Strona główna

Relikty przeszłości z pałacu w Łażanach - wystawa wirtualna

W ramach tegorocznej Nocy Muzeów, pragniemy zaprosić naszych czytelników na wirtualną wystawę przedmiotów, które zostały odnalezione podczas prac polegających na uprzątnięciu wnętrza parteru (zalegająca ziemia/śmieci do poziomu posadzek) w pałacu, który znajduje się w miejscowości Łażany, gm. Żarów (dz. Nr 60/31; obiekt wpisany do rejestru zabytków w dniu 24.11.1956 r. pod numerem A/4410/406). Wspomniane prace, zostały przeprowadzone w 2018 roku zgodnie z decyzją Dolnośląskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków we Wrocławiu (Delegatura w Wałbrzychu) nr 675/2018. Podczas realizacji zadania, odnaleziono szereg przedmiotów, z których największą ilość stanowiły destrukty porcelany. Wybrane relikty przeszłości z łażańskiego pałacu, zostały udostępnione na wystawie w Żarowskiej Izbie Historycznej przez pana Kamila Łukasza Fornala – prezesa zarządu Fundacji Pałacu i Parku Łażany. Wśród zidentyfikowanych przedmiotów są m.in.: symbol Policji Porządkowej (Ordnungspolizei) III Rzeszy z policyjnego czako (nakrycie głowy), guziki liberyjne (rodzaj ubioru, uniformu służby pałacowej) z herbem von Pfeil-Burghauss i koroną hrabiowską (syg. wytwórni B.Pfeiffer, Breslau), fragment tkaniny z herbami von Burghauss w koronie hrabiowskiej, szklany kieliszek z przełomu XVIII/XIX wieku, relikt aluminiowego pojemnika na mydło "Kaloderma F.Wolff & Shon Karlsruhe Baden", mosiężne i żelazne okucia mebli i drzwi, zdobiona porcelanowa zatyczka karafki oraz fragmenty rozbitego dzwonu z lat. 70. XVIII wieku (rok 177[?])

Czytaj więcej: Relikty przeszłości z pałacu w Łażanach - wystawa wirtualna

Bagnet Seitengewehr 84/98 n.A.

Zbiory Żarowskiej Izby Historycznej zostały powiększone o "nowy eksponat", którym jest niemiecki bagnet Seitengewehr 84/98 n.A. Podczas II wojny światowej podstawowy bagnet armii III Rzeszy, stosowany do karabinków Kar 98k. W katalogu wzorów uzbrojenia otrzymał oznaczenie Gerät 1-1013. Bagnet był seryjnie produkowany w latach 1934-1945 przez bardzo dużą liczbę zakładów, także przez okupowane francuskie zakłady Manufacture d’armes de Châtellerault w Châtellerault (oznaczenie kodowe „jwh”). Na progu głowni bagnetu umieszczane zostały oznaczenia nabijane podczas procesu produkcji: z jednej strony nazwa producenta E.u.F Hörster (Solingen, Nadrenia Północna-Westfalia), z drugiej strony numer seryjny bagnetu 7519j (ten sam numer widnieje na metalowej pochwie). Bagnet ma długość całkowitą: 385 mm i wagę bez pochwy: ok. 390 g., długość głowni: 250 mm, szerokość głowni: 25 mm, grubość głowni: 5,5 mm. Omawiany egzemplarz został wyprodukowany w latach 1938-1940.

Czytaj więcej: Bagnet Seitengewehr 84/98 n.A.

Panowie von Adelsbach z Mrowin

Jesienią 1557 roku niejaki Hans von Siebitz sprzedał Hansowi von Adelsbach „zu Freudentahal” (z Weseliny) majętność mrowińską, którą tworzyło 56 łanów ziemi i spalony młyn. Hans piszący się od tego roku z „Nickelsdorf auf Konradswalde” był właścicielem Mrowin do 1573 roku. Po nim dobrami władał Gottfried von Adelsbach, który zobowiązany był wystawiać na wyprawę wojenną 1 żołnierza konnego i 1/4 pieszego. Wiadomo, że był kanclerzem księcia oleśnickiego Karola I. W 1528 roku sprzedał wieś Pogroda klasztorowi w Henrykowie. Trzy lata później był świadkiem na dokumencie biskupa wrocławskiego Jakoba von Salza i księcia śląskiego Jana. W 1537 roku przeznaczył ze swoich gruntów 2 m² czynszu na rzecz szpitala (hospicjum) św. Krzyża w Głuchołazach (Ziegenhals). Jako najemnik brał też udział w wojnie o niepodległość Niderlandów. Zmarł w 1594 roku. Wedle dokumentu z 1605 roku, właścicielem całych Mrowin z siedzibą rycerską (Rittersitz) i folwarkiem, Weseliny, Wostówki oraz dwóch gospodarstw zagrodniczych w Pożarzysku był Friedrich von Motschelnitz (Mutschelnitz). To właśnie dziełem panów von Adelsbach, było wzniesienie wspomnianej siedziby rycerskiej – dworu w Mrowinach. Majętni rycerze, których fortuna wyrosła na wojennych wyprawach, po śmierci zostali pochowani w krypcie Kościoła Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Strzegomiu (ob. bazylika kolegiacka). Tam też znajdują się tablice nagrobne z ich wizerunkami.

Czytaj więcej: Panowie von Adelsbach z Mrowin

Wiejskie sklepy w okolicy Żarowa do 1945 roku

W średniowieczu i w czasach późniejszych nieodłącznym elementem wiejskiego krajobrazu były przydrożne karczmy (znane także pod określeniem: austeria, gospoda, oberża, zajazd). Budynki tego rodzaju służyły różnym celom. Można w nich było stawać na popas i zjeść posiłek, można było napić się piwa lub mocniejszego trunku, można było też przenocować i zabawić się. W karczmach często urzędowali poborcy ceł i myta, tutaj odprawiano również wiejskie sądy. Karczmy pełniły ponadto funkcję wiejskich sklepów, zaopatrujących mieszkańców w artykuły codziennego użytku oraz rolę drobnych „zakładów wytwórczych" jak piekarnia, rzeźnia, browar czy gorzelnia. Taki stan rzeczy utrzymał się do połowy XIX wieku, kiedy rozwój handlu detalicznego, wykroczył poza tradycyjne związki z karczmą. Już pod koniec XIX stulecia w dużych wsiach istniały sklepy branży spożywczej i przemysłowej lub sklepy wielobranżowe. W pierwszej ćwierci XX wieku, zakupy można było zrobić w prawie każdej wsi w pobliżu Żarowa. Sklepy (czasami kilka w jednej miejscowości) działały m.in. w Bukowie, Imbramowicach, Łażanach, Mielęcinie, Mrowinach, Przyłęgowie i Wierzbnej. Z kolei w Gołaszycach i Kalnie, prosperowały sklepy kolonialne zaopatrzone w towary spożywcze (jak kawa, herbata, ryż, przyprawy) sprowadzane z zamorskich krajów, głównie z kolonii. Z pomocą książek adresowych oraz dawnych kart pocztowych, możemy dzisiaj wymienić nazwiska kupców – właścicieli wiejskich punktów sprzedaży.

Czytaj więcej: Wiejskie sklepy w okolicy Żarowa do 1945 roku

O koronacji obrazu i "zaginięciu" złotych precjozów z Kościoła pw. NSPJ w Żarowie

Zwyczaj koronowania szczególnie czczonych i słynących łaskami wizerunków Matki Bożej, narodził się w początkach XVI wieku. Zwyczaj ów jako forma pobożności, szybko został zaakceptowany przez Stolicę Apostolską. Jedna z pierwszych formalnych koronacji odbyła się już w 1527 roku, kiedy papież Klemens VII, ukoronował wizerunek Matki Bożej Śnieżnej – Salus Populi Romani – w bazylice Santa Maria Maggiore w Rzymie. Inne znane koronacje obrazów, miały miejsce m.in. w Cremonie (1595 r.) i w Parmie (1600 r.). Z kolei w 1630 roku dziekan Kapituły Watykańskiej, Aleksander Sforza Pallavicini z Borgonovo (Piacenza), przeznaczył specjalny fundusz na zakup złotych koron do cudownych obrazów Najświętszej Maryi Panny. Wspomniana Kapituła, wydała następnie specjalne przepisy odnoszące się do spraw związanych z koronacją obrazów Najświętszej Maryi Panny. W myśl postanowień watykańskich, koronowany obraz powinien być od dawna czczony i słynąć cudami, a ordynariusz danego miejsca musiał to stwierdzić w swej prośbie. Kapituła w pozytywnej odpowiedzi i zgodzie na koronację wyznaczała koronatora (zwykle był nim biskup ordynariusz), dzień uroczystości oraz wyjednywała u papieża odpust zupełny dla wiernych, którzy będą odwiedzać sanktuarium.

Czytaj więcej: O koronacji obrazu i "zaginięciu" złotych precjozów z Kościoła pw. NSPJ w Żarowie

Cmentarz wojenny w Żarowie - na granicy fikcji i rzeczywistości

Pierwszych zbiorczych obliczeń pochowanych na obszarze Polski żołnierzy Armii Czerwonej, dokonano po zakończeniu ekshumacji, które przeprowadzono w latach 1948-1954. W tym okresie ekshumowano około 400 000 żołnierzy sowieckich. Wynik ten uległ zwiększeniu po przeprowadzeniu kolejnych ekshumacji w latach 1957-1958. Kolejne obliczenia miały miejsce w latach 60-tych. Wynikało z nich, że na terytorium Polski zostało pochowanych w latach 1944-1945 około 500 000 żołnierzy, poległych w walkach i zmarłych z odniesionych ran. Pochówki żołnierzy Armii Czerwonej odnotowano w 477 miejscach, z których 175 to cmentarze (w tym 55 wspólne z żołnierzami Wojska Polskiego), 71 – kwatery usytuowane na cmentarzach komunalnych lub wyznaniowych (w tym 26 wspólnych z żołnierzami innych armii) i 210 – mogiły zbiorowe i pojedyncze. W końcu lat 80-tych i na początku 90-tych, ówczesne Ministerstwo Gospodarki Przestrzennej i Budownictwa podjęło działania, mające na celu uściślenie posiadanych danych ewidencyjnych. Wedle zebranych informacji, liczba miejsc pochowania żołnierzy sowieckich, poległych w walkach i jeńców, którzy zginęli w różnych okolicznościach zwiększyła się w porównaniu do ustaleń z lat 1974-1975 (612 miejsc pochowania), do około 700. Odnosiło się to do grobów zbiorowych lub pojedynczych, pominiętych w poprzednich spisach ewidencyjnych, bądź niedokładnie rozpoznanych.

Czytaj więcej: Cmentarz wojenny w Żarowie - na granicy fikcji i rzeczywistości

Szpula z taśmą filmową 35 mm – relikt żarowskiego kina "Świt"

O żarowskim kinie "Świt" napisano już wiele. Informacje o jego działalności, dotyczą głównie okresu z lat 60 - 90. XX wieku. Tak naprawdę wyświetlanie filmów w Żarowie, rozpoczęto już w 1945 roku i być może zasługę w tym mieli Rosjanie, którzy wówczas kwaterowali w osadzie. Jak możemy bowiem przeczytać w opracowaniu Roberta Kaśkowa pt. "Zamknięte miasteczko radzieckie w Żarowie" ... Wszyscy moi rozmówcy wspominali, że żołnierze radzieccy razem z oficerami regularnie co niedzielę odwiedzali kino, czasami także w środku tygodnia. Od szlabanu na ul. Zamkowej maszerowali dwójkami w szyku. Oficer zawsze otwierał czoło kolumny. Bezpośrednio przed kinem zatrzymywali się i palili papierosy. „A palili dużo”, jak pamięta H. Żebrowski. „Przed kinem zawsze kurzyli machorkę”, dodał A. Biłyk. Wspominał A. Biłyk: „Mieli w żarowskim kinie seanse zawsze o godz. 12.00. Ich dowódca – pułkownik zawsze siadał w pierwszym rzędzie. Jeśli miał być, a jeszcze go nie było na sali, czekali. Pan Adamowicz – kierownik kina dawał znać operatorowi, żeby zaczynał, gdy pojawił się komandir”. Rosjanie pozwalali, aby razem z nimi seanse oglądały polskie dzieci. Jakoś przemykały się do środka, przy cichej aprobacie żołnierzy. Dorośli nie mogli uczestniczyć w tych seansach. Filmy oczywiście miały charakter propagandowy. A. Biłyk zapamiętał, że oglądał kroniki radzieckie i „ruskie” filmy fabularne, np. filmy „Zoja” oraz „Ona broni ojczyznę”. Nieco inaczej było z Niemcami. We wspomnieniach Ernsta Guentera Lierke czytamy: „Obowiązkowe, także dla dzieci, było oglądanie propagandowych filmów rosyjskich. W ten sposób już jako dziecko mogłem obejrzeć „Iwana Groźnego” i film „Pancernik Potiomkin” i to w oryginale”.

Czytaj więcej: Szpula z taśmą filmową 35 mm – relikt żarowskiego kina "Świt"

Żarowska Izba Historyczna ponownie otwarta

Informujemy, że od dnia 11 maja 2020 roku, Żarowska Izba Historyczna będzie otwarta dla zwiedzających z obostrzeniami sanitarnymi ‼️

a) w Izbie mogą przebywać maksymalnie dwie osoby

b) każda osoba zwiedzająca wystawę musi mieć założoną maseczkę zakrywającą nos oraz usta

c) każda osoba zwiedzająca wystawę zobowiązana jest do uprzedniej dezynfekcji rąk przed wejściem na salę ekspozycyjną (dozownik z płynem dezynfekującym przy wejściu)

d) każdą osobę przebywającą w Izbie obowiązuje kategoryczny zakaz dotykania gablot ekspozycyjnych oraz wszelkiego innego wyposażenia

e) każda osoba przebywająca w Izbie zobowiązana jest do zachowania odległości 2 m od drugiej osoby znajdującej się w sali ekspozycyjnej Izby

f) godziny otwarcia Izby: pn, wt, czw, pt (10:00-15:30), śr (9:00-17:00)

POWYŻSZE OBOSTRZENIA SANITARNE BĘDĄ KONTROLOWANE RYGORYSTYCZNIE ‼️

Wszelkie sprawy dotyczące przekazania eksponatów, okazania eksponatów do weryfikacji oraz inne sprawy bieżące związane z historią Ziemi Żarowskiej prosimy kierować pod adres mailowy: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie obsługi JavaScript.

Sprawozdanie sytuacyjne wójta gminy Żarów za miesiąc styczeń 1950 roku

Po 1945 roku w Polsce zachowano trójstopniowy podział państwa na województwa, powiaty i gminy. Na podstawie dekretu z 23 sierpnia 1944 roku przywrócono również przedwojenny samorząd terytorialny. Rozwiązanie to miało być tymczasowe. Zapowiedzią przyszłych, głębszych zmian było utworzenie rad narodowych (gminnych, miejskich, powiatowych, wojewódzkich i krajowej – KRN), które kojarzono na mocy tego dekretu z samorządem terytorialnym. Rady stały się reprezentacją samorządu i jego organami uchwałodawczymi. W systemie rad narodowych zastosowano układ ich podległości hierarchicznej, w którym rady wyższego szczebla zatwierdzały uchwały rad niższego szczebla, a także posiadały prawo do ich kontrolowania. Organami wykonawczymi w przypadku gminnej rady rady narodowej (w gminach wiejskich) był wybierany przez nią zarząd gminy z wójtem, podwójcim i trzema członkami zarządu. Wójtowi dla celów administracji gromad podlegali sołtysi i podsołtysi wybierani przez ogólne zebranie mieszkańców. Brali oni udział w posiedzeniach zarządu gminnego z głosem doradczym jedynie w wypadku, gdy przedmiotem obrad były sprawy dotyczące danej gromady. Wedle artykułu 22, który był zawarty w dekrecie PKWN z dnia 23 listopada 1944 roku (o organizacji i zakresie działania samorządu terytorialnego), władzą porządkową dla burmistrzów, wójtów, sołtysów oraz członków zarządów gmin wiejskich i miast niewydzielonych był wydział powiatowy, na czele którego stał starosta.

Czytaj więcej: Sprawozdanie sytuacyjne wójta gminy Żarów za miesiąc styczeń 1950 roku

Okolice Żarowa na XVII-XVIII wiecznych mapach ze zbiorów Biblioteki Ziemi Morawskiej w Brnie, cz.1

Początki biblioteki naukowej w Brnie, związane są z działalnością Towarzystw Gospodarczych, które zawiązały się pod koniec XVIII wieku. Wymienić należy tutaj Towarzystwo Gospodarki Rolnej i Sztuk Wolnych oraz Morawsko-Śląskie Towarzystwo dla Udoskonalania Orki, Przyrodoznawstwa i Krajoznawstwa. Jedną z form ich aktywności było gromadzenie książek naukowych. Prawdziwa biblioteka, powstała jak się przyjmuje 6 lipca 1808 roku, wraz z zarejestrowaniem w księgach inwentarzowych pierwszej książki. Księgozbiór biblioteczny rozwijał się przez cały XIX wiek, dzięki darom społeczeństwa. W ramach Towarzystwa Gospodarczego w 1819 roku doszło do założenia Muzeum Franciszka. W 1864 roku ukazał się drukowany katalog zbiorów obejmujący nauki przyrodnicze, historyczne i techniczno-ekonomiczne. Z dniem 11 grudnia 1883 roku społeczeństwo uzyskało bezpłatny dostęp do biblioteki oraz do innych zbiorów muzeum. Biblioteka Towarzystwa przekształciła się w bibliotekę publiczną z księgozbiorem liczącym 45 tysięcy woluminów. W 1899 roku placówka odłączyła się od muzeum i stała się samodzielną Krajową Biblioteką Morawską.

Czytaj więcej: Okolice Żarowa na XVII-XVIII wiecznych mapach ze zbiorów Biblioteki Ziemi Morawskiej w Brnie, cz.1