na Węgry ?.
Najemnicy spod Żarowa w służbie Zakonu Krzyżackiego
W bitwie pod Grunwaldem Zakon Krzyżacki wystawił 51 chorągwi (w tym dwie wielkiego mistrza), wśród których znajdowali się również goście zakonu z Anglii, Francji, Luksemburga, Niemiec, Szwajcarii, Śląska, Pomorza, Czech, Moraw, Węgier oraz Inflant. Udział w bitwie po stronie zakonnej wzięli m.in. Fryderyk von Wallenrode, Konrad Lichtenstein, Thomas von Morheim, Wilhelm von Helfenstein, Heinrich von Schwelborn, Godfryd von Hatzlfeld, Burchard Wobeke, Arnold von Baden, Arnold Stapil, Markward von Salzbach i Werner Tettingen. Według niektórych badaczy samych braci-rycerzy krzyżackich było pod Grunwaldem tylko około 250, resztę stanowili goście i zaciężni. Według najnowszych badań, po stronie krzyżackiej walczyli również Słowianie (z Prus, Pomorza oraz Śląska m.in. książę oleśnicki Konrad VII Biały), a także Prusowie i Litwini zamieszkali na terenie Prus Zakonnych.
Czytaj więcej: Najemnicy spod Żarowa w służbie Zakonu Krzyżackiego
Wieszak odzieżowy "L. Prager , Herren – u. Knabenmoden Breslau 1 . Albrechtsstr. 51"
Stare drewniane wieszaki mają swój urok oraz zaklętą w sobie historię. Dawniej miał je każdy sklep odzieżowy. Spełniały nie tylko rolę przedmiotu, który ułatwiał wieszanie ubrań ale były także wizytówką – reklamą danego sklepu. W szafach dawnych Żarowian, ubrania wisiały na egzemplarzach pochodzących z rożnych miejscowości. Do sporej już kolekcji, drewnianych wieszaków, która jest w naszych zbiorach, dołączamy egzemplarz z napisami L. Prager, Herren – u. Knabenmeden Breslau 1 . Albrechtsstr. 51. Wieszak pochodzi ze sklepu z odzieżą dla dorosłych mężczyzn oraz chłopców, który mieścił się w kamienicy "Goldener Elephant" (Pod Złotym Słoniem) u zbiegu ulic Wita Stwosza 51 i Szewskiej 13 we Wrocławiu. Sklep już w 2 połowie XIX wieku prowadził kupiec L. Prager. W latach 30. XX wieku jego właścicielem był niejaki Paul Grzesik. Wieszak przekazał do zbiorów Żarowskiej Izby Historycznej, Dominik Reda – uczeń SP Żarów. Składamy Serdeczne Podziękowania.
Czytaj więcej: Wieszak odzieżowy "L. Prager , Herren – u. Knabenmoden Breslau 1 . Albrechtsstr. 51"
Historia powstania i konstrukcja Pomnika Pamięci Narodowej w Żarowie
Bardzo bogata i obszerna historia Polski obfituje zarówno w piękne zwycięstwa jaki smutne porażki. Dla upamiętnienia najważniejszych wydarzeń pozostających na kartach historii powstają Miejsca Pamięci Narodowej. Stanowią one szczególny wyraz pamięci o postaciach i wydarzeniach zajmujących ważne miejsce w historii Narodu i Państwa Polskiego. Zgodnie z projektem Ustawy o Miejscach Pamięci Narodowej, przewiduje się, że Miejscem Pamięci Narodowej jest: grób lub cmentarz wojenny, nieruchomość lub obiekt budowlany albo jego pozostałości, upamiętniające postaci lub wydarzenia znaczące dla Narodu i Państwa Polskiego, a w szczególności pomnik, krzyż przydrożny, kapliczka, kopiec; inny obiekt lub przedmiot związany z wydarzeniami lub postaciami znaczącymi dla dziedzictwa Narodu i Państwa Polskiego, a w szczególności tablica pamiątkowa.
Czytaj więcej: Historia powstania i konstrukcja Pomnika Pamięci Narodowej w Żarowie
Relikty przeszłości z pałacu w Łażanach - wystawa wirtualna
W ramach tegorocznej Nocy Muzeów, pragniemy zaprosić naszych czytelników na wirtualną wystawę przedmiotów, które zostały odnalezione podczas prac polegających na uprzątnięciu wnętrza parteru (zalegająca ziemia/śmieci do poziomu posadzek) w pałacu, który znajduje się w miejscowości Łażany, gm. Żarów (dz. Nr 60/31; obiekt wpisany do rejestru zabytków w dniu 24.11.1956 r. pod numerem A/4410/406). Wspomniane prace, zostały przeprowadzone w 2018 roku zgodnie z decyzją Dolnośląskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków we Wrocławiu (Delegatura w Wałbrzychu) nr 675/2018. Podczas realizacji zadania, odnaleziono szereg przedmiotów, z których największą ilość stanowiły destrukty porcelany. Wybrane relikty przeszłości z łażańskiego pałacu, zostały udostępnione na wystawie w Żarowskiej Izbie Historycznej przez pana Kamila Łukasza Fornala – prezesa zarządu Fundacji Pałacu i Parku Łażany. Wśród zidentyfikowanych przedmiotów są m.in.: symbol Policji Porządkowej (Ordnungspolizei) III Rzeszy z policyjnego czako (nakrycie głowy), guziki liberyjne (rodzaj ubioru, uniformu służby pałacowej) z herbem von Pfeil-Burghauss i koroną hrabiowską (syg. wytwórni B.Pfeiffer, Breslau), fragment tkaniny z herbami von Burghauss w koronie hrabiowskiej, szklany kieliszek z przełomu XVIII/XIX wieku, relikt aluminiowego pojemnika na mydło "Kaloderma F.Wolff & Shon Karlsruhe Baden", mosiężne i żelazne okucia mebli i drzwi, zdobiona porcelanowa zatyczka karafki oraz fragmenty rozbitego dzwonu z lat. 70. XVIII wieku (rok 177[?])
Czytaj więcej: Relikty przeszłości z pałacu w Łażanach - wystawa wirtualna
Bagnet Seitengewehr 84/98 n.A.
Zbiory Żarowskiej Izby Historycznej zostały powiększone o "nowy eksponat", którym jest niemiecki bagnet Seitengewehr 84/98 n.A. Podczas II wojny światowej podstawowy bagnet armii III Rzeszy, stosowany do karabinków Kar 98k. W katalogu wzorów uzbrojenia otrzymał oznaczenie Gerät 1-1013. Bagnet był seryjnie produkowany w latach 1934-1945 przez bardzo dużą liczbę zakładów, także przez okupowane francuskie zakłady Manufacture d’armes de Châtellerault w Châtellerault (oznaczenie kodowe „jwh”). Na progu głowni bagnetu umieszczane zostały oznaczenia nabijane podczas procesu produkcji: z jednej strony nazwa producenta E.u.F Hörster (Solingen, Nadrenia Północna-Westfalia), z drugiej strony numer seryjny bagnetu 7519j (ten sam numer widnieje na metalowej pochwie). Bagnet ma długość całkowitą: 385 mm i wagę bez pochwy: ok. 390 g., długość głowni: 250 mm, szerokość głowni: 25 mm, grubość głowni: 5,5 mm. Omawiany egzemplarz został wyprodukowany w latach 1938-1940.
Panowie von Adelsbach z Mrowin
Jesienią 1557 roku niejaki Hans von Siebitz sprzedał Hansowi von Adelsbach „zu Freudentahal” (z Weseliny) majętność mrowińską, którą tworzyło 56 łanów ziemi i spalony młyn. Hans piszący się od tego roku z „Nickelsdorf auf Konradswalde” był właścicielem Mrowin do 1573 roku. Po nim dobrami władał Gottfried von Adelsbach, który zobowiązany był wystawiać na wyprawę wojenną 1 żołnierza konnego i 1/4 pieszego. Wiadomo, że był kanclerzem księcia oleśnickiego Karola I. W 1528 roku sprzedał wieś Pogroda klasztorowi w Henrykowie. Trzy lata później był świadkiem na dokumencie biskupa wrocławskiego Jakoba von Salza i księcia śląskiego Jana. W 1537 roku przeznaczył ze swoich gruntów 2 m² czynszu na rzecz szpitala (hospicjum) św. Krzyża w Głuchołazach (Ziegenhals). Jako najemnik brał też udział w wojnie o niepodległość Niderlandów. Zmarł w 1594 roku. Wedle dokumentu z 1605 roku, właścicielem całych Mrowin z siedzibą rycerską (Rittersitz) i folwarkiem, Weseliny, Wostówki oraz dwóch gospodarstw zagrodniczych w Pożarzysku był Friedrich von Motschelnitz (Mutschelnitz). To właśnie dziełem panów von Adelsbach, było wzniesienie wspomnianej siedziby rycerskiej – dworu w Mrowinach. Majętni rycerze, których fortuna wyrosła na wojennych wyprawach, po śmierci zostali pochowani w krypcie Kościoła Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Strzegomiu (ob. bazylika kolegiacka). Tam też znajdują się tablice nagrobne z ich wizerunkami.
Wiejskie sklepy w okolicy Żarowa do 1945 roku
W średniowieczu i w czasach późniejszych nieodłącznym elementem wiejskiego krajobrazu były przydrożne karczmy (znane także pod określeniem: austeria, gospoda, oberża, zajazd). Budynki tego rodzaju służyły różnym celom. Można w nich było stawać na popas i zjeść posiłek, można było napić się piwa lub mocniejszego trunku, można było też przenocować i zabawić się. W karczmach często urzędowali poborcy ceł i myta, tutaj odprawiano również wiejskie sądy. Karczmy pełniły ponadto funkcję wiejskich sklepów, zaopatrujących mieszkańców w artykuły codziennego użytku oraz rolę drobnych „zakładów wytwórczych" jak piekarnia, rzeźnia, browar czy gorzelnia. Taki stan rzeczy utrzymał się do połowy XIX wieku, kiedy rozwój handlu detalicznego, wykroczył poza tradycyjne związki z karczmą. Już pod koniec XIX stulecia w dużych wsiach istniały sklepy branży spożywczej i przemysłowej lub sklepy wielobranżowe. W pierwszej ćwierci XX wieku, zakupy można było zrobić w prawie każdej wsi w pobliżu Żarowa. Sklepy (czasami kilka w jednej miejscowości) działały m.in. w Bukowie, Imbramowicach, Łażanach, Mielęcinie, Mrowinach, Przyłęgowie i Wierzbnej. Z kolei w Gołaszycach i Kalnie, prosperowały sklepy kolonialne zaopatrzone w towary spożywcze (jak kawa, herbata, ryż, przyprawy) sprowadzane z zamorskich krajów, głównie z kolonii. Z pomocą książek adresowych oraz dawnych kart pocztowych, możemy dzisiaj wymienić nazwiska kupców – właścicieli wiejskich punktów sprzedaży.
Czytaj więcej: Wiejskie sklepy w okolicy Żarowa do 1945 roku
Informacje
Historia miejscowości
Dawni mieszkańcy
Kalendarium
Kartografia
Słownik miejscowości
Muzea, wystawy, zabytki
Archeologia i Historia
Strony historyczne
WSPÓŁPRACUJEMY:
